Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku K. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie Wydziału IV Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 października 2012 r. sygn. akt IV U 731/12

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 1620/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 października 2012 r. Sąd Okręgowy w Tarnowie zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. z dnia 20 czerwca 2012 r. w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy K. G. emeryturę począwszy od dnia 5 czerwca 2012 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca K. G., ur. (...), ukończył 60 lat i legitymuje się na dzień 1 stycznia 1999 r. stażem ubezpieczeniowym wynoszącym łącznie ponad 26 lat okresów składkowych
i nieskładkowych. W okresie od 4 września 1972 r. do 15 grudnia 1973 r. był zatrudniony w (...), na stanowisku montera konstrukcji stalowych pracując na wysokości i w tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy montował na wysokościach konstrukcje w halach Zakładów (...) w T.. Następnie w okresie od 19 marca 1976 r. (tj. od momentu ukończenia kursu spawania gazowego ołowiem) do 30 listopada 1981 r. wnioskodawca będąc zatrudnionym w Przedsiębiorstwie Produkcyjno - Usługowym (...) S.A. w G. pracował jako wykładacz ołowiem. Przedsiębiorstwo to zajmowało się remontami, modernizacją i budową nowych instalacji w przemyśle chemicznym, posiadając kilka zakładów na terenie Polski, w tym również
w T., gdzie zatrudniony był wnioskodawca. Do zakresu czynności wnioskodawcy należało pokrywanie danej powierzchni topiącym się ołowiem po wcześniejszym przygotowaniu jej poprzez wytrawienie w kwasie oraz pokrycie cyną. Praca ta była wykonywana na terenie Zakładów (...) w T.. Pomimo, że w dokumentacji pracowniczej i obowiązujących w zakładzie układach zbiorowych wykonywana przez wnioskodawcę praca była różnie nazywana (lutownik ołowiu, wykładacz ołowiem, ołowiarz), to przez cały czas polegała na tym samym - na homogenicznym powlekaniu ołowiem. Wnioskodawca pracował w ten sposób
w powyższym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie wykonując przy tym innych prac. Pracował również jako wykładacz ołowiu pozostając w powyższym zatrudnieniu w takim samym zakresie w 1991 r. (od 1 marca 1991 r. do końca 1991 r.). Po tym okresie wnioskodawca wykonywał takie prace, ale już nie w pełnym wymiarze czasu pracy, ponieważ stopniowo odchodzono od takiej technologii pokrywania ołowiem.

W świetle powyższych okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie stosownie do przepisów art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( jedn. tekst: Dz.U z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.). W ocenie Sądu I instancji wnioskodawca spełnia przesłanki nabycia prawa do emerytury wynikające z powołanych wyżej przepisów, ponieważ ukończył 60 lat, legitymuje się wymaganym ogólnym stażem pracy wynoszącym ponad 26 lat oraz okresem pracy wykonywanej w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat. Z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego jednoznacznie wynika, iż wnioskodawca w okresie od 4 września 1972 r. do 15 grudnia 1973 r. będąc zatrudnionym w (...) na stanowisku montera konstrukcji stalowych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy montował na wysokościach konstrukcje stalowe w halach, wydziałach Zakładów (...) w T., co stanowi pracę objętą wykazem A, Dział V, poz. 5 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. - prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości. Postępowanie dowodowe wykazało też, że w okresie od 19 marca 1976 r. do 30 listopada 1981 r. wnioskodawca pozostając w zatrudnieniu w Przedsiębiorstwie Produkcyjno - Usługowym (...) S.A. w G. pracował jako wykładacz ołowiem, a nadto pracował jako wykładacz ołowiu w 1991 r., w okresie od 1 marca 1991 r. do 31 grudnia 1991 r. Taka praca wnioskodawcy odpowiada pracy wymienionej w wykazie A, Dział III poz. 77 w/w rozporządzenia - prace przy powlekaniu na gorąco metalami kolorowymi lub tworzywami sztucznymi. Oznacza to, zdaniem Sądu I instancji, że wnioskodawca spełnia warunek 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy uznał za niezasadne twierdzenia organu rentowego, że skoro Przedsiębiorstwo (...) S.A. zatrudniające wnioskodawcę nie było przedsiębiorstwem hutniczym czy też działającym w przemyśle metalowym, to nie można pracy wnioskodawcy ujmować jako pracy z Działu III Wykazu A. W ocenie tego Sądu koniecznym jest zwrócenie uwagę na to, że (...) S.A. był dużym zakładem pracy i w jego ramach można było wyodrębnić kilka odmiennych i samodzielnych rodzajów prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności, dlatego też daną pracę należy w takiej sytuacji ocenić nie przez pryzmat głównego przedmiotu działalności danego zakładu, ale także przez pryzmat tych innych zamkniętych rodzajów działalności. Mając powyższe na uwadze, działając na mocy wskazanych wyżej przepisów i na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w sposób opisany w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.. Zarzucił naruszenie prawa materialnego, a to art. 184 w zw.
z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez zastosowanie rozszerzającej wykładni tych przepisów skutkującej przyjęciem, że praca wnioskodawcy w okresie od 1 sierpnia 1976 r. do 30 listopada 1981 r.
w Przedsiębiorstwie Produkcyjno - Usługowym (...) S.A. w charakterze lutownika ołowiu odpowiada pracy wymienionej w wykazie A, Dział III, poz. 77, pomimo, że pracodawca wnioskodawcy nie był przedsiębiorstwem hutniczym ani też przedsiębiorstwem działającym w przemyśle metalowym.

Podnosząc ten zarzut apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Apelujący podniósł, że nie można zaakceptować prezentowanego przez Sąd I instancji stanowiska, w myśl którego w przypadku przedsiębiorstwa zatrudniającego wnioskodawcę wykonywanie pracy w szczególnych warunkach należy oceniać przez pryzmat nie tylko głównej działalności tego przedsiębiorstwa, ale także innych zamkniętych wydziałów tego przedsiębiorstwa. Apelujący podkreślił, że wyodrębnienie poszczególnych prac
w wykazie A, będącym załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r., ma charakter stanowisko - branżowy, gdzie pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono stanowiska pracy przypisane danym branżom, a specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki ich wykonywania. W tych okolicznościach, zdaniem organu rentowego, apelacja jest uzasadniona.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie, jako bezzasadnej. Podnosił, że Sąd Okręgowy zajął w pełni prawidłowe stanowisko, w myśl którego ocena pracy wykonywanej przez danego pracownika winna być dokonywana nie tylko przez pryzmat głównej działalności danego przedsiębiorstwa, ale także poprzez odniesienie jej do poszczególnych zamkniętych rodzajów działalności prowadzonej przez to przedsiębiorstwo, a taka praca była wykonywana przez wnioskodawcę.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jest bezzasadna.

W okolicznościach niniejszej sprawy wyrok Sądu I instancji należy ocenić jako trafny i odpowiadający prawu. Sąd I instancji wszechstronnie rozważył zebrany materiał dowodowy, oceniając go zgodnie z zasadami logicznego rozumowania
i doświadczenia życiowego, dochodząc w konsekwencji do niewadliwych ustaleń faktycznych, które to ustalenia Sąd Apelacyjny w całości podziela i przyjmuje jako własne.

Bezzasadny jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego, ponieważ do niewadliwie ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji zastosował odpowiednie przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( jedn. tekst: Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), dokonując przy tym w pełni poprawnej wykładni tych przepisów.

Z uwagi na to, że wnioskodawca urodził się 11 stycznia 1952 r., przy rozważaniu, czy spełnia on przesłanki prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych konieczne było odwołanie się do przepisów art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z przepisu art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że dla nabycia prawa do emerytury konieczne jest spełnienie przesłanek polegających na tym, że według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony musi legitymować się stażem ubezpieczeniowym wynoszącym co najmniej 25 lat okresów składkowych
i nieskładkowych w przypadku mężczyzn, w tym okresem pracy w warunkach szczególnych wynoszącym co najmniej 15 lat, a nadto konieczne jest osiągnięcie wieku 60 lat.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył tego, czy wnioskodawca spełnił przesłankę zatrudnienia w warunkach szczególnych co najmniej przez 15 lat. Organ rentowy rozpatrując wniosek K. G. o przyznanie emerytury nie uwzględnił jako zatrudnienia w warunkach szczególnych pracy wykonywanej przez wnioskodawcę: od 4 września 1972 r. do 15 grudnia 1973 r. w (...) S.A. na stanowisku montera konstrukcji stalowych i metalowych oraz od 1 sierpnia 1976 r. do 30 listopada 1981 r. w (...) S.A. na stanowisku lutownika ołowiu. Sąd I instancji po przeprowadzeniu postępowania dowodowego nie podzielił tego stanowiska organu rentowego i obydwa sporne okresy doliczył do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Praca wykonywana przez wnioskodawcę w pierwszym ze spornych okresów została przez Sąd I instancji zakwalifikowana jako praca przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości podczas zatrudnienia w (...), tj. praca objęta wykazem A, Dział V, poz. 5, natomiast praca wykonywana w drugim ze spornych okresów - praca wykonywana w M.- została zakwalifikowana jako praca przy powlekaniu na gorąco metalami kolorowymi lub tworzywami sztucznymi, tj. praca objęta wykazem A, Dział III, poz. 77.

W ocenie Sądu Apelacyjnego takie rozstrzygnięcie Sądu I instancji
w pełni zasługuje na uwzględnienie, ponieważ zebrany materiał dowodowy wskazuje, że wnioskodawca w spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wymienione wyżej prace w warunkach szczególnych.

W wywiedzionej apelacji organ rentowy podniósł zarzuty skierowane przeciwko drugiemu ze spornych okresów, tj. pracy wykonywanej w przedziale od
1 sierpnia 1976 r. do 30 listopada 1981 r. w (...) S.A. na stanowisku lutownika ołowiu, wskazując, że zakład pracy zatrudniający wnioskodawcę nie może być zakwalifikowany ani jako przedsiębiorstwo prowadzące działalność w zakresie hutnictwa, ani też jako prowadzące działalność w zakresie przemysłu metalowego, co w ocenie apelującego wyklucza możliwość oceniania rodzaju pracy wykonywanej przez wnioskodawcę poprzez odniesienie się do poszczególnych rodzajów prac wymienionych w wykazie A, Dział III Prace w hutnictwie i przemyśle metalowym.

Sąd Apelacyjny zauważa, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażany jest pogląd, na który to powołuje się apelacja, że przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, że konkretne stanowisko narażone jest na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki (patrz np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2012 r., II UK 166/11, LEX nr 1171002; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, nie publ.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2011 r., III UK 174/10, nie publ.). Nie kwestionując ogólnej zasadności tego poglądu prawnego, Sąd Apelacyjny zwraca jednak uwagę na to, że mogą zaistnieć okoliczności, analogiczne jak w rozpatrywanej sprawie, gdzie ocenie będzie podlegała praca wykonywana w takim zakładzie pracy, który prowadzi zróżnicowaną działalność, tzn. przedmiot działalności takiego zakładu pracy wykracza poza procesy technologiczne
i produkcyjne właściwe dla jednego tylko działu gospodarki. Należy więc podzielić stanowisko Sądu I instancji, że w przypadku dużych, rozbudowanych przedsiębiorstw, prowadzących zróżnicowaną działalność, nie jest uzasadnione dokonywanie oceny konkretnej pracy wykonywanej przez ubezpieczonego poprzez pryzmat wyłącznie głównej (wiodącej) działalności tego przedsiębiorstwa, ale konieczne będzie także odniesienie się do poszczególnych rodzajów działalności prowadzonych przez zamknięte oddziały tego przedsiębiorstwa. Sąd Apelacyjny zwraca przy tym uwagę na to, że w przypadku takich wielobranżowych przedsiębiorstw dodatkowo mogłyby powstać zasadnicze trudności z określeniem wiodącego dla takiego przedsiębiorstwa rodzaju działalności, w oparciu o który miałoby nastąpić jego branżowe przyporządkowanie. Zatem jeżeli funkcjonowanie określonego działu przedsiębiorstwa ściśle odpowiada określonej branży przemysłu (działu gospodarki), tj. wiąże się ze stosowaniem właściwych dla niej procesów technologicznych i występowaniem z tego powodu specyficznych czynników szkodliwych dla zdrowia zatrudnionych tam pracowników, wówczas uzasadnione jest dokonywanie oceny pracy wykonywanej w obrębie takiego działu przedsiębiorstwa poprzez odniesienie się do rodzajów prac, jakie w ramach danej branży przemysłu (działu gospodarki) zostały przez ustawodawcę uznane za prace wykonywane
w warunkach szczególnych. Trzeba bowiem zwrócić uwagę chociażby na to, że
w przeciwnym wypadku pracownicy, którzy świadczyli pracę w tego rodzaju rozbudowanych przedsiębiorstwach, zostaliby postawieni w gorszej sytuacji
w porównaniu z pracownikami mniejszych zakładów pracy, skoro nie byłoby możliwe kwalifikowanie wykonywanych przez nich prac jako prac w warunkach szczególnych, pomimo, że w istocie rzeczy pracowali oni w warunkach szkodliwych dla zdrowia
i obniżających wydolność organizmu w takim stopniu, który uzasadnia możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę. Zauważyć należy, że prawo do emerytury
w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny, jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy, która będąc świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, zaś praca w warunkach szczególnych to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/2007 OSNP 2009/5-6 poz. 75, z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/2007, z dnia 4 października 2007 r., I UK 111/2007 Lex Polonica nr 1800555, z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 329, z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 325). Podsumowując te rozważania stwierdzić należy, że Sąd
I instancji prawidłowo ustalił, iż praca wykonywana przez wnioskodawcę
w (...) S.A. w G. w okresie od 1 sierpnia 1976 r. do 30 listopada 1981 r. była pracą w warunkach szczególnych wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Taką też pracą w warunkach szczególnych była i ta praca wnioskodawcy od 4 września 1972 r. do 15 grudnia 1973 r. w (...) przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości, która nie została zakwestionowana w apelacji przez organ rentowy. Pozostaje również poza sporem, iż w zaskarżonej decyzji z dnia 20 czerwca 2012 r. organ rentowy nie negował zatrudnienia wnioskodawcy w warunkach szczególnych na stanowisku - wykładacz ołowiem również w M. od 1 grudnia 1981 r. do 28 lutego 1991, tj. 9 lat i 3 miesiące ( k. 8 akt rentowych).

Reasumując stwierdzić należy, że wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki, od których zależy uzyskanie prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a w szczególności będącą przedmiotem sporu przesłankę legitymowania się okresem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, wobec czego uzasadnione jest przyznanie mu emerytury.

Ponieważ zaskarżony wyrok odpowiada prawu i oparty został na niewadliwych ustaleniach faktycznych, a wywiedziona apelacja nie zawierała usprawiedliwionych zarzutów, Sąd Apelacyjny, orzekając na podstawie wskazanych wyżej przepisów prawa materialnego i na zasadzie art. 385 k.p.c., oddalił apelację organu rentowego.