Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Łódź, dnia 31 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:S.S.O. Paweł Filipiak

Protokolant:sek. sąd. Sylwia Lewy

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2014 r. w Łodzi

sprawy z powództwa L. S.

przeciwko M. S.

o zapłatę 100.800 złotych

1.  uchyla nakaz zapłaty z dnia 29 kwietnia 2013 roku wydany przez Sąd Okręgowy w Łodzi w postępowaniu nakazowym w sprawie o sygn. akt II Nc 105/13 i:

a)  zasądza od M. S. na rzecz L. S. kwotę 90 000 (dziewięćdziesiąt tysięcy) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 31 października 2012 roku do dnia zapłaty,

b)  oddala powództwo w pozostałej części,

c)  nie obciąża M. S. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu i nieuiszczonych kosztów sądowych;

2.  nakazuje ściągnąć od L. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi z roszczenia zasądzonego w pkt. 1a kwotę 550 (pięćset pięćdziesiąt) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

3.  przyznaje i nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz adwokata W. B. kwotę 4.428 (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem) złotych brutto tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu.

Sygn. akt II C 993/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 kwietnia 2013 roku powód L. S. wniósł przeciwko pozwanemu M. S. o zasądzenie kwoty 100 800 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2012 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W pozwie zawarł wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, podnosząc, że jest w posiadaniu weksla własnego „bez protestu” wystawionego przez pozwanego, stanowiącego zabezpieczenie umowy pożyczki zawartej między stronami w dniu 29 września 2011 roku. Powód wniósł także o zwolnienie od kosztów sądowych. /pozew – k. 2-3/

Postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zwolnił L. S. od kosztów sądowych w całości. /postanowienie – k. 24/

W dniu 29 kwietnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Łodzi wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym o sygn. akt II Nc 105/13, którym nakazał pozwanemu M. S., aby na podstawie weksla zapłacił powodowi kwotę 100 800 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31 października 2012 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 3 617 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania. /nakaz zapłaty – k. 25/

W dniu 27 maja 2013 roku pozwany złożył zarzuty od nakazu zapłaty wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa w całości, a także zasądzenie kosztów postępowania. Wskazał, że wypełniony przez powoda weksel jest nieważny ze względu na to, iż wyznaczona w nim data płatności jest wcześniejsza niż data jego wystawienia. Ponadto, podniósł, że dokonał całkowitej spłaty zaciągniętej pożyczki. Wniósł także o wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty i zawieszenie postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie karnej 1 Ds. 391/13 oraz o zwolnienie od kosztów sądowych w całości. /zarzuty – k. 28-33/

Postanowieniem z dnia 23 lipca 2013 roku o sygn. akt II Nc 105/13 Sąd Okręgowy w Łodzi wstrzymał wykonanie nakazu zapłaty z dnia 29 kwietnia 2013 roku do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy. /postanowienie – k. 48/

Postanowieniem z dnia 23 lipca 2013 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zwolnił M. S. od kosztów sądowych w zakresie opłaty od zarzutów od nakazu zapłaty w całości. /postanowienie – k. 49/

W dniu 29 listopada 2011 roku pozwany wniósł o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego W. B.. /wniosek – k. 79-80/

Postanowieniem z rozprawy z dnia 3 grudnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Łodzi ustanowił dla pozwanego pełnomocnika z urzędu, którego wyznaczenie zlecił Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Ł. ze wskazaniem, iż pozwany wnosił o ustanowieniem pełnomocnika w osobie radcy prawnego W. B.. / protokół rozprawy – k. 89/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 września 2011 roku L. S. i M. S. zawarli pisemną umowę, na mocy której powód udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 90 000 złotych. Pożyczka ta miała być zwrócona do dnia 31 grudnia 2011 roku wraz z odsetkami kapitałowymi w wysokości 12% od pierwotnej kwoty. Umowa została zawarta w obecności żony powoda A. S. (1), która przygotowywała wszelkie potrzebne dokumenty. Pozwany podpisał umowę. /umowa pożyczki – k. 18, 56; zeznania świadka A. S. (1) – k. 115-116; częściowo zeznania pozwanego M. S. – k. 167v/

Na zabezpieczenie umowy pożyczki z dnia 29 września 2011 roku M. S. wystawił weksel własny in blanco „bez protestu”, który podpisał. Do weksla dołączono deklarację, zgodnie z którą remitent - L. S. - miał prawo wypełnić weksel poprzez wpisanie sumy wekslowej w wysokości zobowiązania wynikającego z umowy pożyczki pomniejszonego o wpłaty dokonane na poczet tego zobowiązania oraz powiększonego o odsetki umowne należne w dacie płatności weksla. Jako dzień płatności weksla miał zostać wpisany dzień następujący po 14 dniach od daty wymagalności wierzytelności, a jako dzień wystawienia dzień następujący po dniu wymagalności wierzytelności. Jako miejsce płatności miało zostać wskazane miejsce zamieszkania remitenta właściwe w dniu płatności weksla. Jako osobę na rzecz której miała zostać dokonana zapłata remitent miał prawo wpisać siebie. / deklaracja wekslowa – k. 19, 57; częściowo zeznania pozwanego M. S. – k. 167v/

Od 2010 roku powód udzielał pozwanemu także innych pożyczek na prowadzenie lombardu, które również były zabezpieczane wekslami i różnie oprocentowane. M. S. spłacił tylko jedną pożyczkę udzieloną w kwocie 1 750 złotych, a nadto regularnie płacił odsetki kapitałowe od pożyczonych kwot. /zeznania powoda L. S. – k. 128-130; zeznania świadka A. S. (1) – k. 115-116; częściowo zeznania świadka A. S. (2) – k. 121v-123; częściowo zeznania pozwanego M. S. – k. 167v/

Pozwany nie spłacił kwoty głównej pożyczki z dnia 29 września 2011 roku, ale dokonywał comiesięcznych wpłat w różnych kwotach, które były zaliczane na poczet odsetek kapitałowych. Na potwierdzenie wpłat nie były wystawiane żadne pokwitowania. /zeznania powoda L. S. – k. 128-130; zeznania świadka A. S. (1) – k. 115-116; częściowo zeznania świadka A. S. (2) – k. 121v-123/

Weksel został wypełniony przez L. S. w ten sposób, że jako miejsce wystawienia wpisano Ł., jako datę wystawienia 15 stycznia 2012 roku a jako datę płatności 14 stycznia 2012 roku. Jako miejsce płatności wskazano Ł. ulicę (...). Weksel został wypełniony na sumę 100 800 złotych. / weksel – k. 17/

Dnia 24 października 2012 roku powód poinformował pozwanego o wypełnieniu weksla i wezwał do jego wykupu, a także do wykupu innych wystawionych przez niego weksli wraz odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia doręczenia wezwania. Pozwany otrzymał pismo powoda w dniu 31 października 2012 roku, jednakże nie dokonał wykupu weksla. /wezwanie – k. 21; potwierdzenie – k. 22/

W dniu 20 listopada 2011 roku M. S. złożył do prokuratury zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przez L. S. przestępstwa uporczywego nękania i kierowania gróźb karalnych, na podstawie którego Prokuratura Rejonowa Ł. w Ł. wszczęła śledztwo. Postanowieniem z dnia 29 maja 2013 roku sprawa została umorzona wobec stwierdzenia, iż brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa. Postanowienie to zostało utrzymane w mocy przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi. /zawiadomienie – k. 1-10; postanowienie – k. 82–83; postanowienie – k. 93 z akt sprawy karnej 1 Ds. 391/13/

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na dokumentach w postaci weksla, deklaracji wekslowej i umowy pożyczki, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała.

Sąd dał wiarę zeznaniom powoda, a także świadka A. S. (1), gdyż korespondowały ze sobą i znalazły częściowo potwierdzenie w depozycjach pozostałych świadków, a także dokumentach prywatnych. Istotne było, że zarówno powód, jak i świadek nie potrafili wskazać dokładnej kwoty jaką pozwany wpłacił na poczet odsetek od udzielonej kwoty pożyczki, aczkolwiek przyznali zgodnie, że pozwany wpłacał co miesiąc różne kwoty, które były zaliczane na poczet odsetek, jednak kwota główna nie została spłacona.

Sąd jedynie wspierająco posłużył się zeznaniami świadków E. Ż. i W. Ż., albowiem dysponowali oni jedynie ogólnymi informacjami o przedmiocie sprawy. Świadkowie wiedzieli tylko, że pozwany miał długi wobec powoda i że wszelkie dokonywane spłaty były w pierwszej kolejności przeznaczane na odsetki, jednakże nie byli w stanie określić ich wysokości, ani też wartości pobranych pożyczek. Częściowo także Sąd wykorzystał zeznania A. S. (2), która potwierdziła, że pozwany pożyczał pieniądze od powoda i miał wobec niego liczne długi, które zostały zabezpieczone wekslami. Zeznania wskazanych świadków, mimo iż zawierały niewiele szczegółów, pokrywały się co do węzłowych kwestii, wobec czego zostały uznane za zgodne z prawną i obiektywne.

Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanego w części w jakiej wskazywał, iż nie pożyczał od powoda kwoty 90 000 złotych oraz, że dokonał spłaty wszystkich pożyczek, albowiem nie dysponował żadnymi dowodami na potwierdzenie swych słów, a nadto jego zeznania w tym względzie nie były spójne. Pozwany sam przyznał, że powód udzielił mu kilku pożyczek, które zabezpieczane były wekslami a także, że we wrześniu 2011 roku podpisał w obecności żony powoda kolejną umowę. Podał jednocześnie, że przy dokonywaniu comiesięcznych wpłat nie brał żadnych pokwitowań i nimi nie dysponuje. Sąd pominął jednocześnie wszelkie okoliczności związane z prowadzeniem przez pozwanego lombardu i chęcią odkupienia go przez powoda, gdyż okoliczności te nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

W pierwszej kolejności należało zważyć, iż Sąd nie widział konieczności zawieszania niniejszego postępowania do czasu rozstrzygnięcia sprawy prowadzonej przez Prokuraturę Rejonową w Łodzi na podstawie art. 177 § 1 pkt. 4 k.p.c., ponieważ ustalenie popełnienia ujawnionych czynów nie mogło mieć wpływu na rozstrzygnięcie cywilne, zwłaszcza, że pozwany już w zarzutach od nakazu zapłaty podnosił, że rzeczywiście zawarł umowę z powodem i w całości ją spłacił.

Powód dochodził zapłaty należności na podstawie weksla własnego „bez protestu” niezupełnego w chwili jego wystawienia, a zatem podstawą żądania pozwu był art. 104 w zw. z art. 28 zd. 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku prawo wekslowe ( Dz. U. Nr 37 z 1936 roku poz. 282 ze zm.), zgodnie, z którym wystawca weksla własnego odpowiada za zapłatę weksla.

Punktem wyjścia dla rozważań prawnych jest w niniejszej sprawie kwestia ważności weksla w związku z określoną w nim datą płatności.

Stosownie do treści art. 33 ustawy prawo wekslowe weksel może być płatny za okazaniem, w pewien czas po okazaniu, w pewien czas po dacie albo w oznaczonym dniu. Weksle z innymi terminami płatności lub z kilku następującymi po sobie terminami są nieważne. Zgodnie z utrwalonym w doktrynie poglądem również wskazanie niemożliwego terminu płatności powoduje nieważność weksla (art. 94 k.c. w zw. z art. 116 k.c.). Będzie to miało między innymi miejsce wówczas, gdy termin płatności jest wcześniejszy od daty wystawienia weksla, albowiem takie zobowiązanie wekslowe jest niewykonalne (I. Rosenblüth, Prawo wekslowe, s. 74).

W przedmiotowej sprawie data wystawienia weksla została oznaczona na dzień 15 stycznia 2012 roku, zaś data płatności na dzień 14 stycznia 2012 roku, a zatem o dzień wcześniej, co automatycznie pociągało za sobą nieważność weksla, jednakże nie przesądzało o konieczności oddalenia powództwa.

W rozważanej sprawie powód już w pozwie powołał się na umowę pożyczki łączącą strony, którą weksel ten miał zabezpieczać, zaś pozwany oprócz zarzutów wynikających z prawa wekslowego, podniósł również zarzuty ze stosunku podstawowego, wskazując, że pożyczkę i związane z nią odsetki w całości spłacił. W postępowaniu nakazowym dopuszczalne jest już po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty rozpatrywanie podstawy faktycznej i prawnej wynikającej z łączącego strony stosunku prawnego, w związku z którym wystawiony został weksel pod warunkiem powołania się już w pozwie na obie podstawy (weksel i tzw. stosunek podstawowy) albo oparcia zarzutów skierowanych przeciwko nakazowi wydanemu na podstawie weksla na okolicznościach wynikających ze stosunku podstawowego (por. uchwała SN z dnia 7 stycznia 1967 roku, III CZP 19/69; wyrok SN z dnia 3 października 2000 roku, I CKN 1120/98).

Z uwagi na powyższe Sąd miał obowiązek dokonania oceny zgłoszonego żądania na podstawie zawartej umowy.

W dniu 29 września 2011 roku strony zawarły ważną pisemną umowę pożyczki w rozumieniu art. 720 § 1 i § 2 k.c., na mocy której dający pożyczkę L. S. przeniósł na własność biorącego M. S. kwotę 90 000 złotych, którą ten zobowiązał się zwrócić z odsetkami w wysokości 12% w terminie do 31 grudnia 2011 roku. Umowa ta została podpisana przez obie strony, zaś postępowanie karne nie wykazało, ażeby powód wymógł na pozwanym złożenie podpisu w sposób bezprawny.

W świetle przeprowadzonych dowodów nie ulegało wątpliwości, że pozwany pożyczki tej nie spłacił, przy czym to na nim zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar przeprowadzenia dowodu przeciwnego. Pozwany nie przedstawił jednakże żadnych kwitów czy rachunków, które potwierdzałyby że dokonywał wpłat na poczet tej konkretnej umowy i spłaty zadłużenia kwoty głównej. Sam podawał, że powód udzielił mu kilku pożyczek oraz, że spłacał mu częściowo odsetki. Niewątpliwy fakt udzielenia pozwanemu pożyczki w wysokości 90.000 zł (potwierdzonej umową i deklaracją wekslową) i brak jakichkolwiek dowodów wskazujących na spłatę należności głównej z tej pożyczki prowadzi do wniosku o zasadności powództwa co do należności głównej z tytułu umowy pożyczki, to jest kwoty 90.000 zł.

Inaczej rozstrzygnięcie przedstawia się w przypadku odsetek kapitałowych, żądanych przez stronę powodową. W tym bowiem wypadku nie ulega wątpliwości, że odsetki te były spłacane – przyznał to sam powód – aczkolwiek nie wiadomo dokładnie w jakim czasie, ani w jakiej wysokości. Sąd uznał, że odsetki umowne od kwoty kapitału zostały uregulowane w całości lub w niesprecyzowanej bliżej części, albowiem wszyscy świadkowie zgodnie wskazywali, iż powód co miesiąc uiszczał na rzecz powoda kwoty właśnie tytułem spłaty odsetek. Brak dowodów zapłaty obciąża tu w jednakowej mierze obie strony. Zaś z regulacji art. 6 k.c. wynika, iż to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia wysokości swojego roszczenia. Mając więc na uwadze to, że odsetki były przez pozwanego spłacane, a powód nie udowodnił, czy i w jakiej wysokości należą mu się dalsze odsetki kapitałowe, powództwo w tym zakresie podlegało oddaleniu.

Z tych przyczyn Sąd uchylił nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 90 000 złotych a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

Sąd uznał, iż powodowi należały się odsetki ustawowe za opóźnienie w spłacie pożyczki zgodnie z art. 481 § 1 i § 2 k.c. Termin zwrotu pożyczki był określony w umowie na dzień 31 grudnia 2011 roku, w którym to terminie nie została ona spłacona, a zatem już od tego dnia pozwany pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem zobowiązania. Powód zażądał odsetek ustawowych od dnia 31 października 2012 roku, a więc w terminie późniejszym, i od tej daty zasądził je Sąd.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 100 i 102 k.p.c. Powód przegrał sprawę w 11%, a zatem Sąd zasądził od niego kwotę 550 złotych na rzecz Skarbu Państwa tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, na które złożyła się opłata od pozwu 1 260 złotych i opłata od zarzutów od nakazu zapłaty (3780 złotych), od której pozwany był zwolniony. Mając na względzie sytuację majątkową i zdrowotną pozwanego Sąd nie obciążył go obowiązkiem zwrotu kosztów na rzecz przeciwnika ani kosztów sądowych uznając, iż będzie to dla niego nadmiernym obciążeniem. O kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu Sąd orzekł w oparciu o na podstawie art. 22 ³ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (Dz.U.2014.637 j.t.) w zw. z § 2 ust. 1 i 3 w zw. z § 6 pkt. 6 i § 15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.) i zasądził na rzecz radcy prawnego W. B. kwotę 4 428 złotych powiększoną o 23% stawkę podatku VAT.