Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Teresa Kołbuc

Sędziowie: SSO Cezary Klepacz

SSO Rafał Adamczyk

Protokolant: st. protokolant sąd. Beata Wodecka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 grudnia 2014 r. sprawy

z wniosku

A. K.

z udziałem

K. G. , S. R. , K. K. , Z. K. , E. K. , B. B.

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawcy A. K.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 20 lutego 2014 r. sygn. akt VII Ns 561/13

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie II ( drugim) i stwierdzić, że A. K. córka D. i E. nabyła z dniem 15 sierpnia 2010r. przez zasiedzenie udział w wysokości 3/64 ( trzy sześćdziesiąte czwarte) części we współwłasności nieruchomości położonej w K. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą (...) - w ramach udziału we współwłasności należącego do K. G. (poprzednio S.); oddalić apelację w pozostałej części.

II Ca 1254/14

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 20 lutego 2014r. Sąd Rejonowy w Kielcach stwierdził, że A. K. nabyła z dniem 15 sierpnia 2010r. przez zasiedzenie udział w wysokości ¼ części we współwłasności nieruchomości o numerze ewidencyjnym (...) położonej w K. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą (...). Oddalił jej wniosek o zasiedzenie udziału w tej nieruchomości po jej ojcu E. K..

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość położona w K. przy ulicy (...), oznaczona numerem (...) zabudowana jest domem mieszkalnym, w którym urządzone są dwa mieszkania. Współwłaścicielami tej nieruchomości w udziałach po ½ części była S. R. i K. S. ( obecnie G.). W dniu 15 sierpnia 1980r. K. S. zawarła w formie aktu notarialnego warunkową umowę sprzedaży przysługującego jej udziału w tej nieruchomości na rzecz D. L. i E. K.. D. L. i E. K. nabyli należący do K. S. udział w nieruchomości w wysokości ½ części za kwotę 90000 złotych na współwłasność w częściach równych, tj. po ¼ części pod warunkiem, że Prezydent Miasta K. nie skorzysta z prawa pierwokupu. Prezydent Miasta K. nie skorzystał z prawa pierwokupu. D. L. i E. K. nie zawarli z K. S. umowy przenoszącej własność udziałów w powyższej nieruchomości. W dacie zawarcia umowy D. L. i E. K. objęli w posiadanie jedno z mieszkań w domu położonym na nieruchomości, w którym wcześniej zamieszkiwała K. S.. W drugim mieszkaniu mieszkała wówczas i nadal mieszka S. R.. Nieruchomość oznaczona nr (...) w części nie zajętej pod budynek mieszkalny znajdowała się od tego czasu we wspólnym posiadaniu D. L., E. K. oraz S. R. i członków jej rodziny. Po zamieszkaniu na nieruchomości D. L. i E. K. ogrodzili działkę, wymienili poszycie dachowe i ocieplili dom. E. K. uzależniony był od alkoholu i zdecydowaną większość czynności związanych z utrzymaniem nieruchomości podejmowała D. L.. D. L. i E. K. pozostawali w konkubinacie. W roku (...) urodziła się ich córka A. K. i do chwili obecnej zamieszkuje ona na przedmiotowej nieruchomości. D. L. i E. K. byli postrzegani jako współwłaściciele nieruchomości.

E. K. zmarł dnia 16 lutego 1990r. Spadek po nim nabyli: żona K. K. w ¼ części oraz dzieci A. K., Z. K., E. K. i B. B. po 3/16 części każde z nich. W chwili śmierci ojca A. K. miała 8 lat. Z pośród spadkobierców E. K. tylko A. K. mieszkała wraz z D. L. na przedmiotowej nieruchomości. Pozostali spadkobiercy E. K. nigdy nie mieszkali na przedmiotowej nieruchomości ani też nie rościli pretensji do niej. Po śmierci E. K. D. L. przeprowadziła na nieruchomości szereg innych remontów, m.in. wykonała przyłącze wodociągowe i gazowe.

D. L. zmarła 20 stycznia 2007r. a jedyną jej spadkobierczynią jest A. K..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że zarówno D. L. jak i E. K. byli do czasu swojej śmierci współposiadaczami samoistnymi nabytych w dniu 15.08.1980r. udziałów w przedmiotowej nieruchomości. Posiadacze samoistni, którzy zawarli umowę warunkową nabycia udziałów w nieruchomości są posiadaczami w złej wierze. Przy zachowaniu należytej staranności powinni bowiem wiedzieć, że do nabycia własności konieczne jest zawarcie kolejnej umowy w formie aktu notarialnego przenoszącej własność. Zatem zarówno D. L. jak i E. K. winni być świadomi tego, że nie przysługiwało im prawo własności do nabytych udziałów w nieruchomości. Zgodnie z art. 172 k.c. przy posiadaniu w złej wierze niezbędny okres posiadania samoistnego prowadzący do zasiedzenia nieruchomości wynosi lat 30. Gdyby posiadali oni nieruchomość przez okres 30 lat, to nabyliby udziały w nieruchomości przez zasiedzenie z dniem 16.08.2010r. Jednak ani D. L. ani E. K. nie dożyli do momentu upływu terminu zasiedzenia. W takiej sytuacji znajduje zastosowanie przepis art. 176 § 2 k.c., który stanowi, że jeżeli obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza, może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swojego poprzednika. D. L. posiadała swój udział w nieruchomości w wysokości ¼ części od dnia 15.08.1980r. do dnia swojej śmierci, tj. do dnia 20 stycznia 2007r, czyli przez okres niespełna 27 lat. A. K. jako jedyna spadkobierczyni D. L. może doliczyć sobie cały okres posiadania swojego poprzednika prawnego i w związku z tym nabyła przez zasiedzenie udział w wysokości ¼ części przedmiotowej nieruchomości z dniem 16.08.2010r.

Jeśli chodzi o udział po E. K.to Sąd Rejonowy wskazał, iż posiadał on go samoistnie w okresie od 15.08.1980r. do 16.02.1990r., a więc przez okres 9 lat, 6 miesięcy i 1 dnia. A. K.objęła w posiadanie jego udział jako spadkobierczyni w dniu 16.02.1990r. i do dnia 6 lutego 2014r ( dzień zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji) posiadała go przez okres 23 lat, 11 miesięcy i 20 dni. Okres posiadania swojego poprzednika prawnego może ona doliczyć do swojego posiadania ale tylko w takim zakresie w jakim po nim dziedziczy. Tylko bowiem udział odziedziczony po E. K.posiadała ona w swoim imieniu. Zdaniem Sądu Rejonowego udział ten wynosi 3/16 części, co stanowi 1 rok, 10 miesięcy i 6 dni ( 9 lat 6 miesięcy i 1 dzień = 3555 dni; 3555 x 3/16= 666 dni, co stanowi 22 miesiące i 6 dni, czyli 1 rok 10 miesięcy i 6 dni). Doliczając w/ w okres do jej okresu posiadania daje to 25 lat 9 miesięcy i 26 dni. Jest to więc okres niewystarczający do stwierdzenia zasiedzenia przez nią udziału po E. K.. Dlatego też w tym zakresie Sąd Rejonowy wniosek A. K.oddalił ( punkt II postanowienia).

Apelację od tego postawienia w części oddalającej wniosek wniosła wnioskodawczyni, która zarzuciła naruszenie prawa procesowego, a to:

- art. 325 k.p.c. w zw. z art. 361k.p.c. i art. 516 k.p.c. polegający na niewskazaniu przez Sąd w zaskarżonym postanowieniu osoby przeciwko której nastąpiło zasiedzenie udziału, który w dacie zasiedzenia tej osobie przysługiwał,

- art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu oceny zgromadzonego materiału w sposób dowolny, z pominięciem zasad doświadczenia życiowego, czego skutkiem było niewłaściwe uznanie, iż wniosek o zasiedzenie zasługuje jedynie w części.

Zarzuciła nadto naruszenie prawa materialnego, a to art. 172 § 1 i 2 k.c. i art. 176 § 1 i 2 k.c. polegające na błędnym uznaniu przez Sąd , że posiadanie samoistne części nieruchomości objętej wnioskiem wykonywane przez poprzednika prawnego A. K., tj. D. L. ograniczało się jedynie do samoistnego udziału w tej nieruchomości wynoszącego ¼ podczas, gdy samoistne jej posiadanie dotyczyło udziału w ½ części, a co za tym idzie wniosek o zasiedzenie całego udziału wynoszącego ½ był uzasadniony.

Z ostrożności zarzuciła naruszenie art. 176 § 2 k.c. polegające na błędnym uznaniu, że doliczenie czasu posiadania poprzednika do czasu jej posiadania w rozumieniu w/w przepisu oznacza możliwość doliczenia okresu tego posiadania liczonego od odziedziczonego udziału, podczas gdy zgodnie z tym przepisem spadkobierca może żądać stwierdzenia zasiedzenia na swoją rzecz z zaliczeniem okresu posiadania spadkodawcy w takiej części w jakiej dziedziczy.

Wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku w całości, tj. stwierdzenie zasiedzenia udziału w ½ części w nieruchomości należącego w dacie zasiedzenia do K. S..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji. Powyższe oznacza związanie sądu drugiej instancji granicami środka zaskarżenia i niemożność rozpoznania apelacji dotyczącej niezaskarżonej części orzeczenia. Orzeczenie w części niezaskarżonej, a więc pozostającej poza granicami apelacji, staje się prawomocne.

Wnioskodawczyni wniosła apelację od oddalonej część jej wniosku o zasiedzenie. Powyższe oznacza, że postanowienie Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 20 lutego 2014r. w punkcie I ( pierwszym) uprawomocniło się.

Należy przyznać rację apelującej, że w sytuacji, gdy nieruchomość stanowi współwłasność kilku osób, postanowienie o zasiedzeniu udziału w takiej nieruchomości winno wskazywać, który z dotychczasowych współwłaścicieli utracił swoje prawo na skutek zasiedzenia jego udziału. Jednak sąd drugiej instancji wobec uprawomocnienia się postanowienia w pkt. I nie mógł w tym zakresie orzekać.

Sąd Rejonowy dokonał w sprawie prawidłowych ustaleń, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne. Z tak ustalonego stanu faktycznego sąd pierwszej instancji wyprowadził trafny wniosek, że rodzice wnioskodawczyni byli współposiadaczami samoistnymi udziałów jakie nabyli w przedmiotowej nieruchomości od K. S. w drodze warunkowej umowy sprzedaży. Zarówno D. L. jak i E. K. „nabyli” przedmiotową umową należący do K. S. udział w przedmiotowej nieruchomości w wysokości ½ części po połowie ( po ¼ części każde). Rodzice wnioskodawczyni w chwili zawarcia tej umowy jak i przez cały czas wspólnego pożycia byli w konkubinacie, wspólnie zamieszkiwali w części domu, do której zostali wprowadzeni przez K. S., współkorzystali z drugą współwłaścicielką z nieruchomości gruntowej. To, że to matka wnioskodawczyni D. L. głównie dbała o tę nieruchomość nie oznacza, że E. K. został tego współposiadania pozbawiony, że jego posiadanie z posiadania samoistnego zmieniło się na zależne. Współposiadał on tę nieruchomość, bowiem mieszkał na niej, korzystał z niej według swojej woli, traktował ją jako swoją własność. Jak wynika z zeznań S. R. - współwłaścicielki powyższej nieruchomości w ½ części - zarówno D. L. jak i E. K. traktowała ona jako współwłaścicieli tej nieruchomości od momentu sprzedaży im swojego udziału przez jej siostrę. Nie zostało w sprawie wykazane, że E. K. wyzbył się współposiadania na rzecz D. L.. Zatem każde z nich od dnia 15.08.1980r. współposiadało przedmiotową nieruchomość w ramach nabytego od K. S. udziału.

Własność w drodze zasiedzenia nabywa z reguły osoba posiadająca rzecz bez przerwy przez okres przewidziany w przepisach. Zmiana osoby posiadacza powoduje przerwę zasiedzenia. Kodeks cywilny w art. 176 dopuszcza możliwość doliczenia okresu posiadania poprzednika, ale może to nastąpić tylko w dwóch wypadkach w tym przepisie wskazanych. Pierwszy wypadek dotyczy sytuacji, gdy nastąpiło przeniesienie posiadania, drugi – gdy posiadacz jest spadkobiercą swojego poprzednika. Pojęcie przeniesienia posiadania oznacza przejście posiadania na inną osobę w czasie biegu zasiedzenia w sposób określony w przepisach art. 348- 351 k.c.

Jest bezsporne, że E. K. nie dożył do momentu upływu okresu prowadzącego do zasiedzenia. Wnioskodawczyni w chwili śmierci swojego ojca miała 8 lat i na przedmiotowej nieruchomości pozostała po śmierci ojca wraz z matką. Nie zostało wykazane przez wnioskodawczynię, że E. K. przeniósł przed śmiercią swoje współposiadanie udziału w przedmiotowej nieruchomości na rzecz D. L. w sposób określony w/w przepisach. Ograniczony zakres art. 176 § 1 k.c. oznacza, że nie można doliczyć posiadania poprzednika gdy nastąpiło samowolne objęcie posiadania, a do takiego doszło ze strony D. L. po śmierci E. K.. D. L. nie została powołana do spadku po E. K.. W takim wypadku dla D. L. okres posiadania prowadzący do zasiedzenia jego udziału ( z wyłączeniem udziału spadkowego małoletniej wówczas wnioskodawczyni) zaczynałby biec dopiero od chwili objęcia przez nią posiadania, czyli od dnia 16.02.1990r. Jednak liczony od tej daty okres jej posiadania i posiadania wnioskodawczyni jest zbyt krótki, aby doprowadził do zasiedzenia.

Prawidłowo Sąd Rejonowy wskazał, że w stosunku do wnioskodawczyni zastosowanie ma przepis art. 176 § 2 k.c. Zasada doliczenia posiadania poprzednika ma zastosowanie na korzyść wszystkich spadkobierców. Nie może być ona stosowana na korzyść tylko jednego z nich, szczególnie tego, który posiada nieruchomość we własnym imieniu. Dla takiego spadkobiercy bieg terminu zasiedzenia rozpoczyna się od chwili otwarcia spadku ( por. postanowienie SN z 7 maja 1986r. III CRN 60/86 – OSNCP z 1987r, z.9, poz. 138). Zatem wnioskodawczyni jako spadkobierca E. K. może żądać stwierdzenia zasiedzenia na swoją rzecz, doliczając sobie okres posiadania spadkobiercy, ale tylko w takiej części, w jakiej dziedziczy. Wnioskodawczyni dziedziczy spadek po E. K. w 3/16 części. Zatem doliczając okres posiadania swojego ojca nabyła ona z dniem 15.08.2010r. udział we współwłasności nieruchomości w wysokości 3/64 części ( 3/16 x ¼).

Rację ma apelująca, że przyjęty przez Sąd Rejonowy sposób obliczenia okresu posiadania podlegającego zaliczeniu jest nie do zaakceptowania. Przy art. 176 § 2 k.c. mamy do czynienia z ciągłością posiadania. Skoro wnioskodawczyni objęła w posiadanie z chwilą śmierci swojego ojca odziedziczony po nim udział w spadku to po doliczeniu okresu posiadania E. K. nabyła przez zasiedzenie po upływie lat trzydziestu, tj. z dniem 15.08.2010r. udział w wysokości 3/64 części w przedmiotowej nieruchomości.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie i stwierdził, że A. K. córka D. i E. nabyła przez zasiedzenie z dniem 15.08.2010r. udział w wysokości 3/64 części we współwłasności nieruchomości położonej w K. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą (...) – w ramach udziału we współwłasności należącego do K. G. ( poprzednio S.). Dalej idącą apelację jako niezasadną Sąd Okręgowy oddalił na podstawie 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

( SSO T. Kołbuc) ( SSO C. Klepacz) ( SSO R. Adamczyk)

(...)