Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Jolanta Deniziuk (spr.)

SSO Elżbieta Jaroszewicz, del.SSR Beata Kopania

Protokolant: sekr. sądowy Agnieszka Sobocińska

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2013 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa B. P.

przeciwko G. B. i M. B. następcy prawnemu A. M. (1)

o zapłatę i eksmisję

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego
w Słupsku z dnia 27 czerwca 2012r., sygn. akt IX C 207/06

1.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt. II, III i IV w ten sposób,
że je uchyla i w tym zakresie postępowanie umarza;

2.  oddala apelację.

Sygn. akt IV Ca 88/13

UZASADNIENIE

Powód B. P. wniósł o zasądzenie od A. M. (1) kwoty 8.800 zł z tytułu bezumownego korzystania przez pozwaną z pomieszczenia mieszkalnego stanowiącego własność powoda za okres od dnia 1.09.2005r. do dnia 30.04.2006r. i od dnia 1.07.2009r. do dnia 31.07.2011r. wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 1.600 zł od 30.05.2006r. i od kwoty 7.200 zł od 12.08.2011r. Ponadto wniósł o nakazanie eksmisji pozwanej i zasądzenie kosztów postępowania. Wskazał, że w dniu 12.08.2005r. nabył nieruchomość od A. M. (2), na rzecz którego ustanowiono służebność osobistą mieszkania. Zamieszkuje tam nadal A. M. (1), której zaproponował zawarcie umowy najmu, na co ona nie wyraziła zgody.

Pozwana A. M. (1) wniosła o oddalenie powództwa i o zasądzenie kosztów postępowania, podając, że o nabyciu przez powoda domu dowiedziała się od swojej siostrzenicy dopiero w marcu 2006r. Powód wiedział w momencie nabycia nieruchomości, że w domu zamieszkują A. M. (1) i G. B. i godził się na ich zamieszkiwanie bez żadnego wynagrodzenia. Uznała żądanie odszkodowania za wygórowane i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z uwagi na swój stan zdrowia i sytuację materialną. W.,że powód nigdy nie proponował jej zawarcia umowy najmu. Z ostrożności procesowej wniosła o przyznanie jej prawa do lokalu socjalnego.

Rozpoznający sprawę w I instancji Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 12.08.2005r. B. P. nabył od A. M. (2) nieruchomość stanowiącą działkę zabudowaną, położoną w K., dla której Sąd Rejonowy w Słupsku prowadzi KW nr (...). Strony umowy ustanowiły na rzecz A. M. (2) służebność osobistą mieszkania, polegającą na bezpłatnym i dożywotnim prawie do wyłącznego korzystania przez uprawnionego z dwóch pokoi znajdujących się na parterze budynku mieszkalnego oraz prawa do korzystania ze służących do użytku wspólnego kuchni, łazienki, wc i korytarza. W dacie zbycia nieruchomości ,za zgodą A. M. (2), w domu zamieszkiwała między innymi , A. M. (1) – siostra A. M. (2) .

A. M. (2) i A. M. (1) prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Pozwana pomagała A. M. (2) w codziennym życiu, gotowała dla niego posiłki, sprzątała. W chwili zawarcia umowy A. M. (2) miał 70 lat, cierpiał na zespół otępienny, głuchotę lewego ucha oraz głęboki niedosłuch odbiorczy prawostronny. Ponadto A. M. (2) cierpiał na żylakowate owrzodzenie podudzi.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika dalej, że B. P. zaproponował A. M. (1) w dniu 1.04.2006r. zawarcie umowy najmu zajmowanych przez nią lokalu. Strony nie doszły do porozumienia w tym zakresie .

W tych okolicznościach B. P. wezwał A. M. (1) pismem z dnia 26.04.2006r. do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz w przypadku niezawarcia umowy najmu do opuszczenia lokalu w terminie do końca maja 2006r. A. M. (1) sprzeciwiła się żądaniu zarówno w zakresie zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości jak i co do opuszczenia lokalu.

Sąd Rejonowy ustalił w dalszej kolejności, że strony są silnie skłócone. Na tle korzystania przez pozwaną z nieruchomości dochodziło do ciągłych nieporozumień, interweniowała policja, toczyło się postępowanie o ochronę naruszonego posiadania.

Miesięczny czynsz najmu dla lokalu mieszkalnego położonego na dole spornej nieruchomości wynosi 121 zł. A. M. (1) nie uiszczała opłat związanych z korzystaniem z lokali. A. M. (1) pobierała emeryturę w wysokości 821,35 zł. Pozwana nie miała prawa do innego lokalu.

Mając na uwadze tak ustalony stan faktyczny sprawy Sąd Rejonowy w Słupsku wyrokiem z dnia 27 czerwca 2012r. zasądził od pozwanej A. M. (1) na rzecz powoda B. P. kwotę 2.177,50 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 26.08.2011r. do dnia zapłaty, nakazał pozwanej ,aby opuściła, opróżniła i wydała powodowi B. P. lokal mieszkalny położony w K. przy ul. (...), orzekł, że pozwanej przysługuje prawo do lokalu socjalnego, nakazał jednak wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez Gminę K. oferty zawarcia z pozwaną A. M. (1) umowy najmu lokalu socjalnego, oddalił powództwo pozostałym zakresie. Następnie rozliczył koszty procesu zgodnie z wynikiem postępowania uwzględniając , iż pozwana korzystała z pomocy prawnej udzielonej jej z urzędu.

Sąd Rejonowy uznał powództwo o nakazanie eksmisji pozwanej z lokalu należącego do powoda za zasadne, natomiast jedynie w części uwzględnił powództwo o zapłatę .Sąd I instancji miał na uwadze, że pozwana korzystała z nieruchomości, obecnie stanowiącej własność powoda. Tym nie mniej czerpała własne prawo do korzystania z nieruchomości od A. M. (2), na którego rzecz ustanowiono służebność osobistą mieszkania, polegającą na bezpłatnym i dożywotnim prawie do wyłącznego korzystania przez uprawnionego z dwóch pokoi znajdujących się na parterze budynku mieszkalnego oraz prawa do korzystania ze służących do użytku wspólnego kuchni, łazienki, wc i korytarza. Pozwana A. M. (1) swoje uprawnienie do korzystania i zamieszkiwania w lokalu położonym na dole budynku wywodziła więc regulacji zwartej w art. 301 kc. Dopóki żył A. M. (2), tj. do dnia 4.02.2010r., istniała służebność mieszkania. A. M. (2) mógł zatem część przysługujących mu z tego tytułu uprawnień przenieść na inną osobę, zwłaszcza, że z uwagi na stan zdrowia wymagał on pomocy osób trzecich i faktycznie korzystał z takiej pomocy ofiarowanej między innymi przez siostrę. Tym samym pozwana A. M. (1) była osobą współuprawnioną do korzystania ze służebności osobistej mieszkania ustanowionej na rzecz A. M. (2) – miała zatem prawo do korzystania z nieruchomości .

Od śmierci A. M. (2), wobec wygaśnięcia służebności mieszkania (i wobec braku umowy, o której mowa w art. 301 § 2 kc) pozwana A. M. (1) lokal, położony na dole budynku posiadała już bez tytułu prawnego. Tym samym , zdaniem Sądu Rejonowego powództwa o eksmisję zasługiwało na uwzględnienie, a jako podstawę prawną żądania , Sąd wskazał art. 222 § 1 kc. Jednocześnie Sąd I instancji uznał , że w niniejszej sprawie nie i istniały szczególne okoliczności przemawiające za oddaleniem powództw na podstawie art. 5 kc .W ocenie Sądu Rejonowego pozwanej przysługiwało natomiast prawo do lokalu socjalnego z uwagi na treść art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów, jako że była emerytką,

Odnośnie wysokości dochodzonego od pozwanej A. M. (1) roszczenia Sąd Rejonowy uwzględnił , że o wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. W tym celu Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia wysokości czynszu najmu, jaki mógłby uzyskać powód wynajmując lokal mieszkalny położony na dole budynku na wolnym rynku. Miesięczny czynsz najmu za lokal położony na dole budynku, Sąd, uwzględniając opinię biegłej sądowej, ustalił na kwotę 121 zł i przyjmując tę stawkę uznał, że pozwana A. M. (1) zobowiązana jest do zapłaty na rzecz powoda kwoty 2.177,50 zł (121 zł miesięcznie od dnia 4.02.2010r. do dnia 31.07.2011r. tj. 25 dni lutego 2010 roku, 10 miesięcy 2010 roku, 7 miesięcy 2011 roku).

W pozostałym zakresie powództwo nie zostało uwzględnione. . Okresy wskazane w pozwie (w całości) i okresy wskazane w piśmie z dnia 11.08.2011r. (w części) dotyczyły czasu, kiedy pozwana władała nieruchomością jako posiadacz w dobrej wierze, mający do tego podstawę prawną (od 1.09.2005r. do 13.03.2006r.) oraz gdy władała nieruchomością mając do tego podstawę prawną (od 14.03.2006r. do 30.04.2006r. i od 1.07.2009r. do 3.02.2010r.). Odsetki od zasądzonego roszczenia należą się powodowi od dnia następnego od doręczenia pozwanej rozszerzonego pismem z dnia 11.08.2011r. powództwa.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł powód B. P., zaskarżając wydany przez Sąd Rejonowy wyrok w części dotyczącej punktów, w których Sąd I instancji orzekł, że pozwanej przysługuje prawo do lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez Gminę K. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, jak i w których oddalił powództwo co do A. M. (1) za okres od. 1.09.2008r. do 3.02.3020r., tj. co do kwoty 2190 zł.

Nadto apelujący nie zgodził się z orzeczeniem Sądu Rejonowego w zakresie kosztów procesu, w ramach których to nałożono na powoda obowiązek zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej A. M. (1), orzeczono o ściągnięciu od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Słupsku tymczasowo pokrytych przez niego wydatków w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy w dniu 9.11.2012r. rozstrzygnął apelację powoda w zakresie w jakim nie zgadzał się z wyrokiem jakie zapadło w stosunku do pozwanej G. B. . Apelacja dotycząca zaś rozstrzygnięcia w stosunku do A. M. (1) została ,w skutek jej śmierci , na podstawie art. 174§1 punkt 1 kpc, zawieszona do czasu wstąpienia do procesu po stronie pozwanej następców prawnych.

Po ustaleniu kręgu osób ustawowo uprawnionych do dziedziczenia , zawieszone postępowanie apelacyjne zostało w dniu 8 marca 2013r. podjęte , a do udziału w sprawie po stronie pozwanej wezwana została siostra zmarłej M. B., siostra zmarłej A. M. (1)

Wobec śmierci pozwanej bezprzedmiotowe stało się orzekanie o jej eksmisji i ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego . W tym zakresie, na podstawie art. 355§1 kpc w zw. z art. 391 kpc. , rozstrzygniecie Sądu należało uchylić i postępowanie umorzyć.

Odnosząc się zaś do apelacji powoda w zakresie w jakim kwestionowała ona zasadność rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego dotyczącego zsądzonego odszkodowania , to stwierdzić należy, że jest ona nie zasada. Tym samym jego apelację ,na podstawie art. 385kpc ,należało oddalić.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd meriti w sposób prawidłowy i nie budzący zastrzeżeń czy wątpliwości przeprowadził w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe, zaś zebrany materiał poddał wnikliwej i kompleksowej ocenie wskazując, na których dowodach się oparł, a którym odmówił wiarygodności i dlaczego. Ocena tych dowodów, szczegółowo przedstawiona w pisemnym uzasadnieniu wyroku, nie wykracza poza ramy określone w art. 233 k.p.c. i Sąd II instancji w pełni ją podziela, przyjmując dokonane ustalenia i oceny za własne.

W pierwszej kolejności, tak jak w przypadku pozwanej B. B. rozstrzygnąć należało czy i jakie prawo przysługiwało A. M. (1) do zajmowania lokalu i ewentualnie do kiedy służyło jej to uprawnienie .Okoliczność ta ma bowiem wpływ na ocenę zasadności żądania eksmisji , ale także determinuje wysokość odszkodowania .

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi I instancji na konstatację, iż pozwana zamieszkiwała przedmiotowy lokal na zasadzie użyczenia. Powód nie wykazał bowiem, aby jeszcze przed zbyciem nieruchomości zajmowała lokal już bez tytułu prawnego.

Ustanowienie służebności mieszkania na rzecz zbywcy nieruchomości i określenia pomieszczeń objętych służebnością oraz fakt, że w tym lokalu , za zgodą właśnie uprawnionego zamieszkiwała A. M. (1), która dodatkowo spełniała kryteria określone w art. 301 § 1 kc , pozwoliło Sądowi I instancji przyjąć , że do śmierci A. M. (2) uprawniona była do nieodpłatnego zamieszkiwania w przedmiotowym mieszkaniu.

Dopiero z chwilą jego śmierci , a nie z chwilą zbycia nieruchomości , jak domaga się tego powód, uprawnienie to wygasło .Odpadała tym samym podstawa prawna do dalszego zajmowania tego lokalu przez A. M. (1), a nie zawarcie umowy najmu z powodem spowodowało, że z datą śmierci A. M. (2) , pozwana przedmiotowe pomieszczenia zajmowała już bez tytułu prawnego. Tym samym powstał po jej stronie obowiązek zapłaty odszkodowania .

Podzielając więc w pełni rozważania Sądu Rejonowego co do posiadanego przez pozwaną tytułu prawnego do zajmowania przedmiotowego lokalu do chwili śmierci A. M. (2) oraz ustaleń dotyczące utraty przez nią tytułu prawnego do dalszego zamieszkiwania , żądanie odszkodowania mogło dotoczyć wyłącznie okresów , w których pozwana przedmiotowy lokal zajmowała już bez tytułu prawnego. Wysokość tego odkodowania Sąd ustalił ,posiłkując się opinią biegło, w oparciu o rynkową wysokość czynszu, zresztą ostatecznie nie kwestionowana przez powodowa.

Sąd II instancji nie dopatruje się także wadliwości w rozstrzygnięciu o kosztach postępowania. O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc. Przepis ten stanowi ,że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Pozwanej udzielono pomocy prawnej z urzędu, a uwzględniając wynik postępowania, w części koszty pełnomocnika winien ponieść powód. Takiego też obrachunku dokonał Sąd Rejonowy.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji orzeczenia.