Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Krzysztof Kamiński

Protokolant Aneta Chardziejko

bez udziału oskarżyciela publicznego, po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2013 r. sprawy W. S. obwinionego o czyn z art. 98 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) na skutek apelacji obwinionego od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 3 września 2012 r. (sygn. XIII W 598/12):

I.  Zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że w kwalifikacji prawnej przypisanych obwinionemu czynów, w miejsce art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) przyjmuje art. 98 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.).

II.  W pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.

III.  Zwalnia obwinionego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

W. S. został obwiniony o to, że prowadząc działalność gospodarczą nie dopełnił ustawowego obowiązku opłacania składek na:

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres: 01.2011 r., 02.2011 r., 03.2011 r., 04.2011 r., 05.2011 r., 06.2011 r., 07.2011 r., 08.2011 r., 09.2011 r., 10.2011 r.,

- Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres: 01.2011 r., 02.2011 r., 03.2011 r., 04.2011 r., 05.2011 r., 06.2011 r., 07.2011 r., 08.2011 r., 09.2011 r., 10.2011 r.,

- Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres: 01.2011 r., 02.2011 r., 03.2011 r., 04.2011 r., 05.2011 r., 06.2011 r., 07.2011 r., 08.2011 r., 09.2011 r., 10.2011 r.,

tj. o wykroczenia z art. 98 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem zaocznym z dnia 03.09.2012 r. w sprawie o sygn. akt XIII W 598/12 uznał W. S. za winnego popełnienia zarzucanych czynów kwalifikując je z art. 98 ust. 1 pkt l ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zb. z art. 193 pkt 3 ustawy z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zb. z art. 122 ust. 1 pkt l ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zw. z art. 9§l k.w., i za to na mocy art. 122 ust. 1 pkt l ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zw. z art. 9§2 k.w. w zw. z art. 39§l i §2 k.w. wymierzył karę grzywny w wysokości 1.000 (jednego tysiąca) złotych.

Zasądził od obwinionego na rzecz Skarbu Państwa opłatę w wysokości 100 złotych i zryczałtowane wydatki postępowania w wysokości 100 złotych.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości obwiniony, zarzucając mu:

1. obrazę przepisów postępowania art. 82 k.p.w. w zw. z art. 7 k.p.k., art.5§2 k.p.w., art. 410 k.p.k. przez dowolną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie z przekroczeniem granic swobodnej oceny, a w szczególności jednostronną ocenę odpisów dokumentów przedstawionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i uznanie ich za miarodajne dowody do uznania winy i skazania tj. wezwania do zapłaty, zwykłego pisma i niezweryfikowane przez biegłego sądowego stany należności dla płatnika, gdy są one sporne w poszczególnych latach co do zasady i wysokości, a także naruszenie prawa do obrony przez pominięcie treści sprzeciwu, nieuwzględnienie sytuacji zdrowotnej obwinionego która uniemożliwiła mu udział przed sądem i zajęcie stanowiska, które to naruszenia miały istotny wpływ na treść orzeczenia,

2. zarzucił naruszenie zastosowanych przepisów prawa materialnego, albowiem przyjęty i uznany za udowodniony stan faktyczny jest niezgodny z rzeczywistością i nie wyczerpuje znamion wykroczenia z art. 98 ust.1 pkt 1 ustawy z 13.10.1998r, art. 193 pkt 3 ustawy z 27.08.2004 i art. 122ust 1.1 pkt 1 ustawy z 20.04.2004r w zw. z art. 9§2 k.w. i 39§l i 2 k.w.,

3. rażącą niewspółmierność wymierzonej kary grzywny w sytuacji gdy stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu jest znikomy i uzasadniał umorzenie postępowania.

Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Białymstoku ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obwinionego nie zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek zainicjowanie postępowania odwoławczego umożliwiło Sądowi Okręgowemu korektę kwalifikacji prawnej przypisanych obwinionemu czynów.

Wbrew twierdzeniom apelującego, Sąd I instancji starannie przeanalizował dowody zgromadzone w sprawie, przyjmując za podstawę orzeczenia – zgodnie z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 82§1 k.p.w. – całokształt okoliczności ujawnionych na rozprawie głównej. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał – zgodnie z wymogami określonymi w art. 424§1 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 82§1 k.p.w. – fakty, które uznał za udowodnione lub nie udowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych. Sądowa ocena dowodów nie wykazuje błędów natury faktycznej (niezgodności z treścią dowodu, pominięcia pewnych dowodów) lub logicznej (błędów rozumowania i wnioskowania) i nie jest sprzeczna z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy. Pozostaje więc pod ochroną art. 7 k.p.k. (w zw. z art. 8 k.p.w.).

W szczególności zastrzeżeń Sądu Okręgowego nie budzi oparcie ustaleń faktycznych na dokumentacji przedstawionej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zestawienie stanów należności płatnika (k. 4 – 6v) wskazuje bowiem na nieregulowanie przez W. S. w zarzuconym mu okresie (01.2011 r., 02.2011 r., 03.2011 r., 04.2011 r., 05.2011 r., 06.2011 r., 07.2011 r., 08.2011 r., 09.2011 r., 10.2011 r.) składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Powyższe dowody, w zestawieniu z informacją o aktywnym wykonywaniu przez W. S. działalności gospodarczej (k. 22, 34), wbrew zarzutom sformułowanym w środku odwoławczym, dają podstawę do przypisania mu odpowiedzialności za zarzucane mu wykroczenie.

Nie sposób zgodzić się z apelującym, że Sąd Rejonowy pominął jego argumentację przedstawioną w treści sprzeciwu od wydanego przez Sąd Rejonowy wyroku nakazowego (k. 17). Zważywszy, że po odczytaniu sprzeciwu na rozprawie Sąd I instancji odniósł się do niego w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku zaocznego. Tym niemniej – jak słusznie uznał Sąd Rejonowy – brak wykazania twierdzeń, jedynie ogólnikowo podniesionych w sprzeciwie, a dotyczących niekorzystnej sytuacji zarobkowo – dochodowej (m.in. braku zleceń, braku zapłaty wynagrodzenia, zrywaniu kontraktów) oraz wiekowo – zdrowotnej, nie pozwolił na przyjęcie niezawinionych przez obwinionego przeszkód w realizacji tego obowiązku. Zwłaszcza, że obwiniony będąc przedsiębiorcą od 1996 roku, już od 2003 roku generował zadłużenie w opłacaniu składek (wówczas jeszcze częściowo je regulował), a dług prezentując tendencję wzrostową w 2012 roku osiągnął kwotę 355.526,58 złotych (k. 25 – 28v).

Zgodzić należy się z Sądem Rejonowym, że powyższe argumenty nie świadczą o doznawaniu przez obwinionego przemijających, obiektywnych, a przy tym nieprzewidywalnych i niezależnych od niego przeszkód w realizowaniu tych zobowiązań.

Obwiniony, ponosząc w treści apelacji zarzut naruszenia jego prawa do obrony, sam pozbawił się możliwości zaprezentowania swojego stanowiska przed Sądem, co bez wątpienia – również w ocenie Sądu Okręgowego – było zachowaniem intencjonalnym.

Jak wynika z akt sprawy, obwiniony jedynie raz nie stawił się na termin rozprawy, składając pisemne usprawiedliwienie. Powołując się na zobowiązania zawodowe wniósł o odroczenie jej terminu zaplanowanego na dzień 14 maja 2012 roku (k. 22). Następnie, zawiadomiony prawidłowo, nie stawił się na kolejny termin rozprawy w dniu 25 czerwca 2012 roku (k. 32, 33). Nie odebrał też wezwania na kolejny termin rozprawy w dniu 3 września 2012 roku, pomimo dwukrotnego wezwania i (za każdym razem) dwukrotnej awizacji (k. 36, 37).

W treści apelacji obwiniony powoływał się na brak możliwości „udziału w sprawie” ze względu na stan zdrowia. Z dołączonej do apelacji karty informacyjnej leczenia szpitalnego wynika jednak, że W. S. przebywał w (...) Szpitalu (...) jedynie od 7 sierpnia 2012 roku do 14 sierpnia 2012 roku.

Pomijając już wcześniejsze niestawiennictwo (w dniu 25 czerwca 2012 roku) zauważyć należy, że pierwszej awizacji jednej z dwóch przesyłek sądowych z wezwaniem na termin rozprawy w dniu 3 września 2012 roku dokonano już w dniu 28 czerwca 2012 roku, po czym obie przesyłki oczekiwały w placówce pocztowej łącznie miesiąc czasu (k. 36, 37).

Nie negując kłopotów zdrowotnych obwinionego (o czym świadczy treść w/w karty informacyjnej), trudno uznać, że nie działał on z rozmysłem, nie odbierając przez tak długi okres właśnie wezwań na termin rozprawy, kiedy – jak słusznie podkreślił Sąd Rejonowy – żadnego problemu nie sprawiło mu odbieranie wydawanych na różnych etapach sprawy orzeczeń (k. 16, k. 40). Przy tym – w ocenie Sądu Okręgowego – nic nie stało na przeszkodzie w skontaktowaniu się, choćby telefonicznym, z Sądem Rejonowym celem poinformowania o przyczynach braku możliwości stawiennictwa, jeżeli takowe rzeczywiście istniały, czego jednak obwiniony zaniechał.

Reasumując, Sąd Rejonowy, nie naruszając m.in. przepisów postępowania wskazanych w treści apelacji i właściwie oceniając zgromadzony materiał dowodowy, prawidłowo ustalił, iż obwiniony w sposób zawiniony nie dopełnił ciążących na nim obowiązków opłacania składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

W tym miejscu wskazać należy, iż zasada in dubo pro reo – na którą powołuje się apelujący (wyrażona w art. 5§2 k.p.k.) – dotyczy wątpliwości, jakie w trakcie postępowania może powziąć sąd orzekający. W razie zaistnienia takiej sytuacji i rozstrzygnięcia wątpliwości na niekorzyść obwinionego, zasadnym staje się zarzut naruszenia art. 5§2 k.p.k. w zw. z art. 8 k.p.w. Podkreślić jednak należy, że wątpliwości musi mieć sąd orzekający, a nie strona. Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zaistniała.

Jakkolwiek Sąd I instancji właściwie uznał, że zachowania obwinionego wyczerpywały znamiona wykroczeń stypizowanych w art. 193 pkt 3 ustawy z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz w art. 122 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, – to kwalifikując jego zachowania nadto z art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) nie dostrzegł, że z dniem 31 maja 2012 roku (na podstawie art. 2 ustawy z dnia 10 maja 2012 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – Dz. U. 2012.611) przepis ten utracił moc, a jego treść została przeniesiona do art. 98 ust. 1 pkt 1a w/w ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zważywszy, że obie regulacje nie wykazują żadnych różnic, mając na uwadze treść art. 2§1 k.w., należało zastosować ustawę w nowym brzmieniu.

Dlatego też – w trybie art. 455 k.p.k. – należało zmienić zaskarżony wyrok w ten sposób, że w kwalifikacji prawnej przypisanych obwinionemu czynów, w miejsce art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) przyjąć art. 98 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj.: Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm. – vide pkt I sentencji niniejszego wyroku).

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut rażącej niewspółmierności wymierzonej obwinionemu kary, poprzez wymierzenie kary grzywny, w sytuacji gdy – według apelującego – stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy i uzasadniał umorzenie postępowania.

Obowiązujący Kodeks wykroczeń z 1971 r. nie zawiera odpowiednika art. 1§2 k.k., według którego nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony odznaczający się znikomym stopniem społecznej szkodliwości. Oznacza to, że czyn wyczerpujący znamiona wykroczenia nawet o subminimalnym stopniu społecznej szkodliwości nie traci cech wykroczenia (vide m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2003 roku w sprawie o sygn. akt II KK 87/03, LEX nr 78371). Stąd też sąd w postępowaniu w sprawach o wykroczenia nie dysponuje możliwością umorzenia postępowania z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu.

W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw do przyjęcia, że orzeczona wobec niego kara 1000 złotych grzywny jest karą niewspółmiernie rażąco surową (art. 438 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 109§2 k.p.w.). Zwłaszcza, że Sąd Rejonowy przy jej wymierzaniu skorzystał z instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 39§1 i 2 k.w.) i orzekł karę znacznie poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia (przewidzianą przez ustawodawcę karą za nie dopełnianie w terminie obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy zgodnie z art. 122 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jest kara grzywny nie niższa niż 3.000 złotych).

Nie stwierdzając innych uchybień, które mogły mieć wpływ na treść ocenianego wyroku orzeczono, jak w punkcie II sentencji niniejszego wyroku.

Uznając, iż poniesienie kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze przekraczałoby możliwości finansowe W. S., na podstawie art. 624§1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. w zw. z art. 119 k.p.w. zwolniono go od obowiązku ponoszenia tychże kosztów.