Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku M. O. z udziałem zainteresowanego

R. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w J.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawczynię M. O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie

z dnia 30 października 2012 r. sygn. akt IV U 1395/12

uchyla zaskarżony wyrok jak też poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w J. z dnia 28 czerwca 2012 r.

i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania bezpośrednio temu organowi rentowemu .

Sygn. akt III AUa 1261/12

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 13 marca 2013r.

Decyzją z dnia 28 czerwca 2012r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. umorzył postępowanie w sprawie ustalenia podlegania ubezpieczeniom społecznym M. O., jako osoby współpracującej z płatnikiem składek R. O. przy prowadzonej przez niego działalności gospodarczej pod postacią FHU (...)w Z..
Powołując w podstawie prawnej decyzji art.105 kpa w zw. z art. 123 ustawy z dnia
13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U .
z 2009r. Nr 205,poz. 1585 ze zm.) ,organ rentowy stwierdził ,że wobec złożenia
przez płatnika składek R. O. w dniu 20 czerwca 2012r. korekty okresów podlegania przez M. O. ubezpieczeniom społecznym (druk ZUS-KOA), uwzględniającej wyniki uprzednio prowadzonego postępowania dowodowego (ubezpieczenie z tytułu współpracy począwszy od dnia 5 stycznia 2009r. do 10 stycznia 2011r., przy uprzednim zgłoszeniu do tego rodzaju ubezpieczenia w/w dopiero od dnia 11 stycznia 2011r. ), zaistniały przesłanki do umorzenia postępowania. Jednocześnie naprowadzone zostało ,że M. O. z tytułu pracowniczego zatrudnienia podlegała ubezpieczeniom społecznym w okresie od 1 czerwca 2008r. do dnia 4 stycznia 2009r. (w dniu 26 lipca 2008r. zawarła związek małżeński ze swoim pracodawcą , po czym korzystała z przysługującego jej jeszcze z tytułu pracowniczego ubezpieczenia zasiłku chorobowego aż do dnia 4 stycznia 2009r.). Po tej jednak dacie winna już podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu współpracy jako ,że dopiero z dniem 9 stycznia 2009r. udzielony jej został urlop macierzyński . Tymczasem jako osoba współpracująca zgłoszona została do ubezpieczenia dopiero od dnia 11 stycznia 2011r.

M. O. odwołała się od decyzji ZUS do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie.

W odwołaniu z dnia 2 sierpnia 2012 r. wnioskodawczyni zarzucając błędność ustaleń ZUS domagała się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, iż w okresie od
1 czerwca 2008 r. do 10 stycznia 2011 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym
z tytułu pracowniczego zatrudnienia. W uzasadnieniu tak wyrażonego stanowiska procesowego odwołująca – nie kwestionując charakteru przyjętego przez organ rentowy rozstrzygnięcia – podnosiła, że bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego z tytułu pracowniczego ubezpieczenia tj. po dniu 4 stycznia 2009 r.
(w sytuacji uprzedniego zawarcia związku małżeńskiego z płatnikiem składek R. O. w dniu 26 lipca 2008 r.), w okresie od 5 stycznia do 8 stycznia 2009 r. nie pobierała żadnych świadczeń, ale też nie świadczyła pracy z uwagi na wyznaczony na dzień 12 stycznia 2009 r. termin porodu. Dysponując zaś zaświadczeniem lekarskim z dnia 30 grudnia 2008 r. (dołączonym do odwołania), w którym stwierdzone zostało, że od dnia 5 stycznia 2009r.będzie uprawniona do urlopu macierzyńskiego, była przekonana, że już od tej daty nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego. Tymczasem w dniu 9 stycznia 2009 r. nastąpił poród, a ona będąc po znieczuleniu zewnątrzoponowym w nieświadomości napisała wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego dopiero od tej daty. W ocenie więc odwołującej doszło wówczas jedynie do omyłki pisarskiej , która po przeszło 3 latach nie może dla niej skutkować takimi konsekwencjami (stwierdzeniem podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu współpracy już od dnia 5 stycznia 2009r., co stanowiłoby o braku prawa do pobranego zasiłku macierzyńskiego).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 29 sierpnia 2012 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. wniósł o oddalenie żądania wnioskodawczyni ,z tych samych względów, które legły u podstaw zaskarżonej decyzji podkreślając, że wobec dokonanej przez płatnika składek korekty ubezpieczenia odwołującej, w kierunku naprowadzanym przez ZUS, zaistniały przesłanki do umorzenia postępowania.

Występujący w przedmiotowej sprawie w charakterze zainteresowanego płatnik składek R. O. popierał stanowisko procesowe odwołującej, nie oświadczając się jednocześnie w żaden sposób co do pobudek złożenia przez niego druku ZUS KOA dotyczącego korekty okresów podlegania ubezpieczeniom wnioskodawczyni .

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie, po rozpoznaniu odwołania M. O., wyrokiem z dnia 30 października 2012 r. (sygn. akt IV U 1395/12) oddalił odwołanie.

Odnosząc się do materialno – prawnych uprawnień i obowiązków płatnika składek, jak też odwołującej się M. O., Sąd Okręgowy w Krośnie wobec bezspornych okoliczności faktycznych związanych zarówno ze zgłoszeniem w/w do pracowniczego ubezpieczenia społecznego, okresu pobierania przez nią zasiłku chorobowego, jak też daty zwarcia związku małżeńskiego, narodzin dziecka oraz sporządzenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego, uznał żądanie odwołania (ustalenia podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu współpracy dopiero od dnia 11 stycznia 2011 r.) za nieuzasadnione. W tym bowiem względzie Sąd I instancji podkreślił, że sugerowanie się zapisem z zaświadczenia lekarskiego o przysługującym urlopie macierzyńskim już od dnia 5 stycznia 2009 r., nie mogło mieć miejsca,
a w żadnym razie dokument ten nie miał mocy wiążącej w odniesieniu do tego uprawnienia, skoro zgodnie z art. 180 § 3 kp to tylko od wnioskodawczyni zależało, czy zechce skorzystać z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu. Skoro więc z tej możliwości nie skorzystała ,a wniosek o urlop macierzyński złożony przez nią został dopiero w dacie narodzin dziecka tj. w dniu 9 stycznia 2009 r. z wyraźnym określeniem tej daty jako początkującej urlop macierzyński, to brak jest podstaw do przyjęcia skutecznego uchylenia się od wyrażonego w ten sposób oświadczenia woli. Powyższe zaś stanowiło przewidzianą w art. 8 ust. 11 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. z 2009 r. Nr 205 poz. 1585 ze zm.), przesłankę do objęcia M. O. ubezpieczeniem społecznym z tytułu współpracy bezpośrednio po okresie wyczerpania zasiłku chorobowego z tytułu pracowniczego ubezpieczenia tj. już od dnia 5 stycznia 2009 r. Końcowo Sąd Okręgowy w Krośnie zwracał także uwagę na – mający potwierdzać prawidłowość zajętego przez niego stanowiska – fakt złożenia przez płatnika składek R. O. w dniu 20 czerwca 2012 r. korekty okresów ubezpieczenia wnioskodawczyni (druk ZUS KOA) w naprowadzonym powyżej kierunku, stwierdzając przy tym, że w tej sytuacji wydanie przez ZUS decyzji o umorzeniu postępowania było prawidłowe.

W podstawie prawnej wyroku powołany został art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.

Wyrok Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie z dna 30 października 2012r. zaskarżony został przez wnioskodawczynię M. O..

W apelacji z dnia 5 grudnia 2012 r. (v. k. 30-34) wnioskodawczyni zarzucając naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 kpc przez dokonanie błędnych ustaleń, a w efekcie przyjęcie, iż dniem rozpoczęcia przez nią urlopu macierzyńskiego był dzień 9 stycznia 2009 r., wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie w całości żądania odwołania, przy zasądzeniu kosztów procesu, względnie uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego jako części kosztów procesu. W obszernym uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżąca w szczególności podkreślała, że Sąd I instancji przyjmując brak podstaw do uchylenia się przez nią od skutków złożonego w dniu 9 stycznia 2009 r. oświadczenia woli o rozpoczęciu urlopu macierzyńskiego dopiero z tą datą, zupełnie pominął okoliczności w jakich wniosek ten został sporządzony (pośpiech, zdenerwowanie, wyczerpania fizyczne i psychiczne przebiegiem odbytego w tym dniu porodu),
a te w powiązaniu z treścią uprzedniego zaświadczenia lekarskiego ,którym sugerowała się ona gdy idzie o początkową datę rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego, winny były skutkować przyjęciem, iż jej wolą było skorzystanie z tego uprawnienia już od dnia 5 stycznia 2009 r. Tym samym wskazanie we wniosku daty 9 stycznia 2009 r. było wyłącznie pomyłką pisarską.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. nie ustosunkował się do treści apelacji wnioskodawczyni, podobnie jak zainteresowany płatnik składek R. O..

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie rozpoznając apelację wnioskodawczyni M. O. zważył co następuje:

Wniesiony przez odwołującą środek zaskarżenia skutkować musi wydaniem przez tut. Sąd orzeczenia kasatoryjnego, z jednoczesnym przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania pozwanemu organowi rentowemu. Powyższe jest zaś skutkiem uwzględnienia przez Sąd Apelacyjny w Rzeszowie zarzutu zaskarżenia naruszenia przepisów postępowania, jakkolwiek w nie naprowadzanym w apelacji względzie (tu mając na uwadze , iż Sąd II instancji pełni nie tylko funkcję kontrolną ale i merytoryczną, rozpoznając w istocie sprawę na nowo na tym etapie postępowania – por. między innymi uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008r. III CZP 49/07 OSNC 2008/6/55) .

I tak już na wstępie z całą mocą podkreślić należy, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych treść zaskarżonej decyzji wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999r. II UZ 52/99 OSNP 2000/15/601).

Odnosząc więc powyższe do zaskarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji ZUS Oddziału w J. z dnia 28 czerwca 2012r., umarzającej postępowanie w sprawie przebiegu ubezpieczenia M. O. stwierdzić należy, iż jedyną objętą kontrolą sądową istotą sporu mogła być kwestia zaistnienia przewidzianych w art.105 kpc tu w zw. z art.123 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009r. Nr 205,poz. 1585 ze zm.) przesłanek do wydania przez pozwany organ rentowy takiego orzeczenia, nie zaś- jak przyjął to Sąd I instancji, sugerując się najwidoczniej w tym względzie żądaniem odwołania – merytoryczna ocena uprawnień i obowiązków stron w aspekcie podlegania ubezpieczeniom społecznym odwołującej. Decyzja o umorzeniu postępowania nie ma bowiem charakteru kształtującego stosunek materialno-prawny, a jej skutki mają jedynie charakter procesowy (bliżej na ten temat m. innymi w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 września 2012r. II GSK 1096/12 LEX nr 1218383). Powyższe stanowi więc o nie rozpoznaniu przez Sąd Okręgowy w Krośnie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 kpc. Jednocześnie zauważyć przyjdzie ,iż pozwany organ rentowy nie był - w ocenie tut. Sądu – uprawniony do wydania decyzji o umorzeniu postępowania i to nawet wobec zgłoszenia przez płatnika składek korekty podlegania ubezpieczeniom społecznym M. O. w kierunku naprowadzanym przez ZUS (złożony w dniu 20 czerwca 2012r. druk ZUS KOA). Przewidziana bowiem w art.105 kpa – uzasadniająca umorzenie postępowania - tzw. obiektywna bezprzedmiotowość wydania decyzji, nie może być interpretowana rozszerzająco ,ograniczając się jedynie do przypadków w których, w świetle prawa materialnego i ustalonego stanu faktycznego zaistnieje brak sprawy administracyjnej mogącej być przedmiotem postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011r. III SK 20/10 LEX nr 794506). W żadnym zaś razie omawianej bezprzedmiotowości nie można utożsamiać ze zbędnością wydania decyzji, w znaczeniu przewidzianym na gruncie procedury cywilnej w art. 355 § 1 kpc, a tak niewątpliwe uznał w tej sprawie pozwany organ rentowy. Dodatkowo przywołać należy bogate orzecznictwo sądów administracyjnych zapadłe na tle stosowania omawianego przepisu, w którym podkreśla się, że nawet wyegzekwowanie w toku postępowania dochodzonej przez organ należności nie uzasadnia umorzenia postępowania (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2012r. V SA/Wa 869/12 LEX nr 1232012), podobnie jak niezasadne jest umorzenie w sytuacji, w której strony pozostają zainteresowane wynikiem merytorycznym sprawy (tak z kolei w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 października 2011r. II GSK 1102/10 LEX nr 1070213). W świetle więc powyższego – tak jak podniesiono to wyżej - złożenie przez płatnika składek korekty podlegania ubezpieczeniom społecznym M. O. nie mogło stanowić dostatecznej podstawy umorzenia postępowania, tym bardziej w sytuacji, gdy sama ubezpieczona (mająca odrębny od płatnika składek przymiot strony) pozostawała niewątpliwie nadal zainteresowana merytorycznym rozstrzygnięciem sporu w zakresie przebiegu jej ubezpieczenia (najlepszym tego dowodem jest złożenie przez M. O. odwołania, jak też treść tego środka zaskarżenia decyzji ZUS). Skoro więc pozwany organ rentowy z naruszeniem wyżej powołanych przepisów tj. art. 105 kpa i art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wydał decyzję o umorzeniu postępowania, na podstawie art. 477 ^{( 14a)} kpc należało orzec jak w sentencji. Rozpoznając zaś ponownie sprawę Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. winien już wydać właściwą merytoryczną decyzję o przebiegu ubezpieczenia M. O., mającą swoje oparcie w treści art. 83 ust. 1 pkt 2 wyżej powołanej ustawy systemowej, przy zachowaniu wszelkich wymogów formalnych przewidzianych w art. 107 kpa. To zaś dopiero pozwoli na ewentualną sądową kontrolę prawidłowości przyjętego w tym względzie przez ZUS rozstrzygnięcia, w przypadku zaskarżenia tej decyzji.

(...)

1.  (...)

2.  (...)