Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku H. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału

w R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu

z dnia 6 listopada 2012 r. sygn. akt III U 1069/12

o d d a l a apelację .

Sygn. akt III AUa 1243/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 marca 2013r.

Decyzją z dnia 12 lipca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. odmówił wnioskodawczyni H. C. prawa do emerytury, powołując przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zmianami) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zmianami).

W uzasadnieniu decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że wnioskodawczyni nie wykazała wykonywania przez 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uznał za taką pracę okresu zatrudnienia wnioskodawczyni od 1 listopada 1977r. do 19 grudnia 1989r. i od 24 grudnia 1989r. do 31 sierpnia 1997r. jako pracy w warunkach szczególnych.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła H. C.. W uzasadnieniu podniosła, że spełniła wszystkie warunki do przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W spornych okresach zatrudniona była w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku technik dentystyczny w Zespole Opieki Zdrowotnej w S., a stanowisko to wymienione jest w wykazie A, dział IV poz. 17 ust. 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. wniósł o jego oddalenie, powtarzając argumentację zawartą
w zaskarżonej decyzji.

Zakład wskazał, że wnioskodawczyni do wniosku dołączyła świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, z którego wynika, że w spornych okresach wykonywała pracę w szczególnych warunkach tj. przez 19 lat, 9 miesięcy
i 27 dni jako technik dentystyczny. Organ rentowy uznał, że wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999r. udowodniła 21 lat, 2 miesiące i 3 dni okresów składkowych
i nieskładkowych, co pozwala przyjąć, że H. C. posiada wymagany ogólny staż prac tj. 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Jednocześnie organ rentowy wskazał, że przedstawione świadectwo pracy nie spełnia wymogów formalnych, bowiem nie określono w nim dokładnie charakteru wykonywanej pracy według wykazu, działu i pozycji, zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. oraz przepisami resortowymi, na podstawie których zakład pracy zakwalifikował okres pracy na wymienionym stanowisku, jako okres pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, a zatem dokument ten nie stanowi prawidłowego środka dowodowego.

Wyrokiem z dnia 6 listopada 2012 r., sygn. akt III U 1069/12 Sąd Okręgowy
w Tarnobrzegu zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał H. C. prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach począwszy od daty złożenia wniosku.

Sąd Okręgowy ustalił, iż H. C. ur. (...),
w dniu 18 czerwca 2012r. złożyła do organu rentowego wniosek o przyznanie prawa do emerytury, dołączając do wniosku świadectwo pracy wystawione przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w S. z dnia 14 maja 2012r. potwierdzające , że w okresie od 1 listopada 1977r. do dnia 31 sierpnia 1997r. zatrudniona była w wymiarze pełnego etatu w ZOZ w S. na stanowisku technika dentystycznego. Dalej wskazał, że stanowisko to jest wymienione w wykazie A, dział IV, poz. 17 ust. 2 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia
i opieki społecznej.

Na podstawie akt organu rentowego oraz wyjaśnień wnioskodawczyni Sąd Okręgowy ustalił również, że w wnioskodawczyni ukończyła 55 lat życia, wykazała ponad 20- letnio okres składkowy i nieskładkowy oraz, że w warunkach szczególnych na stanowisku technik dentystyczny pracowała ponad 15 lat.

Powyższy wyrok apelacją zaskarżył pozwany organ rentowy, który zarzucając naruszenie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sadowi I instancji.

W uzasadnieniu apelacji Zakład przytoczył zapis zawarty w wykazie A, dziale IV, poz. 17 i stwierdził, że jego literalne brzmienie wskazuje na to, że dotyczy prac wykonywanych w zakładzie pracy zajmującym się produkcją i przetwórstwem żywic
i tworzyw sztucznych oraz produkcją surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa oraz do produkcji wosków i woskoli .

Pełnomocnik wnioskodawcy w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie
i zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego jest nieuzasadniona i dlatego podlega oddaleniu. Wydany bowiem przez Sąd I instancji wyrok, zawiera trafne
i odpowiadające prawu rozstrzygnięcie, zaś w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie występują przesłanki zaskarżenia mogące wyrok ten wzruszyć, w szczególności te które ze względu na zapis zawarty w art. 378 kpc, Sąd II instancji ma na uwadze
z urzędu.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji.

Zakład zakwestionował możliwość zaliczenia pracy wykonywanej przez wnioskodawczynię do prac w warunkach szczególnych wymienionych w wykazie
A, dziale IV, poz. 17 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lutego 1983 r. bowiem w zakładzie pracy, w którym była zatrudniona tylko przetwarzano tworzywa sztuczne lecz ich nie produkowano.

Przypomnieć wypadnie, że definicję ustawową "pracy w szczególnych warunkach" zawiera art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie
z tym przepisem, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ust. 4 tego artykułu stanowi, że "wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych". Te "dotychczasowe przepisy" to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (art. 32 ust. 4 cytowanej ustawy), tj. między innymi rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z kolei, przepis § 4 tego rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał, wymienioną w wykazie A pracę w szczególnych warunkach nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Z kolei przepis art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) pozwala kobietom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. nabyć, po osiągnięciu wieku przewidzianego, m. in., w art. 32, prawo do emerytury, jeżeli
w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęły:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 20 lat.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2 omawianego art. 184 ustawy).

Z wyżej przedstawionej regulacji prawnej wynika, że warunkiem nabycia prawa do emerytury według art. 184 jest spełnienie przesłanki stażu ubezpieczeniowego przed dniem 1 stycznia 1999 r., tj. dniem wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ubezpieczeni, którzy w chwili wejścia w życie ustawy emerytalno-rentowej posiadali wymagany okres ubezpieczenia (także w warunkach szczególnych), mogą nabyć prawo do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego dla kobiet 55 lat (art. 32 ustawy). Wiek emerytalny mogą jednak osiągnąć po 1 stycznia 1999 r.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze stanowiło akt wykonawczy do ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. z 1982 r., nr 40, poz. 267). Utrzymane w większości w mocy przez ustawę o emeryturach i rentach
z FUS (art. 32 ust. 4 tej ustawy) przepisy rozporządzenia określają rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze w § 4 - 15 oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. § 1 ust. 2 rozporządzenia zawiera, co prawda, upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych do ustalania w podległych i nadzorowanych zakładach stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B rozporządzenia. Zauważyć należy jednak, że wskazane podmioty nie mogą kreować tych stanowisk pracy w sposób dowolny. Zarządzenie resortowe musi być, wobec powyższego, dostosowane do rozporządzenia Rady Ministrów, w którym zawarty jest kompletny wykaz stanowisk pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Dla uznania zatem konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia, natomiast wykazy stanowisk ustalane przez właściwe podmioty w odniesieniu do podległych zakładów pracy mają jedynie charakter techniczno-porządkujący.

Wedle wykazu A, działu IV, pkt 17 ust. 2 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia
i opieki społecznej, za pracę w szczególnych warunkach, której wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego uznaje się pracę technika dentystycznego.

Tymczasem interpretacja zapisu zawartego w wykazie dokonana przez apelujący Zakład nie uwzględnia szkodliwości pracy wykonywanej przez pracownika ograniczając się do literalnej wykładni przepisu.

Wnioskodawczyni przedstawiła świadectwo pracy wykonywanej w warunkach szczególnych i pracodawca określił stanowisko jej pracy ( technika dentystycznego), powołując się na wykaz A, stanowiący załącznik do Zarządzenia Ministra Zdrowia
i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej wykaz A dział IV poz. 17 pkt 2 traktujący o pracach w "chemii" według tego zarządzenia (Dz.Urz.MZ.1983.8.40).

Świadectwo pracy jest dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 kpc, który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Jak każdy dokument prywatny świadectwo pracy podlega ocenie sądu zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 kpc).

Słusznie stwierdza zatem Sąd Najwyższy w wyroku z 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10 (LEX nr 619638), że w świetle przepisów wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace
w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych
w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym.

Zarządzenie resortowe Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. za pracę w warunkach szczególnych uznaje pracę technika dentystycznego jako pracę w przemyśle chemicznym. Dodatkowo wskazać należy na zaświadczenie z dnia 13 sierpnia 2012r. wystawione przez SP ZOZ w S., które potwierdza, że wnioskodawczyni była zatrudniona w Zespole Opieki Zdrowotnej
w S. od 1 listopada 1977r. do 31 sierpnia 1997 i w tym okresie od
1 listopada 1977r. do 19 grudnia 1989r. i od 24 grudnia 1989r. do 31 sierpnia 1997r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę technika dentystycznego.

Zatem, skoro wykonywana przez wnioskodawczynię w spornym okresie praca na stanowisku technik dentystyczny figuruje w wykazie prac zaliczanych do wykonywanych w szczególnych warunkach, to należało H. C. zaliczyć do okresu pracy w szczególnych warunkach sporny okres zatrudnienia w ZOZ w S..

Mając powyższe na uwadze należało orzec jak w sentencji i oddalić apelację po myśli art. 385 kpc.