Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 września 2013 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi -Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo A. S. przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Areszt Śledczy w Ł., o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 50.000 zł. Nadto zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 2.400 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, oraz przejął nieuiszczone koszty sądowe na rachunek Skarbu Państwa.

Jak wynika z uzasadnienia wyroku powód wskazywał, że w jednostkach penitencjarnych przebywa od 30 sierpnia 2001 roku. Twierdził, że w czasie pobytu w Areszcie Śledczym w Ł. nie zostały mu zapewnione właściwe warunki bytowe, przede wszystkim na skutek przeludnienia, a także zawilgocenia i zagrzybienia pomieszczeń, wadliwości wentylacji oraz braku ciepłej wody. Wskazywał na nieprawidłowe wyodrębnienie w celach kącików sanitarnych, problemy z wyposażeniem cel w sprzęt kwaterunkowy, brak możliwości korzystania ze świetlicy oraz wykonywania ćwiczeń fizycznych, a także na nieprawidłowości związane z zapewnieniem opieki medycznej oraz konieczność spania na górnym łóżku wbrew otrzymanym od lekarza zaleceniom.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód przebywał w Areszcie Śledczym w Ł. w okresie od 31 sierpnia 2001 roku do 19 października 2001 roku, od 23 października 2003 roku do 20 listopada 2003 roku, od 8 czerwca 2004 roku do 13 sierpnia 2005 roku, od 26 sierpnia 2005 roku do 1 lutego 2007 roku oraz od dnia 14 stycznia 2008 roku do dnia 20 kwietnia 2009 roku. W okresie od 14 stycznia 2008 roku do 17 lutego 2009 roku przebywał w celi mieszkalnej (...) nr 115 o powierzchni 12,04 m.kw., od dnia 18 lutego 2009 roku do dnia 29 marca 2009 roku w celi C/3 nr 119 o powierzchni 10,60 m. kw., od dnia 30 marca 2009 roku do dnia 1 kwietnia 2009 roku w celi A/4 nr 136 o powierzchni 12,03 m. kw. oraz od dnia 2 kwietnia 2009 roku do dnia 20 kwietnia 2009 roku w celi A/1 nr 14 o powierzchni 9,45 m. kw.

W trakcie zakwaterowania w celi mieszkalnej (...) nr 115, w okresie od 15 stycznia 2008 roku do 27 marca 2008 roku, od 9 kwietnia 2008 roku do 6 maja 2008 roku, w dniu 8 maja 2008 roku, od 5 listopada 2008 roku do 10 grudnia 2008 roku, od 19 grudnia 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku oraz od 1 stycznia 2009 roku do 12 stycznia 2009 roku powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego była mniejsza niż 3 m.kw. Sąd poczynił także drobiazgowe ustalenia odnośnie ogólnych okoliczności osadzenia osób pozbawionych wolności w Areszcie Śledczym w Ł..

Biorąc pod uwagę podstawę faktyczną zgłoszonego roszczenia, dotyczącego okresu od 31 sierpnia 2001 roku do dnia 20 kwietnia 2009 roku Sąd Rejonowy ocenił, że uległo ono przedawnieniu. Uwzględnił tym samym zarzut zgłoszony przez stronę pozwaną. Wskazał, że odpowiedzialność strony pozwanej opiera się o przepis art. 417 § 1 kc, zaś podstawa roszczenia powoda tkwi w przepisach art. 23 i 24 kc w związku art. 448 kc. Skoro jednak roszczenie to ma charakter deliktowy, to w myśl przepisu art. 442 ¹ § 1 kc przedawnienie następuje z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Zdaniem Sądu powód posiadał wiedzę o fakcie zaistnienia szkody i jej charakteru, wyrządzonej w jego ocenie w związku z osadzeniem w Areszcie Śledczym w Ł., w której osadzony przebywał we wskazanym wyżej okresie. Mimo to wniósł pozew dopiero w dniu 1 października 2012 roku. Tymczasem termin przedawnienia dochodzonych przez powoda roszczeń, związanych z przebywaniem w Areszcie Śledczym w Ł., upłynął w dniu 20 kwietnia 2012 roku. Oceniając przy tym zgłoszony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia zgłoszonego roszczenia Sąd nie uznał go za nadużycie prawa w kontekście zasad współżycia społecznego w rozumieniu przepisu art. 5 kc - tym bardziej, że powód nie wykazał żadnych szczególnych okoliczności, uzasadniających pominięcie zarzutu. W świetle powyższego Sąd Rejonowy nie badał szerzej zasadności powództwa co do jego meritum i oddalił wnioski dowodowe stron. Ubocznie stwierdził jednak, że okoliczności sprawy nie dawały podstaw do przyjmowania, że roszczenie powoda był uzasadnione. Sąd uzasadnił także rozstrzygnięcia zawarte w punktach 2. i 3. wyroku.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył w całości powód, wnosząc o jego zmianę, mającą się wyrażać w uwzględnieniu powództwa. Skarżący przytoczył treść przepisu art. 442 ¹ § 1 kc wskazując, że poznał ją dopiero z pisma procesowego strony pozwanej, w którym podniesiono zarzut przedawnienia. Nadto apelujący obszernie odniósł się do meritum swojego roszczenia stwierdzając, że warunki w których przebywał w Areszcie Śledczym w Ł. uwłaczały jego godności i naruszały elementarne standardy poszanowania praw człowieka.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji, a także o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja w przeważającej części podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i czyni je podstawą rozstrzygnięcia w instancji odwoławczej.

Powoływane przez skarżącego twierdzenie jakoby dopiero z pisma strony pozwanej poznał treść przepisu art. 442 ¹ § 1 kc nie może wpłynąć na rozstrzygnięcia. Podstawową zasadą systemu prawnego jest domniemanie znajomości prawa, wyrażające się sentencją, zgodnie z którą nieznajomość prawa szkodzi. Nie jest możliwe działanie państwa prawa przy przyjęciu założenia przeciwnego, gdyż wówczas działanie instytucji prawnych byłoby nieustannie paraliżowane na skutek, formułowanych przez osoby fizyczne i osoby prawne, zarzutów nieznajomości prawa. Sama trafność ustalenia, że roszczenie powoda w chwili wytoczenia powództwa było już przedawnione nie budzi wątpliwości. Nie można więc odnieść skutku poszukiwanego przez apelującego podnoszony zarzut.

Nadto Sąd odwoławczy podziela pogląd wyrażony przez Sąd Rejonowy, zgodnie z którym w obecnej sprawie nie zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające pominięcie zarzutu przedawnienia. Pominięcie takiego zarzutu jest bowiem możliwe, jednak wymaga stwierdzenia, że w stanie faktycznym konkretnej sprawy zachodzą po temu wyraźne, szczególnie uzasadnione podstawy. Tymczasem w realiach obecnego postępowania uzasadnione jest stwierdzenie, że choć powód deklaruje bardzo silne przeżywanie niedogodności związanych z odbywanie kary pozbawienia wolności, to jednak okoliczności które opisuje były raczej typowe. Nie wskazano przy tym żadnych okoliczności, które uzasadniałyby przyjmowanie, że powód nie wiedział o powstaniu twierdzonej szkody i podmiocie potencjalnie za nią odpowiedzialnym już w chwili jej wystąpienia ani, że znajdował się w położeniu uniemożliwiającym mu wcześniejsze wytoczenie powództwa lub powzięcie wiadomości o treści przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń. Powód nie powoływał się na takie okoliczności ani nie zgłaszał wniosków dowodowych w celu ich wykazania. W tej sytuacji uzasadnione było przyjęcie, że roszczenie zgłaszane przez A. S. jest przedawnione, zaś zarzut zgłoszony przez stronę pozwaną skuteczny.

W świetle powyższego rozstrzygnięcia zawarte w punktach 1. i 3. wyroku Sądu Rejonowego należało ocenić jako trafne i w tym zakresie apelację oddalił (art. 385 kpc).

Apelacja okazała się jednak częściowo uzasadniona w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia o kosztach. Sąd Rejonowy zasądził na rzecz strony pozwanej zwrot kosztów, obejmujących jedynie koszt zastępstwa procesowego, w wysokości ustalonej stosownie do § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490). Tymczasem rozporządzenie to, w przepisie § 10 pkt 25, zawiera szczególną regulację dotyczącą stawki wynagrodzenia w sprawach o odszkodowanie lub o zadośćuczynienie związane z warunkami wykonywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania. Stawka określona w tym przepisie wynosi 120 zł. Jest przy tym czytelne, że kwota zasądzona na rzecz Skarbu Państwa przekracza próg określony w przepisie § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia zgodnie z którym zwrot kosztów zastępstwa procesowego wykonywanego przez pełnomocnika ustanowionego z wyboru nie może obejmować wynagrodzenie nie wyższe niż sześciokrotna stawka minimalna. Z tego względu kwotę określoną w punkcie 2. zaskarżonego wyroku zmniejszono do 120 zł. Podstawą prawną dokonanej zmiany był przepis art. 386 § 1 kpc.

Orzekając w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw, by odstąpić od wyrażonej w przepisie art. 98 § 1 kpc zasady odpowiedzialności za wynik postępowania, bowiem co do zasady apelacja powoda była niezasadna. Dlatego zasądził na rzecz strony pozwanej zwrot kosztów, obejmujących koszt zastępstwa procesowego. Wysokość zasądzonej kwoty została ustalona stosownie do § 10 pkt 25 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 powołanego wyżej Rozporządzenia.