Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2013 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. C.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuraturze Rejonowej w (...) i Prokuraturze Rejonowej w (...)

o ochronę dóbr osobistych

na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 4 kwietnia 2012 roku, sygn. akt I C 190/10

p o s t a n a w i a:

1.  oddalić zażalenie;

2.  zasądzić od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego;

3.  przyznać adwokatowi J. H. (H.) od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w (...)) kwotę 147, 60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) w tym 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie powodowej z urzędu w postępowaniu zażaleniowym.

Sygn. akt V ACz 168/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem nadano na rzecz pozwanego klauzulę wykonalności wyrokowi Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 8 grudnia 2010 roku w zakresie punktu trzeciego oraz wyrokowi Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 czerwca 2011 roku w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, jak również orzeczono o kosztach postępowania klauzulowego, obciążając nimi powoda. W zażaleniu powód wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia, wezwanie go na posiedzenie w przedmiocie niniejszego postanowienia i umorzenie postępowania egzekucyjnego w sprawie. Skarżący zarzucił, że klauzula wykonalności została nadana z naruszeniem jego uprawnień procesowych, gdyż Sąd orzekał na posiedzeniu niejawnym, o terminie którego skarżący nie został poinformowany a postanowienie z dnia 4 kwietnia 2012 roku nie zostało mu nawet doręczone. Z tego względu powód nie miał możliwości efektywnego udziału w postępowaniu klauzulowym, co skutkowało naruszeniem jego prawa do jawnego i sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).

Zarzuty sformułowane w osobistym zażaleniu powoda zostały w większości podtrzymane w piśmie wystosowanym w odpowiedzi na wezwanie przewodniczącego przez ustanowionego dlań pełnomocnika z urzędu. Jednocześnie pełnomocnik ten sprecyzował uchybienia zaakcentowane w osobistym zażaleniu powoda, zarzucając rozstrzygnięciu Sądu pierwszej instancji naruszenie:



przepisu art. 130 § 1 k.p.c. w zw. z art. 128 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez nadanie biegu wnioskowi wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności z dnia 26 marca 2012 roku mimo, że nie spełniał on wymogów formalnych, albowiem nie zawierał odpisu wniosku oraz jego załączników dla dłużnika, a także przez zaniechanie wezwania wierzyciela do uzupełnienia braków formalnych wniosku;



przepisu art. 357 § 2 k.p.c. w z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez niezastosowanie wskazanych przepisów i nie doręczeniu dłużnikowi zaskarżonego postanowienia po jego wydaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 kwietnia 2012 roku;



przepisu art. 795 § 2 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że wskazany przepis wyłącza stosowanie art. 357 § 2 k.p.c. w postępowaniu klauzulowym.

Powyższe uchybienia procesowe skutkowały także, w ocenie pełnomocnika powoda, naruszeniem art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 roku (Dz.U. 1993, Nr 61, poz. 284) poprzez niezachowanie standardów rzetelnego procesu i pozbawienie go prawa do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy. W konsekwencji pełnomocnik powoda wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości, wyznaczenie na podstawie art. 766 k.p.c. rozprawy celem rozpoznania niniejszego zażalenia, jak i zasądzenie od wierzyciela kosztów postępowania, wedle norm prawem przepisanych oraz o przyznanie na jego rzecz kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oświadczając, że nie zostały one pokryte w żadnej części.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania zażaleniowego, według norm prawem przepisanych.

Rozpoznając zażalenie powoda Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

zażalenie jako bezzasadne nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu sformułowanego w osobistym zażaleniu powoda, a dotyczącego rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym miast na rozprawie należy zauważyć, że reguła rozpoznawania spraw na rozprawie (posiedzeniu jawnym), która znajduje szerokie zastosowanie w postępowaniu rozpoznawczym (por. art. 148 k.p.c.) podlega znacznemu ograniczeniu w postępowaniu egzekucyjnym, gdzie zasadą staje się załatwianie spraw na posiedzeniu niejawnym (art. 766 k.p.c.). Obowiązek wyznaczenia rozprawy wynika wszakże z art. 768 oraz art. 794 k.p.c., a obowiązek wysłuchania w sprawach klauzulowych przewiduje art. 789 ¹ k.p.c., jednak w przedmiotowej sprawie przepisy te nie znajdują zastosowania. Jakkolwiek przepis art. 766 k.p.c. zezwala sądowi rozpoznającemu sprawy egzekucyjne na wyznaczenie rozprawy lub wysłuchanie stron na posiedzeniu w przypadku gdy stwierdzi taką „potrzebę”, tym niemniej sytuacje takie mają charakter wyjątkowy i są powodowane najczęściej koniecznością wyjaśnienia wątpliwości rysujących się na tle stanu faktycznego przedstawionego we wniosku przez wierzyciela, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Jednocześnie ani powód ani jego pełnomocnik nie przytoczyli żadnych okoliczności, które ich zdaniem nie zostały w sposób dostateczny wyjaśnione co wymagałoby wyznaczenia rozprawy. Konstatację tą należy również odnieść do żądania powoda w zakresie wyznaczenia posiedzenia jawnego celem rozpoznania niniejszego zażalenia.

Wbrew zarzutowi pełnomocnika powoda, do doręczeń postanowień co do nadania klauzuli wykonalności nie ma zastosowania przepis art. 357 § 2 k.p.c. ale art. 795 § 2 k.p.c. Przepis ten odnosi się wprawdzie wprost do kwestii terminów zaskarżenia dla wierzyciela i dłużnika, jednakże jako przesłankę reguluje też problem doręczeń (por. uzasadnienie do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 maja 1973 roku, sygn. akt III CZP 7/73). Zgodnie z nim, termin do wniesienia zażalenia biegnie dla wierzyciela od daty wydania tytułu wykonawczego lub postanowienia odmownego, a dla dłużnika – od daty doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Wynika z niego zatem, że dłużnikowi nie doręcza się żadnego postanowienia, a o wydaniu wierzycielowi tytułu wykonawczego dłużnik dowiaduje się dopiero po wszczęciu egzekucji, z chwilą doręczenia mu zawiadomienia o jej wszczęciu (także w tym przypadku nie doręcza się dłużnikowi postanowienia co do nadania klauzuli wykonalności lecz wyłącznie zawiadomienie o wszczęciu egzekucji). Regulacja ta, jak powszechnie przyjmuje się w doktrynie ma na celu przeciwdziałanie próbom udaremniania egzekucji przez nielojalnego dłużnika.

Nie znajduje również uzasadnienia argument zażalenia, zgodnie z którym Sąd winien był wezwać pozwanego do przedłożenia odpisu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, a następnie doręczyć ten odpis powodowi, celem umożliwienia mu zajęcia stanowiska w sprawie. Należy podzielić pogląd pozwanego, że określony w art. 128 k.p.c. obowiązek dołączania odpisów pism i ich załączników dotyczy tych pism, co do których przewidziany jest obowiązek doręczenia ich uczestniczącym w sprawie podmiotom. Ratio legis tego przepisu polega bowiem na umożliwieniu osobom biorącym udział sprawie zaznajomienia się z materiałem procesowym oraz przygotowanie się do udziału w postępowaniu. Natomiast do innych pism przepis ten nie znajduje zastosowania. Jako, że postępowanie w sprawie nadania klauzuli wykonalności odbywa się zasadniczo bez udziału dłużnika (a często i bez jego wiedzy w tym przedmiocie gdy o okoliczności nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności dowiaduje się on z reguły z zawiadomienia komornika o wszczęciu egzekucji) nieuzasadnionym byłoby doręczanie mu odpisu wniosku wierzyciela o nadanie klauzuli wykonalności. Taka praktyka godziłaby bowiem w podstawowe założenie obowiązującej w postępowaniu klauzulowym reguły znajdującej wyraz w art. 795 § 2 k.p.c., a mającej na celu zapobieżenie ewentualnym rozporządzeniom majątkiem dłużnika, uniemożliwiającym wierzycielowi zaspokojenie jego pretensji.

W przedmiotowej sprawie nie można również mówić o naruszeniu przez Sąd pierwszej instancji normy wyrażonej w art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, w zakresie dotyczącym zagwarantowania jednostce prawa do rzetelnego procesu. W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dopuszczono wyraźnie możliwość odstąpienia od przeprowadzenia „publicznej rozprawy” między innymi w sytuacjach usprawiedliwionych naturą kwestii poddanych do rozstrzygnięcia (por. Orzeczenie Pretto i inni v. Włochy z 8 grudnia 1983 r., A. 71, § 21-22; Axen v. Niemcy z 8 grudnia 1983 r., A. 72, § 25-26; Sutter v. Szwajcaria z 22 lutego 1984 r., A. 74, § 26; Campbell i Fell v. Wielka Brytania z 28 czerwca 1984 r., A. 280). Z kolei w sprawach dotyczących kwestii proceduralnych, do których, w ocenie Sądu Odwoławczego, można zaliczyć postępowanie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności (które ma charakter formalny jako, że ogranicza się jedynie do badania czy przedstawiony tytuł egzekucyjny jest nim w rozumieniu art. 777 k.p.c. oraz czy nadaje się do wykonania w drodze egzekucji) zachowanie standardów rzetelnego procesu ETPCz uzależnił już tylko od spełnienia przez procedury krajowe minimalnych gwarancji chroniących przed nadużyciami. Takie gwarancje, zdaniem Sądu Apelacyjnego, zawiera regulacja art. 795 § 2 k.p.c., która daje dłużnikowi uprawnienie do zaskarżenia niekorzystnego dlań rozstrzygnięcia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności i to mimo tego, że dłużnik może to uczynić zasadniczo dopiero wówczas, gdy wierzyciel zdecyduje się wystąpić z wnioskiem o wszczęcie przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego. Takie rozwiązanie, jak już wyżej akcentowano, warunkowane jest bowiem potrzebą zapewnienia silniejszej ochrony prawnej wierzycielowi.

Mając na uwadze powyższe, zażalenie – jako bezzasadne – podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 k.p.c. a także w myśl § 11 ust. 1 pkt. 13 w związku z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).

W oparciu zaś o normę art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U.09.146.1188 .ze zm.) przyznano pełnomocnikowi powoda koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu zażaleniowym. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powoda została określona w oparciu o § 11 ust. 1 pkt. 13 w zw. z § 13 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie (…) . Zgodnie zaś z § 3 rozporządzenia przyznane pełnomocnikowi wynagrodzenie podlegało zwiększeniu o stawkę podatku VAT (23 % ze 120 złotych).

(...)

(...)

-(...) (...)

-(...)

(...)

(...) (...)