Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Irma Kul

Sędziowie: SA Katarzyna Przybylska (spr.)

SO del. Arkadiusz Kuta

Protokolant: st. sekretarz sądowy Żaneta Dombrowska

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa H. K.

przeciwko R. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 3 lutego 2014 r. sygn. akt I C 459/12

oddala apelację.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Powódka H. K. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) R. K. kwoty 90 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, iż pozwana jest jedyną spadkobierczynią testamentową zmarłej (...)spadkodawczyni K. S., natomiast ona jest córką K. S. i jej jedyną spadkobierczynią ustawową.

W odpowiedzi na pozew pozwana R. K., (...)– wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zwrot kosztów postępowania podnosząc, iż powódka otrzymała tytułem darowizny od swojej mamy K. S. pieniądze na kupno mieszkania, w którym obecnie zamieszkuje o wartości 120.000 zł, które stosownie do treści art. 991 § 2 k.c. stanowi należny powódce zachowek.

Na posiedzeniu w dniu 21 stycznia 2014 r. powódka cofnęła pozew i zrzekła się roszczenia w zakresie kwoty 10 000 zł.

Wyrokiem z 3.02.2014 r. Sąd Okręgowy w B. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 78.643 zł z ustawowymi odsetkami od 4.02.2014 r., umorzył postępowanie co do kwoty 10.000 zł, oddalił powództwo w pozostałej części oraz orzekł o kosztach postępowania.

Swoje rozstrzygniecie oparł na następujących ustaleniach.

Powódka jest jedyną córką spadkodawczyni K. S., która w chwili śmierci była wdową. Powódka nie została uznana za niegodnego dziedziczenia.

Pozwana, która jest prawnuczką spadkodawczyni, nabyła spadek w całości z dobrodziejstwem inwentarza po zmarłej (...) K. S. na podstawie testamentu notarialnego z dnia 3 czerwca 2008 r.

W skład majątku spadkowego wchodzi lokal mieszkalny położony w B., przy ul. (...) o pow. 56,4 m ², o wartości 157.286 zł.

Spadkodawczyni K. S. w chwili śmierci nie posiadała środków pieniężnych na rachunku prowadzonym w (...) Bank (...) S.A.

Powódka nie otrzymała od spadkodawczyni darowizn. Pieniądze na zakup nieruchomości powódki przy ul. (...) w B. w kwocie 107.000 zł pochodziły ze sprzedaży w 2006 r. nieruchomości przy ul. (...) w B., która to nieruchomość stanowiła majątek spadkowy po zmarłym (...)ojcu powódki oraz 8.000 zł z pożyczki od znajomych. Powódka została powołana do spadku po ojcu w drodze ustawy w ½ części.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych do akt sprawy, których autentyczność nie była kwestionowana przez strony i nie budziła wątpliwości Sądu.

Podstawę ustaleń stanowiły również zeznania świadków: M. S. i T. Ś. oraz powódki. Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne zeznania ww. świadków, albowiem są zgodne z treścią dokumentów oraz spójne z zeznaniami powódki. Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom świadków A. M. i L. K., gdyż nie znajdują one oparcia w dokumentach, są sprzeczne z zeznaniami świadków i powódki, którym to zeznaniom Sąd dał wiarę. Sąd I instancji uznał za wiarygodne zeznania powódki, albowiem są logiczne i spójne z treścią dokumentów.

Wartość nieruchomości Sąd Okręgowy ustalił na podstawie opinii biegłego z zakresu (...), gdyż sporządzona opinia jest jasna, rzetelna i szczegółowa. Biegła sporządziła opinię wg stanu nieruchomości na dzień 11 luty 2012 r. i wg poziomu cen z daty wyceny, oszacowując wartość podejściem porównawczym metodą korygowania ceny średniej. Biegła wzięła pod uwagę lokalizację, otoczenie, stan techniczny budynku, funkcjonalność lokalu i usytuowanie na piętrze oraz ceny uzyskane ze sprzedaży nieruchomości lokalowych na osiedlu (...) w B. w budynkach wielorodzinnych zlokalizowanych w sąsiedztwie szacowanej nieruchomości.

Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach wskazał, zgodnie z treścią art. 991 § 1 uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Uprawnionym należą się 2/3 wartości udziału spadkowego, który by im przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, jeżeli są trwale niezdolni do pracy, bądź uprawniony zstępny jest małoletni, a pozostałym uprawnionym – ½ wartości tego udziału. Prawo spadkowe zapewnia członkom najbliższym rodziny spadkodawcy, zaliczonym do kręgu uprawnionych do zachowku, uzyskanie określonej korzyści ze spadku pomimo rozrządzenia testamentowego lub dokonanej darowizny przez spadkodawcę.

Art. 991 § 2 k.c. daje roszczenie spadkobiercy o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia lub uzupełnienia zachowku. Bezspornym jest, iż pozwana w drodze dziedziczenia testamentowego nabyła majątek spadkodawczyni, w skład którego wchodzi nieruchomość lokalowa przy ul. (...) w B. o wartości 157.286 zł. Powódka jako córka spadkodawczyni byłaby powołana do spadku z ustawy w całości i wobec powyższych przepisów przysługuje jej połowa wartości majątku spadkowego. Powódka nie została wydziedziczona, a swoje roszczenie o zachowek zgłosiła w terminie przewidzianym w art. 1007 k.c.

W toku postępowania sądowego powódka również wykazała, iż nie otrzymała od spadkodawczyni darowizn podlegających zaliczeniu na należny jej zachowek. Środki finansowe na zakup mieszkania przy ul. (...) w B. pochodziły ze sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) w B., która to nieruchomość stanowiła majątek matki K. S. oraz ojca powódki. Powódka została powołana do spadku po zmarłym w 2004 r. ojcu w drodze ustawy w ½ części, dlatego też część kwoty uzyskanej ze sprzedaży ww. nieruchomości w wysokości 107.000 zł stanowiła należny jej po ojcu udział spadkowy, a nie darowiznę. Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom powódki, iż wskazana nieruchomość została sprzedana za kwotę wyższą niż podana w akcie notarialnym i należny jej udział spadkowy po ojcu wyniósł 107.000 zł. Wskazał, iż po zwarciu umowy przedwstępnej we wrześniu 2006 r. zarówno powódka jak i jej matka dokonały kupna lokali mieszkalnych w B. przy ul. (...) i przy ul. (...). Ponadto pozwana sama wskazała w treści odpowiedzi na pozew, iż nieruchomość przy ul. (...) została sprzedana za kwotę ok. 450.000 zł.

Ponadto pozwana w toku procesu nie podjęła nawet próby wykazania, iż przedmiotowy lokal mieszkalny wchodzący w skład majątku spadkowego po spadkodawczyni K. S. ma służyć zaspokajaniu niezbędnych potrzeb mieszkaniowych zobowiązanej do zapłaty zachowku i że nie ma ona innych możliwości zaspokojenia tych potrzeb. Pozwana w toku procesu nie wykazała naruszenia przez powódkę prawa podmiotowego i przesłanek z art. 5 k.c.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 991 k.c. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 78.643 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 lutego 2014 r. do dnia zapłaty. Zasądzona kwota stanowi ½ wartości udziału spadkowego - należny powódce zachowek. Określając termin naliczania odsetek od powyższej kwoty Sąd I instancji miał na uwadze, iż roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczenie odsetek za opóźnienie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 września 2009 r., VI ACa 286/09, Lex nr 1120244).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w pozostałej części powództwo oddalił.

Ponieważ powódka na posiedzeniu w dniu 21 stycznia 2014 r. cofnęła pozew i zrzekła się roszczenia ponad kwotę 80.000 zł, Sąd na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie co do kwoty 10.000 zł.

Orzekając o kosztach procesu Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż powódka wygrała proces w 87%, zaś przegrała w 13%. Wobec powyższego Sąd, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w B. kwotę 4.895,41 zł tytułem kosztów sądowych od uiszczenia których powódka została zwolniona. Powyższa kwota stanowi 87% kosztów sądowych które łącznie wyniosły 5.626,91 zł. Na wysokość kosztów składa się: opłata od pozwu w wysokości 4.500 zł, wynagrodzenie za przygotowanie i sporządzenie informacji stanowiących tajemnicę bankową do sprawy w wysokości 18,80 zł oraz wynagrodzenie biegłego za sporządzenie opinii w wysokości 1.108,11 zł.

Ponadto Sąd uwzględniając 13% wygranie sprawy przez pozwaną, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 470,21 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Od powyższego orzeczenia apelację złożyła pozwana.

Zaskarżyła wyrok w pkt. 1 oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść orzeczenia, a konkretnie art. 233 § 1 k.p.c., polegające na dowolnej ocenie dowodów i uznaniu zeznań powódki dotyczących braku darowizny od spadkodawczyni za wiarygodne, podczas gdy co innego wynika z zeznań świadków strony pozwanej, a w szczególności nie jest możliwe, by cena uzyskana ze sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) w B. wystarczyła na nabycie nieruchomości, w której powódka obecnie mieszka, a powódka nie miała w chwili nabycia innych środków majątkowych,

2.  naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść orzeczenia, a konkretnie art. 247 k.p.c. polegające na daniu wiary przez Sąd a quo zeznaniom powódki i w konsekwencji przyjęcie, że cena sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) była wyższa niż wskazana w akcie notarialnym, podczas gdy stosownie do w/w przepisu dowód ze świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną może być dopuszczony między uczestnikami tej czynności tylko w wypadku, gdy nie doprowadzi to do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne, a zatem niedopuszczalne było przesłuchanie powódki na okoliczność ceny sprzedaży odmiennej niż wskazana w akcie notarialnym, a co za tym idzie ustalenie przez Sąd a quo, że zeznania powódki są wiarygodne w całej rozciągłości,

ewentualnie,

3.  naruszenie prawa materialnego, a konkretnie art. 320 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji nie rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, podczas gdy pozwana jest osobą małoletnią, zamieszkującą na stałe za granicą, która nie posiada innego majątku niż odziedziczone mieszkanie w B., a zatem możliwość zapłaty zachowku uzależniona jest od sprzedaży przedmiotowego mieszkania, co powinno prowadzić do konstatacji, że czas 21 dni od dnia wyrokowania jest czasem zbyt krótkim na pozyskanie środków pozwalających uregulować zachowek.

W oparciu o powyższe zarzuty wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa także co do kwoty 78.643 zł, ewentualnie rozłożenie zasądzonej kwoty 78.643 zł na 41 rat wynoszących 1950 zł, przy czym ostatnia rata będzie wynosić 2.593 zł, płatnych miesięcznie do dnia 10-go każdego miesiąca, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpi prawomocne zakończenie niniejszej sprawy,

2.  zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej dalszej kwoty 3.146,79 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję.

Ponadto o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy oraz wywiedzione na tej podstawie konsekwencje prawne i przyjmuje je za własne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 233 kpc. Skuteczne postawienie tego zarzutu wymaga wykazanie, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania bądź doświadczenia życiowego. Jedynie bowiem tylko to może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Skarżąca natomiast poza postawieniem zarzutu naruszenia art. 233 kpc w żaden sposób nie odniosła się do niego w uzasadnieniu apelacji. Sam zaś zarzut stanowi jedynie skutek odmiennej niż dokonał to Sąd Okręgowy interpretacji zebranego w sprawie materiału dowodowego. Nie może to jednak stanowić o skutecznym postawieniu zarzutu naruszenia art. 233 kpc przyczyn wyżej podanych.

Nie zasługuje również w ocenie Sądu Apelacyjnego drugi z zarzutów apelacji naruszenie art. 247 kpc polegający na przesłuchaniu powódki na okoliczność ceny sprzedaży nieruchomości położonej przy ul. (...) odmiennej niż wskazano w akcie notarialnym.

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska skarżącej w tym zakresie.

Sąd II instancji przyjmuje stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu uchwały z 20.10.1966 r. (III CZP 83/66), iż prowadzenie dowodu ze świadka lub przesłuchania stron dla podważenia ceny sprzedaży zawartej w akcie notarialnym nie prowadzi do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności w rozumieniu art. 247 kpc.

Podkreślić ponadto należy, że pozwana w odpowiedzi na pozew nie kwestionowała tej okoliczności, a wręcz ją przyznała, iż nieruchomość została sprzedana za kwotę około 450.000 zł (k-37). Twierdziła jedynie, że powódka otrzymała od matki w ramach tej kwoty darowiznę w kwocie 120.000 zł, a nie należny jej udział w spadku po zmarłym ojcu. Sporna była zatem sama causa. przysporzenia, a nie fakt, iż pieniądze na ten cel zostały uzyskane po sprzedaży nieruchomości przy ul. (...), ani kwota za jaką ta nieruchomość została zbyta (450.000 zł).

Sąd Apelacyjny nie podzielił ostatniego z zarzutów apelacji tj. naruszenie art. 320 kpc. Trafnie wskazał Sąd I instancji, iż w toku postępowania nie uczyniono nawet próby wykazania, że przedmiotowy lokal otrzymany przez pozwaną w drodze dziedziczenia ma służyć zaspokajaniu jej potrzeb mieszkaniowych. Pozwana (...), zamieszkuje z matką poza granicami kraju. Nie było zatem żadnych przeszkód, aby posiadane mieszkanie zostało wynajęte i przynosiło pozwanej dochody pozwalające na gromadzenie stosownych środków na spłatę powódki, bądź wystawienie na sprzedaż na rynku nieruchomościami, tym bardziej, że powódka wezwała pozwaną do zapłaty zachowku już w czerwcu 2012 r. tj. 18 miesięcy przed wydaniem orzeczenia przez Sąd. Wobec powyższego w ocenie Sądu II instancji nie zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające rozłożenie zasądzonej kwoty na raty.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznając apelację pozwanej za nieuzasadnioną oddalił ją na mocy art. 385 kpc.