Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Lucyna Guderska

Sędziowie:SSA Maria Padarewska - Hajn (spr.)

SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Protokolant: stażysta Paulina Działońska

po rozpoznaniu w dniu 11 października 2012 r. w Łodzi

sprawy z wniosku S. K. przy udziale następców prawnych J. K. i R. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o emeryturę,

na skutek apelacji S. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w P. z dnia 13 września 2011 r., sygn. akt V U 266/11;

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt: III AUa 752/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 15 lutego 2011 r. odmówił S. K. prawa do emerytury na podstawie art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

o emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm. ) w związku z przepisami z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U, z 1983 r. Nr 8, poz.43 z późn. zm.) z uwagi na brak wymaganego ogólnego 25-letniego stażu pracy oraz 15 –letniego stażu pracy szczególnych warunkach.

Organ rentowy uznał za udowodniony staż ogólny wnioskodawcy w wymiarze 18 lat 4 miesięcy i 29 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz 7 lat i 8 miesięcy pracy w szczególnych warunkach od 21 września 1976 r. - 31 października 1983 r z tytułu pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. oraz od 12 grudnia 1983 r. - 30 czerwca 1984 r w Spółdzielni Kółek Rolniczych w O. na stanowisku traktorzysty, na podstawie złożonych świadectw pracy.

Organ rentowy nie zaliczył do pracy w szczególnych warunkach okresu pracy wnioskodawcy na stanowisku traktorzysty od 1 lipca 1984 - 14 listopada 1991 r. z powodu braku informacji o ilości przepracowanych dni pracy w poszczególnych latach, pomimo, iż wnioskodawca przedstawił świadectwo pracy w szczególnych warunkach za ten okres do 27 marca 1994 r. wystawione przez Spółdzielcze Gospodarstwo Rolne w O. oraz okresów od 1 marca 1969-31 grudnia 1969r., od 1 kwietnia 1970r.-31 stycznia 1971r., od 1 marca 1971-31 października 1971r., od 1 lipca 1972-31 lipca 1972r., od 1 września 1972r.-30 września 1972r., od 1 stycznia 1973 -31 maja 1973 r. i od 1 stycznia 1970-31 marca 1970 r. i od 1 lutego 1971r.-28 lutego 1972 r., oraz okresu od 1 marca 1969 r. do 31 sierpnia 1976 r. w Kółku Rolniczym w Z., z powodu nie figurowanie wnioskodawcy wśród osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego.

W odwołaniu od zaskarżonej decyzji wnioskodawca wniósł o przyznanie mu prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 13 września 2011 r. oddalił odwołanie i ustalił, iż S. K. urodzony w dniu (...) w dniu 22 listopada 2010 r. złożył wniosek o emeryturę.

Na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca udowodnił staż pracy wynoszący 25 lat. Nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz na dzień złożenia wniosku miał rozwiązany stosunek pracy.

W okresie od 1 lipca 1984 r. do 31 grudnia 1997 r wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielczym Gospodarstwie Rolnym w O. , początkowo na podstawie umowy o pracę do dnia 30 kwietnia 1989 r. a następie od 1 maja 1989 r. do 31 grudnia 1997 r. był członkiem tej Spółdzielni. W okresie od 1 lipca 1984 r. do 26 marca 1994 r. wnioskodawca był traktorzysta a od 27 marca 1994 r. do 31 grudnia 1997 r. pełnił funkcję prezesa zarządu.

Jako traktorzysta wnioskodawca jeździł traktorami, spycharkami, koparkami i kombajnami, brał udział w pracach polowych, uczestniczył w akcjach śnieżnych i robotach drogowych.

Spółdzielcze Gospodarstwo Rolne w O. wystawiło wnioskodawcy świadectwo pracy w szczególnych warunkach, w którym wykazało, iż w okresie od 1 lipca 1984 r. do 27 marca 1994 r. wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracę na stanowisku traktorzysty ( wykaz A dział VIII poz. 3 pkt 1 stanowiący załącznik do zarządzenia Krajowego Związku (...), uchwały zarządu z dnia 14 czerwca 1983 r. nr 24 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu w jednostkach organizacji Kółek Rolniczych.

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd w oparciu o przepis art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej oraz przepisami rozporządzenia z 1 lutego 1983 r., unał, iż roszczenie wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, z powodu braku wymaganego 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach.

W oparciu o znajdujące się w aktach dokumenty i zeznania świadków, Sąd uznał, iż wnioskodawcy można dodatkowo zaliczyć do stażu pracy w szczególnych warunkach jedynie okres od 1 lipca 1984 r. do 30 kwietnia 1989 r. gdy był zatrudniony na podstawie umowy pracę jako traktorzysta . Pozostałego okresu 1 maja 1984 r. do 31 grudnia 1997 r. w tym Spółdzielczym Gospodarstwie Rolnym, zdaniem Sądu nie można zaliczyć do w/w stażu gdyż wnioskodawca w tym okresie był członkiem tego Gospodarstwa a powołane przepisy rozporządzenia dotyczą jedynie pracowników. Zaliczony okres wynosi 4 lata i 10 miesięcy, co wraz z okresem dotychczas uznanym przez organ rentowy, zdaniem Sądu daje łączny staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 12 lat i 6 miesięcy, co nie pozwala na uwzględnienie roszczenia odwołującego się.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją pełnomocnik wnioskodawcy, wnosząc o jego zmianę i przyznanie skarżącemu prawa do emerytury. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono: naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego w sprawie i przyjęcie, iż praca wnioskodawcy w latach 1989-1997 nie była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach wbrew dokumentom znajdującym się w aktach sprawy i zeznaniom świadków, niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i naruszenie art. 227 kpc i art. 232 kpc poprzez nieuwzględnienie jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu pracy wnioskodawcy na stanowisku traktorzysty od 1 marca 1969 r. do 31 sierpnia 1976 r.

W uzasadnieniu swego stanowiska strona skarżąca podniosła, iż wnioskodawca ma udokumentowany staż pracy do przyznania mu przedmiotowego świadczenia. Sąd w ogóle nie wziął pod uwagę okresu pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach na stanowisku traktorzysty od 1 marca 1969 r. do 31 sierpnia 1976 r. w Kółku Rolniczym w Z. a w oparciu o przepis art. 232 kpc, Sąd był władny dopuścić wszelkie dowody tym bardziej, że wnioskodawca dział przed Sądem Okręgowym bez profesjonalnego pełnomocnika.

Natomiast brak składek w ewidencji , zdaniem strony skarżącej , nie oznacza że w spornym okresie wnioskodawca nie pracował w w/w K., tym bardziej, że okoliczność tej pracy została uznana w decyzji (...) Urzędu Wojewódzkiego z dnia 4 kwietnia 2002 r.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zarzutom apelacji trudno odmówić słuszności.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życic ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Stosownie do art. 32 ust. l powołanej ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem l stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt l. Ustęp 2 tego przepisu stanowi natomiast, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. l, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Ustęp 4 cytowanego przepisu stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ustępie l, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ustępie 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przywołane przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U, z 1983 r. Nr 8, poz.43 z późn zm.). W myśl § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § l ustęp 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. W § 3 ustawodawca wskazał, że za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany „wymaganym okresem zatrudnienia” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Z kolei § 4 tego rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie „A”, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Obecnie przedmiotowe postępowanie jest prowadzone z udziałem następców prawnych zmarłego w trakcie postępowania odwoławczego wnioskodawcy – jego żony J. K. i syna R. K., z którymi S. K. prowadził wspólne gospodarstwo domowe, w trybie art.136 ustawy emerytalnej.

Z treści powołanych przepisów jednoznacznie wynika, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku, z uwagi na występowanie pracy w szczególnych warunkach, przysługuje w razie wystąpienia kumulatywnie wszystkich wymaganych w tych przepisach przesłanek a jedną z nich jest udowodnienie wymaganego 25 letniego ogólnego stażu pracy.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie nie jest zatem tylko jak to przyjął Sąd Okręgowy udowodnienie przesłanki 15 lat pracy w szczególnych warunkach lecz także występowanie przesłanki wymaganego ogólnego stażu pracy wnioskodawcy.

Tymczasem z analizy akt rentowych oraz z rozstrzygnięcia Sadu I instancji nie wynika, iż wnioskodawca udowodnił powyższą przesłankę. Warunek posiadania 25 –letniego ogólnego stażu pracy wnioskodawcy nie został również potwierdzony w toku postępowania przed Sądem II instancji.

Organ rentowy w zaskarżonej decyzji podał, iż wnioskodawca udowodnił 18 lat 4 miesiące i 29 dni okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999 r. Ten sam wymiar czasu pracy organ ten wskazał w piśmie procesowym z dnia 6 lipca 2012 w toku postępowania przed Sądem II instancji.

Pełnomocnik wnioskodawcy w apelacji natomiast wskazał, powołując się na decyzję (...) Urzędu Wojewódzkiego w Ł. z dnia 4 kwietnia 2002r., gdzie podano okres stażu pracy ogólnego wnioskodawcy ponad 30 lat oraz w szczególnych warunkach 17 lat 4 miesiące i 25 dni, iż wnioskodawca spełnia wszystkie wymagane przesłanki do przyznania przedmiotowej emerytury.

Sąd I instancji przyjmując w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia, iż wnioskodawca udowodnił przesłankę 25 lat ogólnego stażu pracy, wobec treści zaskarżonej decyzji w tym zakresie, która odmawiała prawa do przedmiotowej emerytury, nie tylko z uwagi na brak wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach, lecz również, z uwagi na brak wymaganego ogólnego stażu pracy, w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia w żaden sposób nie odniósł się do tej przesłanki i nie wyjaśnił jakie okresy z tytułu zatrudnienia wnioskodawcy jeszcze dodatkowo zaliczył do stażu ubezpieczeniowego, poza tym który uznał ZUS.

Powyższa okoliczność pozbawia możliwości w toku postępowania odwoławczego dokonania kontroli zaskarżonego orzeczenia w tym zakresie, mając na uwadze to, iż przesłanka ta jest przesłanką prawa materialnego a Sąd przy rozstrzyganiu tego rodzaju spraw ma obowiązek zbadać wszystkie przesłanki leżące u podstaw dochodzonego roszczenia.

Nie bez znaczenia w tym zakresie jest fakt, iż w toku postępowania przed Sądem I instancji wnioskodawca występował bez profesjonalnego pełnomocnika a z treści odwołania wynika iż domagał się jedynie przyznania prawa do emerytury bez sprecyzowania okresów stażu pracy, które składają się na to świadczenie.

Sąd I instancji w swoim rozstrzygnięciu natomiast zajął się tylko udowodnieniem przesłanki stażu pracy w szczególnych warunkach i to tylko w odniesieniu do okresu pracy wnioskodawcy od 1 lipca 1984 r. -27 marca 1994 r. z tytułu zatrudnienia w Spółdzielczym Gospodarstwie Rolnym w O., na który to cały okres pracy, łącznie do 1994 r. wnioskodawca posiada wystawione przez tę Spółdzielnię świadectwo pracy w szczególnych warunkach, z którego to okresu, Sąd zaliczył do stażu pracy w szczególnych warunkach jedynie okres od 1 lipca 1984 r. do 30 kwietnia 1989 r. na podstawie spółdzielczej umowy o prace. Pozostałego okresu nie zaliczył, z uwagi na członkostwo wnioskodawcy w tej spółdzielni.

Słuszne jest stanowisko strony skarżącej, iż Sąd I instancji nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego w kierunku ustalenia czy w pozostałych spornych okresach nie zaliczonych przez organ rentowy wnioskodawca również wykonywał pracę w szczególnych warunkach, które to okresy obejmują pracę w Kółku Rolniczym w Z. od 1 marca 1969 r. do 31 sierpnia 1976 r. oraz okres zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy od 22 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. i w żaden sposób nie odniósł się do tych okresów w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia.

Przeprowadzone przed Sądem II instancji postępowanie dowodowe w postaci dowodu z zeznań świadka S. K. na okoliczność charakteru pracy wnioskodawcy w latach 1969-1976 jest nie wystarczającym dowodem do ustalenia na etapie postępowania odwoławczego charakteru przedmiotowego zatrudnienia i zaliczenia go do pracy w szczególnych warunkach. Świadek ten w swoich zeznaniach nie był w stanie podać na jakiej podstawie wnioskodawca pracował w tych latach w K. jako traktorzysta ale pamiętał nazwiska jeszcze innych osób pracujących w tych latach w K..

Ponadto z pisma procesowego z dnia 6 lipca 2012 r. złożonego przez organ rentowy w toku postępowania odwoławczego wynika, iż organ ten ze spornego okresu pracy w szczególnych warunkach 1969-1976, zaliczył w latach 1971 r. do 1972 r. poszczególne dni wymienione w tym piśmie oraz okres od 1 czerwca 1973 r. -31 sierpnia 1976 r., ale nie podał czy zaliczył ten okres do stażu ogólnego czy do stażu pracy w szczególnych warunkach.

A zatem przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd przede wszystkim uporządkuje ogólny staż pracy wnioskodawcy i staż pracy w szczególnych warunkach. W tym celu zobowiąże pełnomocnika wnioskodawcy do wskazania wszelkich spornych okresów składających się na jeden i drugi staż oraz do zgłoszenia wszelkich wniosków dowodowych w tym zakresie. Pomocnym przy ustaleniu charakteru zatrudnienia nie tylko w K. ale również w Spółdzielczym Gospodarstwie Rolnym w O. będzie przeprowadzenie ewentualnego dowodu z akt osobowych tych instytucji, po uprzednim ustaleniu czy i gdzie się one znajdują.

Dopiero zatem zgromadzenie wszelkich w/w informacji i przeprowadzonych dowodów pozwali na wszechstronną ocenę zgłoszonego roszczenia w świetle powołanych przepisów.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 386 § 4 kpc z uwagi na nierozpoznanie przed Sąd I instancji w całości istoty sprawy oraz z uwagi na konieczność przeprowadzenia w przeważającej części postępowania dowodowego.