Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 grudnia 2013 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II C 864/12 z powództwa I. D. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...) w Ł., Sąd Rejonowy dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi II Wydział Cywilny pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy– wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 lutego 2000 roku wydany w sprawie o sygn. akt II C 929/99 w części dotyczącej kwoty 19.955,85 zł, w tym:

- w odniesieniu do należności głównej w zakresie kwoty 4.653,82 zł;

- w odniesieniu do kosztów postępowania w zakresie kwoty 2.756,98 zł;

- w odniesieniu do odsetek w zakresie kwoty 12.545,05 zł, nadto zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, a także nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwotę 998 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne Sądu I instancji:

Powódce I. D. przysługiwało lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w Ł., pozostające w zasobach poprzednika prawnego pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...) w Ł. – (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...), na podstawie przydziału z dnia 19 września 1991 roku.

Z członkostwem w Spółdzielni i zajmowaniem lokalu na zasadach prawa lokatorskiego wiązał się obowiązek spłaty przez powódkę kredytu przypadającego na przydzielony jej lokal, zaciągniętego przez (...) w (...) Banku (...) przed dniem 31 maja 1992 roku na budowę wielorodzinnego budynku mieszkalnego przy ul. (...). Kredyt spłacany był przez spółdzielców ratalnie do Banku za pośrednictwem Spółdzielni według stawek ustalanych urzędowo, tzw. normatywu.

Uchwałą z dnia 22 października 1998 roku powódka została wykluczona z grona członków Spółdzielni z powodu zalegania z opłatami za użytkowanie lokalu oraz w spłacie rat kredytu przypadającego na zajmowany przez nią lokal na kwotę 18.803,39 zł.

W dniu 29 kwietnia 1999 r. pozwana Spółdzielnia wystąpiła przeciwko I. D. z powództwem o zapłatę kwoty 19.839,94 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 kwietnia 1999 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu. Na sumę tę złożyła się kwota 18.060,55 zł stanowiąca niespłacony przez pozwaną kredyt i 779,39 zł odsetek od przeterminowanego kredytu.

Wyrokiem zaocznym z dnia 25 lutego 2000 roku w sprawie II C 929/99 Sąd Okręgowy w Łodzi uwzględnił powództwo w całości i zasądził od I. D. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej im. (...) w Ł. kwotę 19.839,94 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 kwietnia 1999 roku oraz kwotę 4.491,80 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, nadając wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

Wyrok ten został doręczony I. D. w dniu 7 marca 2000 roku, a zatem uprawomocnił się stosunku do niej z dniem 15 marca 2000 roku.

Odsetki ustawowe od kwoty 19.839,94 zł za okres od dnia 1 kwietnia 1999 roku do dnia uprawomocnienia się wyroku wyniosły 4.066,92 zł.

W okresie od wykluczenia powódki z grona członków Spółdzielni z dniem 22 października 1998 roku do dnia 29 stycznia 2003 roku powódka zajmowała lokal nr (...) przy ul. (...) w Ł. bez tytułu prawnego.

Po wykluczeniu powódki z członkostwa pozwana kontynuowała naliczanie należności z tytułu bieżącego normatywu za zajmowany przez I. D. lokal.

W 2002 roku pozwana Spółdzielnia dokonała całkowitej spłaty zadłużenia kredytowego wobec Banku. Od tej chwili spółdzielcy rozliczali się ze spłaty kredytu wyłącznie z pozwaną. Uchwałą Zarządu z dnia 27 maja 2002 roku pozwana określiła wysokość zadłużenia spółdzielców wobec niej i obciążających ich odsetek. Uchwałę zastosowano również wobec powódki.

Powódka kierowała do Spółdzielni prośby o zaniechanie eksmisji i przyjęcie jej ponownie w poczet członków, jak również o rozłożenie na raty zadłużenia wobec Spółdzielni. Chciała ponownie uzyskać prawo do lokalu.

W dniu 11 kwietnia 2000 roku strony zawarły ugodę, mocą której ustaliły wysokość wymagalnej wierzytelności z tytułu zaległego normatywu na dzień 4 stycznia 2000 r. na kwotę 35.565,79 zł, w tym:

- 19.839,94 zł tytułem kwoty zasądzonej wyrokiem,

- 505,05 zł tytułem zaległości bieżącej,

- 13.732 zł tytułem odsetek od rozłożenia spłaty na 96 rat,

- 1.488,80 zł tytułem kosztów sądowych.

W ramach ugody powódka zobowiązała się do ratalnej spłaty powyższych należności oraz bieżącej spłaty rat kredytu według normatywu zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Porozumieniem z dnia 6 czerwca 2000 roku powódka uznała, że ciąży na niej dług w kwocie 103.898,61 zł według stanu na dzień zawarcia porozumienia z tytułu kredytu zaciągniętego przez Spółdzielnię na realizację zadania inwestycyjnego w postaci budowy budynku przy ul. (...), w tym:

- zadłużenia bankowego na kwotę 56.270,84 zł,

- zadłużenia budżetowego na kwotę 13.550,78 zł, w tym odsetek bieżących 340,48 zł,

- zadłużenia w stosunku do Spółdzielni z tytułu spłaconego za dłużnika kwartalnego normatywu z odsetkami w łącznej wysokości 34.076,99 zł.

Jednocześnie powódka zobowiązała się do spłaty kredytu według obowiązującego normatywu w wysokości ustalanej przez Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w określonych porozumieniem terminach.

W dniu 20 listopada 2002 roku rozwiązano ugodę z uwagi na niewywiązywanie się z niej przez powódkę.

W dniu 5 grudnia 2002 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa im. W. J. w Ł. wystąpiła z wnioskiem o wszczęcie egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 lutego 2000 roku w sprawie II C 929/99, wnosząc o wyegzekwowanie od I. D. kwoty 17.283,10 zł z tytułu należności głównej z odsetkami oraz kwot 3.000 zł tytułem kosztów adwokackich i 12 zł kosztów uzyskania tytułu wykonawczego.

W zawiadomieniu o wszczęciu egzekucji Komornik Sądowy Rewiru X przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi naliczył odsetki zaległe od należności głównej do dnia 26 lutego 2003 roku na kwotę 15.349,29 zł.

Pozwana po dniu 26 lutego 2003 roku nie naliczała i nie egzekwowała od powódki dalszych odsetek od kwoty należności głównej objętej tytułem wykonawczym.

Pismem z dnia 11 marca 2003 roku wierzyciel ograniczył żądanie wyegzekwowania należności głównej do kwoty 10.178,52 zł.

Ograniczenie żądania w toku egzekucji było wynikiem przeksięgowania na poczet zaległych należności kwoty 7.104,58 zł z wkładu mieszkaniowego powódki.

Pismem z dnia 22 lipca 2003 roku pozwana wystąpiła o zawieszenie postępowania egzekucyjnego w sprawie X Km 1145/02.

Postanowieniem z dnia 22 lipca 2003 roku Komornik Sądowy Rewiru X przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zawiesił postępowanie w sprawie X Km 1145/02 na wniosek wierzyciela na podstawie art. 820 k.p.c, zaś pismem z dnia 31 grudnia 2004 r. zawiadomił strony o umorzeniu postępowania.

W dniu 29 stycznia 2003 roku, na wniosek powódki, strony zawarły umowę najmu lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w Ł. na czas oznaczony za zapłatą przez powódkę kaucji w kwocie 2.865,04 zł na zabezpieczenie należności wynikających z przedmiotowej umowy. Kaucja miała podlegać zwrotowi w zwaloryzowanej wysokości po zwrocie przez najemcę lokalu po rozwiązaniu umowy najmu w stanie niezadłużonym. Miesięczną opłatę za użytkowanie lokalu ustalono na poziomie 344,82 zł. Zgodnie z § 10 umowy najmu, po zgromadzeniu przez najemcę środków finansowych w wysokości odpowiadającej wielkości wymaganego wkładu mieszkaniowego lub budowlanego na najmowany lokal mieszkalny w terminie do dnia 29 stycznia 2006 roku wynajmujący miał przyjąć najemcę w poczet członków Spółdzielni i zawrzeć z najemcą umowę o ustanowienie na jego rzecz spółdzielczego lokatorskiego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, w zależności od rodzaju wniesionego wkładu. Przekroczenie wskazanego terminu miało pozbawić najemcę roszczenia o zawarcie z nim umowy ustanowienia spółdzielczego prawa do lokalu. Wpłacone przez najemcę środki na poczet wkładu podlegały wówczas zwrotowi w kwocie wpłaconej. Natomiast w razie zawarcia umowy ustanowienia spółdzielczego prawa do lokalu na rzecz najemcy kwota kaucji podlegała zaliczeniu na poczet wymaganego wkładu mieszkaniowego lub budowlanego.

Czynsz najmu ustalono na poziomie odpowiadającym rzeczywistym kosztom utrzymania lokalu, nieco wyższym, aniżeli czynsz obowiązujący członków Spółdzielni. Wysokość wkładu mieszkaniowego, wpłaconego przez powódkę przy objęciu lokalu, na datę ustania członkostwa wynosiła 13.937,22 zł. Po zawarciu umowy najmu powódka nie dokonywała w Spółdzielni żadnych dalszych wpłat na poczet wkładu mieszkaniowego lub budowlanego. Miała zgromadzić je we wskazanym w umowie terminie we własnym zakresie. Ze środków pierwotnie wpłaconych przez powódkę na poczet wkładu mieszkaniowego we wskazanej wyżej kwocie 13.937,22 zł pokryte zostały za zgodą powódki następujące należności:

- kaucja za najem w kwocie 2.865,04 zł,

- zaległości w opłatach za użytkowanie lokalu - 3.624,41 zł,

- należność z tytułu termomodernizacji – 333,19 zł,

- należność objęta tytułem wykonawczym – w kwocie 7.104,58 zł.

Aneksem nr (...) z dnia 29 stycznia 2006 roku strony przedłużyły czas, na który została zawarta umowa najmu i termin, w którym najemca winien zgromadzić środki na pokrycie wkładu mieszkaniowego lub budowlanego - do dnia 29 stycznia 2009 roku

Do dnia 31 lipca 2007 roku powódka nie zgromadziła wymaganego wkładu.

Pismem datowanym na dzień 5 września 2007 roku pozwana poinformowała powódkę, że w związku ze zmianą przepisów ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z dnia 15 grudnia 2000 r., która weszła w życie w dniu 31 lipca 2007 roku i zakazem ustanawiania po tej dacie spółdzielczych własnościowych praw do lokali oraz praw lokatorskich w drodze innej niż przetarg, zachodzi konieczność wprowadzenia zmian do umowy najmu zajmowanego przez nią lokalu mieszkalnego w zakresie § 10.

Aneksem nr (...) z dnia 5 września 2007 roku strony skreśliły § 10 umowy najmu zawartej w dniu 29 stycznia 2003 roku.

W okresie obowiązywania umowy najmu Spółdzielnia kontynuowała naliczanie powódce bieżącego normatywu - do końca 2006 roku, w związku z deklaracją, że chce ona uzyskać spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. W 2007 roku bieżący normatyw nie był już przez Spółdzielnię naliczany z uwagi na zmianę przepisów i brak możliwości ustanowienia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu zgodnie z umową.

Powódka była zainteresowana nabyciem przedmiotowego lokalu w trybie pozaprzetargowym. W dniu 17 lipca 2007 roku sporządziła na swój koszt operat szacunkowy, uiszczając z tego tytułu kwotę 450 zł.

W dniu 29 listopada 2007 roku powódka wypowiedziała umowę najmu lokalu z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, tj. ze skutkiem na dzień 28 lutego 2008 roku.

Pismem z dnia 14 lutego 2008 roku powódka złożyła oświadczenie o cofnięciu wypowiedzenia.

W dniu 18 marca 2008 roku I. D. zwróciła się do pozwanej z wnioskiem o umożliwienie jej nabycia lokalu poza przetargiem.

Władze Spółdzielni nie wyraziły zgody na zbycie lokalu na rzecz powódki z pominięciem procedury przetargowej. Powódka nie przystąpiła do przetargu.

W odpowiedzi na podanie o pozaprzetargową sprzedaż lokalu na rzecz powódki Spółdzielnia odmówiła rozpatrzenia wniosku z uwagi na wygaśnięcie umowy najmu z końcem grudnia 2007 roku i bezskuteczność oświadczenia o cofnięciu wypowiedzenia.

W dniu 7 lipca 2008 roku powódka zdała lokal Spółdzielni.

Na dzień zdania lokalu nie ciążyły na nim żadne zaległości z tytułu opłat za jego użytkowanie.

W dacie zdania lokalu Spółdzielnia nie żądała od powódki spłaty jakiejkolwiek kwoty z tytułu zaległości kredytowych. O tym, że pozostała do zapłaty część należności objętej tytułem wykonawczym poinformowano powódkę pod koniec 2008 roku. Powódka zakupiła inny lokal mieszkalny.

Spółdzielnia zbyła przedmiotowy lokal osobie trzeciej w drodze przetargu. Z uzyskanej w ten sposób kwoty, zgodnie z uchwałą Zarządu pozwanej Spółdzielni z dnia 15 października 2008 roku, pokryto pozostałe należności obciążające lokal, w tym koszty związane z całkowitą przedterminową spłatą zadłużenia z tytułu kredytu przez Spółdzielnię w 2002 roku i odsetek z tego tytułu w łącznej kwocie 69.131.82 zł oraz zwrotu umorzonego kredytu do (...) w nominale – 7.343,95 zł. Suma 69.131,82 zł odpowiadała sumie spłaconej przedterminowo przez Spółdzielnię z tytułu kredytu wobec Banku w II kwartale 2002 roku, pomniejszonej o wpłaty dokonane przez powódkę.

Pozwana utraciła tytuł wykonawczy w postaci wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 lutego 2000 r.

Pismem z dnia 18 października 2011 roku, w związku z wystąpieniem przez Spółdzielnię o ponowne wydanie tytułu wykonawczego w miejsce utraconego, powódka zwróciła się do Spółdzielni z prośbą o przedstawienie dokładnego rozliczenia i sposobu zarachowania wpłat dokonanych przez nią na poczet zobowiązania wynikającego z tytułu wykonawczego oraz środków z wkładu mieszkaniowego, podnosząc że należność objęta wyrokiem została spłacona w całości albo prawie w całości.

Pismem z dnia 10 grudnia 2008 roku pozwana poinformowała powódkę, że na dzień 28 listopada 2008 roku zadłużenie powódki wobec Spółdzielni kształtuje się następująco:

- 60,80 zł z tytułu opłaty skarbowej oraz opłaty za udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych,

- koszty operatu szacunkowego – 550 zł,

- niespłacone należności z tytułu kredytu zasądzone wyrokiem sądowym, sygn. akt II C 929/99 – 4.653,82 zł,

- koszty procesu – 3.003 zł,

- należne odsetki od wyroku sądowego – 15.349,29 zł – łącznie 23.616,91 zł, przy czym powyższe zadłużenie pozwana Spółdzielnia pomniejszyła o kwotę 2.865,04 zł pozostałą na koncie Spółdzielni po wygaśnięciu umowy najmu z tytułu kaucji, pokrywając z tej kwoty koszty opłaty skarbowej oraz opłaty za udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych (60,80 zł), koszty operatu szacunkowego (550 zł), część należnych odsetek od wyroku w wysokości 2.254,24 zł. Według rozliczenia Spółdzielni do zapłaty pozostało 20.751,87 zł.

Następnie pozwana skorygowała powyższe rozliczenie, uznając, że kwotą 550 zł za sporządzenie operatu szacunkowego obciążyła powódkę omyłkowo i zaliczając ją na poczet odsetek od należności objętej wyrokiem.

Pozwanej wydano ponownie tytuł wykonawczy w zamian za utracony przez nadanie klauzuli wykonalności prawomocnemu wyrokowi zaocznemu Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 lutego 2000 roku w sprawie II C 929/99 postanowieniem tamtejszego Sądu z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie II Co 171/11.

W dniu 3 lutego 2012 roku pozwana Spółdzielnia wystąpiła z nowym wnioskiem o wszczęcie wobec I. D. postępowania egzekucyjnego w oparciu o ponownie wydany tytuł wykonawczy – wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 lutego 2000 r. (II C 929/99), wnosząc o wyegzekwowanie od powódki następujących kwot:

- 4.653,82 zł niespłaconej należności objętej wyżej wymienionym tytułem wykonawczym,

- 12.545,05 zł pozostałych do zapłaty odsetek od kwoty objętej tytułem naliczonych do dnia 26 lutego 2003 r.,

- 3.003 zł kosztów postępowania,

- kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu egzekucyjnym.

We wniosku egzekucyjnym z dnia 3 lutego 2012 roku pozwana omyłkowo wskazała wysokość należności w kwocie 4.653, 82 zł jako pozostałą do zapłaty z tytułu należności głównej objętej tytułem wykonawczym na dzień 15 marca 2003 roku zamiast 1 kwietnia 2008 roku.

W okresie od wykluczenia powódki z członkostwa w Spółdzielni z dniem 22 października 1998 roku do dnia 15 marca 2008 roku powódka dokonywała wpłat na poczet spłaty zadłużenia z tytułu kredytu. Powódce wskazano dwa numery kont: jedno na czynsz, drugie dla spłaty kredytu. Powódka nie interesowała się sposobem księgowania wpłat dokonywanych przez nią na poczet zadłużenia kredytowego, ponieważ chciała uniknąć eksmisji i była zainteresowana nabyciem w przyszłości prawa do lokalu. Dokonując wpłat, nie wskazywała, czy spłaca zadłużenie objęte tytułem wykonawczym, czy bieżące należności z tytułu kredytu. Powódka nie otrzymywała pokwitowań za poszczególne wpłaty. Nie występowała też o ich wydanie.

Tytułem spłaty zaciągniętego kredytu powódka wpłaciła pozwanej Spółdzielni m.in.:

- w okresie od 1 stycznia 2000 roku do dnia 31 grudnia 2000 roku kwotę 4.703,58 zł,

- w okresie od 1 stycznia 2001 roku do dnia 31 grudnia 2001 roku kwotę 1.113,98 zł,

- w okresie od 1 stycznia 2002 roku do dnia 31 grudnia 2002 roku kwotę 1.993,66 zł.

W dniu 29 marca 2005 roku powódka w związku z wezwaniem do zapłaty przez pozwaną Spółdzielnię uiściła dobrowolnie kwotę 3.232,61 zł na poczet zaległego normatywu na spłatę kredytu i odsetek, zaciągniętego na budowę budynku przy ul. (...) – lokalu nr (...) oraz odsetek od nieterminowych lub braku wpłat należnego normatywu według stanu na dzień 31 grudnia 2004 roku. Wpłatą tą powódka pokryła całe zadłużenie z tytułu bieżącego normatywu i odsetek od jego nieterminowej spłaty naliczone wobec niej przez Spółdzielnię do dnia 31 grudnia 2004 roku. Powódka cały czas liczyła na uzyskanie prawa do lokalu. W okresie od stycznia 2004 roku do lutego 2008 roku tytułem spłaty kredytu mieszkaniowego na rzecz pozwanej Spółdzielni powódka uiściła - ponad kwotę 3.232,61 zł - łącznie kwotę 6.800 zł.

Pozwana Spółdzielnia zarachowywała wpłaty powódki na poczet kredytu według własnego uznania, częściowo na należności objęte tytułem wykonawczym, częściowo na należności naliczane tytułem bieżącego normatywu i odsetek od nieterminowej spłaty bieżącego normatywu. Spółdzielnia nie przyjęła żadnej stałej zasady rozliczeń.

Z łącznej sumy 27.838,79 zł wpłaconej przez powódkę po powstaniu tytułu wykonawczego pozwana zaliczyła:

- kwotę 15.186,12 zł na poczet należności głównej objętej przedmiotowym tytułem wykonawczym,

- kwotę 1.488,80 zł na poczet kosztów sądowych zasądzonych kwestionowanym wyrokiem,

- kwotę 11.163,87 zł na bieżący normatyw i odsetki od nieterminowych wpłat na poczet bieżącego normatywu.

Ponadto pomniejszyła o kwotę 2.804,24 zł, pozostałą z kaucji mieszkaniowej, odsetki od należności głównej objętej tytułem wykonawczym.

Aktualny stan zaległości powódki, według wyliczenia pozwanej, równy jest kwocie 20.201,87 zł, na którą składają się:

- 4.653,82 zł pozostałe do zapłaty z tytułu należności głównej objętej wyrokiem,

- 3.003 zł tytułem nieuiszczonych kosztów procesu,

- 12.545, 05 zł z tytułu odsetek od należności objętej wyrokiem.

Naliczona przez pozwaną po powstaniu tytułu wykonawczego należność z tytułu bieżącego normatywu została w całości spłacona.

Sąd I instancji ustalił powyższy stan faktyczny, uznając, iż w zakresie istotnym dla jej rozstrzygnięcia w zasadzie nie był on sporny między stronami. Strony różniły się niekiedy we wzajemnej ocenie faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia, w tym także na tle księgowania poszczególnych wpłat dokonywanych przez powódkę. Sąd I instancji zaznaczył, iż mimo tych różnic strona powodowa nie zakwestionowała globalnego rozliczenia wpłat przedstawionego przez stronę pozwaną. Nadto Sąd I instancji zaliczył także do istotnych kwestii spornych datę, na jaką do zapłaty na rzecz Spółdzielni na podstawie kwestionowanego tytułu wykonawczego pozostawała suma 4.653,82 zł, wskazana jako zaległa należność główna w ponownym wniosku egzekucyjnym z dnia 3 lutego 2012 r. W tym względzie Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom pozwanej oraz świadka E. A., oceniając je jako spójne i konsekwentne, wsparte kompleksowym rozliczeniem wpłat dokonanych przez powódkę na rzecz Spółdzielni. W konsekwencji Sąd Rejonowy przyjął, że taki stan zaległości występował na dzień 1 kwietnia 2008 roku, a nie jak omyłkowo wskazano w skierowanym do Komornika wniosku – 15 marca 2003 r. Sąd Rejonowy podkreślił, iż decydujące znaczenie miała ocena istnienia podstaw prawnych do naliczania przez Spółdzielnię wobec powódki kwot z tytułu bieżącego normatywu po powstaniu tytułu wykonawczego i wykluczeniu powódki z członkostwa w Spółdzielni oraz do zatrzymania przez Spółdzielnię tych kwot po wygaśnięciu umowy najmu i zdaniu lokalu przez powódkę.

Sąd I instancji uznał roszczenie powódki o pozbawienie tytułu wykonalności wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 lutego 2000 roku wydany w sprawie o sygn. akt II C 929/99 w części dotyczącej kwoty 19.955,85 zł za zasadne i znajdujące oparcie w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Sąd wskazał, iż w niniejszej sprawie po powstaniu tytułu egzekucyjnego, tj. po wydaniu przez Sąd Okręgowy w Łodzi wyroku z dnia 25 lutego 2000 roku doszło zarówno do spełnienia świadczenia, jak i częściowego jego przedawnienia w zakresie odsetek, co uzasadnia wystąpienie z powództwem przeciwegzekucyjnym.

Sąd uznał, iż strona powodowa po powstaniu tytułu egzekucyjnego dokonując wpłat na poczet należności objętej tytułem wykonawczym, zaspokoiła wierzyciela – pozwaną Spółdzielnię Mieszkaniową im. (...) co do kwoty głównej objętej kwestionowanym tytułem ponad kwotę 4.563, 82 zł, co do odsetek – ponad kwotę 12.545,05 zł, co do kosztów procesu – ponad 3.003 zł. Tym samym naliczona przez pozwaną po powstaniu tytułu wykonawczego należność z tytułu bieżącego normatywu została w całości spłacona.

Apelację od powyższego orzeczenia złożyła pozwana, zaskarżając go w całości.

Pozwana zarzuciła wyrokowi:

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego, t. j.:

1. art. 125 § k.c. w zw. z art. 5 k.c. przez bezzasadne przyjęcie, że powódka podnosząc kwestię przedawnienia z tytułu odsetek od należności głównej za okres od uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 25 lutego 2000 roku nie uczyniła ze swego prawa użytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego,

2. art. 411 pkt 2 k.c. w zw. z art. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze i w zw. z art. 5 k.c. przez błędne przyjęcie, że powódka po wykluczeniu jej z pocztu członków pozwanej spółdzielni, nie była zobowiązana do uiszczania należności z tytułu normatywu, zaś spełnione z tego tytułu przez powódkę świadczenie było świadczeniem nienależnym i kwota 11.163,87 winna zostać zaliczona na poczet niepokrytych dotąd należności objętych tytułem wykonawczym, w sytuacji gdy, hipotetycznie przyjmując, iż świadczenie to było nienależnym, to nie można żądać jego zwrotu, gdyż jego spełnienie czyniło zadość zasadzie współżycia

II. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść wydanego w sprawie orzeczenia, t. j.

1. art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na tym, iż Sąd I instancji pozbawiając wykonalności tytuł wykonawczy dokonał analizy prawnej wykraczającej poza przesłanki wskazane w przepisie i w istocie nie zachowując uprawnienia do ponownego badania zasadności obciążenia powódki normatywem z tytułu spłaty kredytu, rozpoznał sprawę co do jej istoty, w sytuacji gdy jedynie uprawnionym do wyrażenia oceny w tym względzie był sąd rozpoznający merytorycznie powództwo o zapłatę, który wydał w dniu 25 lutego 2000 r. wyrok zaoczny uwzględniający w całości powództwo, a tym samym przesądził co do zasady o dopuszczalności obciążania powódki niebędącej członkiem spółdzielni spłatami z tytułu normatywu, natomiast zarzut bezzadności obciążenia powódki normatywem mógł być skutecznie podniesiony wyłącznie w sprawie poprzedzające wydanie przedmiotowego tytułu wykonawczego,

2. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów, która winna być przeprowadzona na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału i dokonanie całkowicie dowolnej oceny dowodów zebranych w sprawie, polegające na:

- niewystarczającym rozważeniu materiału dowodowego zebranego w sprawie, a niezbędnego do dokonania jego oceny,

-przyjęcie, iż należność objęta tytułem wykonawczym obejmuje wysokość normatywu jedynie od daty wykluczenia powódki z pocztu członków pozwanej spółdzielni, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż należność objęta pozwem obejmuje saldo na dzień 1 kwietnia 1999 r., t. j. również za okres po wykluczeniu, które nastąpiło uchwałą z dnia 22 października 1998 r. (doręczoną powódce w dniu 27 października 1998 r. ), zaś pozew obejmujący kwoty z tytułu zaległego normatywu naliczonego również po dniu wykluczenia został wniesiony do sądu w dniu 29 kwietnia 1999 roku,

- całkowite pominięcie kauzy, dla której podejmowane były wobec powódki takie czynności jak zawarcie ugody oraz porozumienia, a w szczególności zawarcie umowy najmu oraz zawieszenie uprzednio postępowania egzekucyjnego, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, a co również przyznała sama powódka , iż przyczyną zawierania już po wykluczeniu powódki z pocztu członków Spółdzielni, najpierw ugody w celu rozłożenia na raty zasądzonego na rzecz Spółdzielni roszczenia, później porozumienia, a następnie umowy najmu, jak również zawieszenie postępowania egzekucyjnego było umożliwienie powódce, przez wzgląd na okoliczność, iż powódka niegdyś należała do członków spółdzielni i nadal wyrażała chęć uzyskania tytułu prawnego do lokalu –nabycie spółdzielczego tytułu prawnego do lokalu, a który był możliwy tylko w sytuacji zgromadzenia przez powódkę pełnej wysokości wkładu mieszkaniowego lub budowlanego,

- błędne ustalenie, iż pozwana jako profesjonalista miła możliwość zabezpieczyć interesy spółdzielców w inny sposób, np. zawierając z powódką odpowiednio wcześnie umowę najmu z czynszem na poziomie uwzględniającym ciążącym na lokalu kredyt, podczas gdy jedynie do czerwca 1990 roku zgodnie z treścią obowiązujących wówczas przepisów Prawa lokalowego wysokość czynszu lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych nie mogła być niższa od kosztów eksploatacji i remontów oraz spłat kredytów inwestycyjnych spółdzielni przypadających na zajmowany lokal, zaś po uchyleniu tej regulacji brak było podstaw do uwzględniania w wysokości czynszu również spłat kredytów inwestycyjnych, czyli normatywów, a ewentualne działanie spółdzielni po wykluczeniu powódki z pocztu jej członków, polegające na wliczeniu do wysokości czynszu również spłat normatywów byłoby nie tylko działaniem bez podstawy prawnej, ale zmierzałoby do pokrzywdzenia powódki, gdyż pomimo płacenia czynszu w wyższej wysokości nie dochodziłoby do zwiększenia gromadzonego przez nią wkładu mieszkaniowego lub budowlanego, a z którym w przyszłości miał być związany tytuł prawny do lokalu.

Na tej podstawie pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości i obciążenie powódki zwrotem kosztów procesu w całości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, a nadto o zasądzenie od powódki na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego (apelacja pozwanej k. 317-324).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja skarżącej jako bezzasadna w całości podlegała oddaleniu.

Przed przystąpieniem do analizy treści środka zaskarżenia, należy zaznaczyć, że Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i jako trafnie i prawidłowo ocenione oraz logicznie wywiedzione ze zgromadzonego materiału dowodowego, przyjmuje za własne.

Takie postawienie sprawy w znacznej mierze było wynikiem uznania za nietrafny zarzutu naruszenia art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Zgodnie z tym przepisem dłużnik może w drodze procesu żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo jego ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Do zdarzeń, wskutek których zobowiązanie nie może być egzekwowane należy również m.in. przedawnienie roszczenia stwierdzonego tytułem egzekucyjnym.

W tym miejscu należy zaznaczyć, iż Sąd Okręgowy podziela ugruntowane w orzecznictwie sądowym stanowisko, iż powództwo opozycyjne z art. 840 § 1 k.p.c. nie może prowadzić do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy, która została zakończona prawomocnym orzeczeniem, jak również nie może ono zmierzać do uchylenia powagi rzeczy osądzonej. Jednakże w niniejszej sprawie powyższa sytuacja nie miała miejsca.

Strona pozwana zarzuciła, że Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie w przedmiocie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, nie ma uprawnień do dokonywania oceny zasadności obciążania powódki kosztami z tytułu spłaty kredytu w okresie, gdy nie była ona członkiem Spółdzielni, ponieważ kwestia ta została już pozytywnie i prawomocnie przesądzona tytułem wykonawczym. Zarzut ten jednak nie jest trafny.

Sąd I instancji w sposób prawidłowy zastosował przepis art. 840 § 1 k.p.c. dokonując oceny zaistnienia zawartych w nim przesłanek pod kątem zdarzeń, które nastąpiły w okresie po wydaniu tytułu egzekucyjnego. W konsekwencji Sąd uznał, iż po powstaniu tytułu egzekucyjnego, t.j. po wydaniu przez Sąd Okręgowy w Łodzi wyroku z dnia 25 lutego 2000 roku nastąpiło zarówno spełnienie świadczenia, jak i częściowe jego przedawnienie w zakresie odsetek.

Sąd Rejonowy prawidłowo wywiódł, iż kwota 18.066,55 zł dochodzona pozwem w sprawie II C 929/99 obejmowała jedynie należności z tytułu kredytu związanego z lokalem za okres, kiedy powódka pozostawała członkiem Spółdzielni, tj. do dnia 22 października 1998 roku oraz 779,39 zł z tytułu odsetek należnych od przeterminowanego kredytu.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż należność objęta tytułem wykonawczym obejmuje wysokość normatywu jedynie od daty wykluczenia powódki z pocztu członków pozwanej spółdzielni. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd rozpoznający sprawę w I instancji rozważył w sposób wszechstronny przedstawiony w sprawie materiał dowodowy i wysnuł z niego prawidłowe i logiczne wnioski. Wbrew twierdzeniom pozwanej z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, iż należność objęta pozwem obejmuje również za okres po wykluczeniu powódki z grona członków Spółdzielni, które nastąpiło uchwałą z dnia 22 października 1998 r. Sąd I instancji prawidłowo ustalił, iż kwota 18.066,55 zł dochodzona pozwem przez Spółdzielnię nie przekraczała zaległości z tytułu kredytu na dzień wykluczenia powódki z członkostwa w Spółdzielni (18.803,39 zł), wyszczególnionej w uchwale z dnia 22 października 1998 roku. Podkreślić należy, iż uzasadniając podstawę faktyczną powództwa w sprawie II C 929/99 Sądu Okręgowego w Łodzi Spółdzielnia jako strona powodowa nie dookreśliła, czy dochodzi pozwem kwoty stanowiącej zaległość w spłatach kredytu należnego na dzień sprzed wykluczenia z grona członków czy też po tym fakcie. Brak jest wyraźnie wskazanego czasokresu objętego pozwem, wyliczenia zaległości, które jednoznacznie wykazywałoby jaka część kwoty 18.060,55 zł obejmuje okres sprzed wykluczenia powódki z grona członków Spółdzielni, a jaka część dochodzona była przez pozwaną za okres po tej dacie, czy też wykaz dokonanych przez powódkę wpłat i sposobów ich zarachowania. Nie ulega zaś wątpliwości, że z załączonej do pozwu uchwały z dnia 22 października 1998 roku o wykluczeniu pozwanej z grona członków wynika, że na dzień 30 września 1998 roku wykluczenia zaległość w spłacie kredytu wynosiła 18.803,39 zł, a zatem kwotę wyższą niż objęta pozwem. Na tej podstawie Sąd I Instancji dokonał prawidłowego wnioskowania, iż przedmiotem powództwa był kredyt za okres sprzed wykluczenia pozwanej z grona członków Spółdzielni. W braku uzasadnienia przedmiotowego wyroku zaocznego Sąd I instancji był do dokonania powyższej oceny w pełni uprawniony, a jego wnioskowanie jest poprawne i logiczne.

Sąd I instancji prawidłowo uznał w myśl powołanych przepisów, iż powódka już od dnia 22 października 1998 roku, tym samym w całym okresie po powstaniu tytułu wykonawczego nie była kredytobiorcą, gdyż pomimo tego, iż zajmowała lokal obciążony kredytem, nie była członkiem spółdzielni ani nie przysługiwało jej własnościowe prawo do lokalu. Brak było zatem ustawowej podstawy do obciążania powódki obowiązkiem spłaty kredytu według normatywu po tej dacie.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 sierpnia 2012 r. sygn. akt V CSK 372/11, odnosząc się do kwestii nienależnego świadczenia, podlegającego zwrotowi w myśl art. 405 k.c., jeżeli po wydaniu tytułu egzekucyjnego obowiązek stwierdzony w tym tytule przestał istnieć, właściwym środkiem prawnym jest w tym wypadku powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., a przed nadaniem klauzuli wykonalności powództwo o ustalenie (art. 189 k.p.c.), że należność objęta nim nie istnieje. Wyrażone w tym miejscu stanowisko dotyczy m.in. przypadków nienależnego świadczenia, podlegającym zwrotowi w myśl art. 405 k.c.

W świetle powyższego Sąd I instancji rozpatrując zarzut wykonania zobowiązania powódki w ramach powództwa opozycyjnego nie wykroczył poza granice określone treścią przepisu art. 840 k.p.c. Sąd I instancji nie kwestionował bowiem merytorycznych podstaw i wysokości zasądzenia należności od powódki w przedmiotowym wyroku z dnia 25 lutego 2000 roku, a jedynie ocenił dopuszczalność naliczania normatywu w okresie po wykluczeniu powódki z grona członków Spółdzielni, które nastąpiło po wydaniu przedmiotowego tytułu egzekucyjnego.

W następnej kolejności zaznaczyć należy, iż skarżąca nie kwestionowała, iż świadczenie we wskazanym zakresie było nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. W ocenie skarżącej natomiast w myśl art. 411 k.c. świadczenie to nie podlega zwrotowi w uwagi na to, iż jego spełnienie czyniło zadość zasadom współżycia społecznego z art. 5 k.c. oraz zasadzie solidaryzmu spółdzielczego wyrażonego w art.1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo Spółdzielcze.

W ocenie Sądu Okręgowego zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie.

Skarżąca powołała się na zasady współżycia społecznego, podnosząc, że powódka będąc członkiem Spółdzielni zajmowała lokal należący do zasobów pozwanej Spółdzielni pomimo, iż nie zgromadziła całego wkładu mieszkaniowego związanego ze spółdzielczym lokatorskim wkładem do lokalu mieszkalnego i przez blisko 8 lat nie realizowała obowiązku spłaty części kredytu, przypadającego na jej lokal, dopuszczając do tego, by koszty te w całości ponosili pozostali spółdzielcy, natomiast po utracie członkowstwa, chcąc na powrót nabyć tytuł prawny do lokalu zobowiązała się do uzupełnienia wkładu celem nabycia spółdzielczego tytułu prawnego do lokali, czego jednak ostatecznie nie uczyniła. Sąd Okręgowy uznał ten argument za nietrafny. Przede wszystkim należało uwzględnić, iż powódka spełniała świadczenia z tytułu kredytu mieszkaniowego na zasadach obowiązujących członków Spółdzielni, oczekując na ustanowienie na jej rzecz spółdzielczego prawa do lokalu. Temu celowi miały służyć również zawierane między powódką a pozwaną po powstaniu tytułu wykonawczego porozumienia, tj. ugoda z 11 kwietnia 2000 roku, porozumienie z dnia 6 czerwca 2000 roku, a także umowa najmu lokalu z dnia 29 stycznia 2003 roku Natomiast wejście w życie ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 125, poz. 873 ze zm.) z dniem 31 lipca 2007 roku zniweczyło możliwość uzyskania przez powódkę własnościowego spółdzielczego prawa do zajmowanego przez nią lokalu, jak również prawa lokatorskiego i odrębnej własności w drodze bezprzetargowej. Mimo spłacania należności z tytułu bieżącego normatywu, powódka mogła odtąd ubiegać się o prawo do zajmowanego przez nią lokalu jedynie na wolnym rynku, konkurując z innymi potencjalnymi nabywcami, którzy nakładów takich nie musieli czynić, co też skłoniło ją do rezygnacji z lokalu. W tej sytuacji nie można czynić zarzutu powódce, iż przed dniem wejścia w życie niekorzystnej dla niej zmiany w obowiązujących przepisach w 2007 roku, nie zgromadziła ona wystarczających środków na pokrycie wkładu mieszkaniowego lub budowlanego, przy czym termin na zgromadzenie potrzebnej kwoty został ostatecznie ustalony przez strony na dzień 29 stycznia 2009 roku. W rozpoznanej sprawie trudno również dopatrzeć się jakiegokolwiek nadużycia ze strony powódki, szczególnie w sytuacji, gdy obie strony kształtowały warunki porozumienia. Co prawda powódka korzystała na zasadach umowy najmu z lokalu nie będąc członkiem Spółdzielni, lecz również uiszczała związanego z tym opłaty na bieżąco bez pokrzywdzenia dla Spółdzielni. Zaznaczyć należy, iż to z przyczyn obiektywnych, tj. zmiany przepisów, cel założony przez obie strony i realizowany w drodze porozumień nie został ostatecznie osiągnięty. Nie można zatem mówić o tym, iż w tej sytuacji doszło do naruszenia zasad współżycia społecznego przez powódkę.

Z tych samych względów za niezasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 125 § k.c. w zw. z art. 5 k.c.

Warto podkreślić w tym miejscu, iż odmowa udzielenia ochrony z uwagi na zarzut nadużycia prawa z art. 5 k.c. może następować jedynie w sytuacjach szczególnych. Słusznie zatem zauważył Sąd I uznał, iż powódka nie uczyniła ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Tym bardziej, iż to pozwana mogła decydowała o sposobie księgowania wpłat dokonywanych przez powódkę i mogła w pierwszej kolejności zaliczać je na poczet zaległych odsetek z wyroku, aby zapobiec przedawnieniu tej części świadczenia.

W tej sytuacji Sąd I instancji prawidłowo zakwalifikował wpłaty dokonane przez powódkę na poczet należności z tytułu bieżącego normatywu, najpóźniej z chwilą zdania lokalu przez powódkę, tj. po dniu 6 czerwca 2000 roku jako świadczenie nienależne w myśl art. 410 § 2 k.c. , uznając, iż straciły one podstawę prawną z chwilą, gdy okazało się, że powódka nie uzyska prawa do spornego lokalu na uzgodnionych warunkach. Z tym dniem uiszczona przez powódkę kwota 11.163,87 zł winna zostać zaliczona na poczet niepokrytych dotąd należności objętych tytułem wykonawczym.

W tym miejscu powołać należy również przepis art. 451 § 1, zgodnie z którym dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne. W § 3 przepisu przewidziano, iż w braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego. W oparciu o powołany przepis, przy braku oświadczeń stron co do sposobu zarachowania wpłat powódki, zasadne było zaliczanie uiszczanych przez powódkę wpłat po dacie wykluczenia z grona członków Spółdzielni na poczet dalszego długu, a więc zaległych należności z tytułu normatywu objętych tytułem wykonawczym. W przypadku natomiast braku zaliczenia kwoty 11.163,87 zł na poczet niepokrytych dotąd należności objętych tytułem wykonawczym, powinna ona podlegać zwrotowi na rzecz powódki stosownie do art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Pozwany przegrał sprawę w całości, w związku z czym Sąd zasądził od niego na rzecz powódki kwotę 1.200 złotych tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu apelacyjnym. Kwota wynagrodzenia pełnomocnika została ustalona na podstawie § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 4 ust. 2 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tj. Dz. U. 2013 r. poz. 490 ).