Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka (spr.)

Sędziowie: SSA Lucyna Guderska

SSA Anna Szczepaniak-Cicha

Protokolant: stażysta Przemysław Trębacz

po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2013 r. w Łodzi

sprawy (...) Spółki Akcyjnej przy udziale J. N., R. Ż. i J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o wymiar składek na ubezpieczenie zdrowotne,

na skutek apelacji (...) Spółki Akcyjnej

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi

z dnia 25 stycznia 2012 r., sygn. akt: VIII U 1432/11;

1.  oddala apelację;

2. zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwotę 360,00 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 837/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 lipca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne J. N. jako zleceniobiorcy u płatnika składek Centrum (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. wynosi za miesiąc luty 2009 r. - 467,00 złotych.

Decyzja z dnia 7 lipca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne R. Ż. jako zleceniobiorcy u płatnika składek Centrum (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. wynosi za miesiąc luty 2009 r. - 467,00 złotych.

Decyzją z dnia 7 lipca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne J. P. jako zleceniobiorcy u płatnika składek Centrum (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. wynosi za miesiąc luty 2009 r. - 234,00 złotych.

W odwołaniach z dnia l sierpnia 2011 r. wnioskodawca (...) S.A. z siedzibą w Ł., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżyła powyższe decyzje w całości i zarzuciła organowi rentowemu naruszenie art. 353 ¹ kc, art. 627 kc i art. 734 kc i wniosła o ich uchylenie oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazano, że J. N., R. Ż. i J. P. byli stronami umów o dzieło zawartych w dniu 24 lutego 2009 r. ze spółką (...). Przedmiotem tych umów było jednorazowe odśnieżenie dachu obiektu kina H. w R.. Wskazano, że zaskarżone decyzje są wynikiem błędnego przyjęcia przez organ rentowy, że przedmiotowe umowy są w istocie umowami zlecenia nie zaś umowami o dzieło. Zdaniem spółki spółka prawidłowo zakwalifikowała powyższe umowy jako urnowy o dzieło, bowiem na gruncie opisywanego stanu faktycznego, essentialia negoti w/w umów było osiągnięcie rezultatu i zapłata wynagrodzenia za osiągnięty efekt. W powyższych umowach osiągnięcie rezultatu polegało na jednorazowym odśnieżeniu dachu - rezultat polegał na osiągnięciu celu, jakim był efekt w postaci odśnieżonego, wolnego od śniegu dachu. W związku z powyższym spółka nie miała obowiązku zgłosić J. N., R. Ż. i J. P. do ubezpieczenia społecznego lub zdrowotnego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań.

Zarządzeniem z dnia 5 października 2011 r. Sąd na podstawie art. 219 kpc sprawę o sygnaturze VIII U 1434/11 oraz sprawę o sygnaturze VIII U 1433 / 11 połączył ze sprawą o sygnaturze akt VIII U 1432/ 11 i postanowił je rozpoznać łącznie pod numerem VIII U 1432/ 11.

Zainteresowani J. N., R. Ż., J. P. przyłączyli się do stanowiska odwołującego się.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 stycznia 2012 roku Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołania i zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w Ł. na rzecz organu rentowego kwotę 180,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd pierwszej instancji ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 24 lutego 2009 r. Centrum (...) Spółka Akcyjna w Ł. zawarła z zainteresowanym J. N. umowę nazwaną „umową o dzieło", której przedmiotem było odśnieżenie dachu kina H. w R.. Umowa została zawarta na czas od dnia 24 lutego 2009 r. do dnia 24 lutego 2009 r. Strony przewidziały wynagrodzenie w wysokości 467 zł brutto, które miało być płatne do 10 dnia następnego miesiąca za czynności wykonywane w poprzednim miesiącu. W przypadku nienależytego lub nieterminowego wykonania zamówienia zamawiający miał prawo odmowy wypłaty całości lub części umownej kwoty.

W dniu 24 lutego 2009 r. Centrum (...) Spółka Akcyjna w Ł. zawarła z zainteresowanym R. Ż. umowę nazwaną „umową o dzieło", której przedmiotem było odśnieżenie dachu kina H. w R.. Umowa została zawarta na czas od dnia 24 lutego 2009 r. do dnia 24 lutego 2009 r. Strony przewidziały wynagrodzenie w wysokości 467 zł brutto., które miało być płatne do 10 dnia następnego miesiąca za czynności wykonywane w poprzednim miesiącu. W przypadku nienależytego lub nieterminowego wykonania zamówienia zamawiający miał prawo odmowy wypłaty całości lub części umownej kwoty.

W dniu 24 lutego 2009 r. Centrum (...) Spółka Akcyjna w Ł. zawarła z zainteresowanym J. P. umowę nazwaną „umową o dzieło", której przedmiotem było odśnieżenie dachu kina H. w R.. Umowa została zawarta na czas od dnia 24 lutego 2009 r. do dnia 24 lutego 2009 r. Strony przewidziały wynagrodzenie w wysokości 234 zł brutto, które miało być płatne do 10 dnia następnego miesiąca za czynności wykonywane w poprzednim miesiącu. W przypadku nienależytego lub nieterminowego wykonania zamówienia zamawiający miał prawo odmowy wypłaty całości lub części umownej kwoty.

Z tytułu powyższych umów nazwanych „umowami o dzieło" płatnik nie dokonał zgłoszeń w/w przyjmujących zamówienia do ubezpieczenia zdrowotnego i nie złożył imiennych raportów miesięcznych o należnych składkach.

Zainteresowani J. N., R. Ż. i J. P. w okresie wykonywania pracy na podstawie w/w umów zawartych w dniu 24 lutego 2009 r. pozostawali w stosunku służby jako funkcjonariusze Państwowej Straży Pożarnej.

W ramach zawartych umów zainteresowani w dniu 24 lutego 2009 r. odśnieżali dach kina H. w R.. Był to dach dwuspadowy. O powierzchni około 100 metrów na 50 metrów. Zainteresowani wykonywali tę pracę po zakończeniu służby od godziny 9.00 rano do około godziny 16.00. Razem z zainteresowanymi pracę tę łącznie wykonywało 7-8 osób. W trakcie odśnieżania zainteresowani oraz pozostali pracownicy zabezpieczali się nawzajem, jeden drugiego asekurował Korzystali z szelek przypiętych do stałej konstrukcji dachu. Przy odśnieżaniu dachu wykorzystywali łopaty przywiezione ze straży. Zainteresowani mieli ściśle określony sposób oczyszczenia dachu - mieli pozostawić cienką warstwę śniegu, żeby nie uszkodzić dachu pokrytego papą. Wynagrodzenie otrzymali po wykonaniu całej pracy i sprawdzeniu przez kierownika kina, że cały dach został należycie odśnieżony i nieuszkodzono jego powierzchni. Wynagrodzenie zainteresowanym J. N. oraz R. Ż. przekazał J. P..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał odwołania za niezasadne. Przywołał treść art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 8 ust. 15 pkt 4 w związku z art. 9 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r., a nadto art. 66 ust. 1 pkt 1e i pkt 13 oraz art. 82 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 r. Zaznaczył, że w sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umów nazwanych „umowami o dzieło”, jakie Centrum (...) spółka akcyjna zawarła z J. N., R. Ż. i J. P. na dzień 24 lutego 2009 roku. Kwestią sporną było to, czy strony istotnie zawarły umowy o dzieło, które nie rodziły obowiązku ubezpieczenia społecznego i ubezpieczenia zdrowotnego, czy też zawarły umowy zlecenia stanowiące tytuł do takich ubezpieczeń. Sąd przywołał następnie art. 734 § 1 k.c. w zw. z art. 750 k.c. oraz art. 627 k.c. Zaznaczył, że umowę o dzieło zalicza się do kategorii „umów rezultatu" i przeciwstawia umowie zlecenia - jako „umowie o staranne wykonanie usługi". Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy, należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła, a następnie ustalić takie kwestie, jak istnienie stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym, a przyjmującym zamówienie, konieczność osobistego wykonania dzieła, rozkład ryzyka nieosiagnięcia rezultatu. W ocenie Sądu Okręgowego, umów zawartych między odwołującym się płatnikiem, a zainteresowanymi, nie można uznać za umowy o dzieło. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że rzeczywistą wolą stron umowy było świadczenie usług, a nie wykonanie dzieła, gdyż to nie wynik, ale określone działania były istotne dla realizacji umowy i z tych też działań zainteresowani byli rozliczani. Przedmiotem umowy zawartej pomiędzy odwołującym się płatnikiem, a zainteresowanymi J. N., R. Ż. i J. P., było odśnieżenie dachu kina H. w R.. Odśnieżenie trwało jeden - wskazany w umowie dzień - 24 lutego 2009 r. W ocenie Sądu czynności polegające na oczyszczeniu dachu ze śniegu nie miały charakteru czynności przynoszących konkretny materialny rezultat, podlegający ocenie i ewentualnej odpowiedzialności za wady (art. 637 k.c. - uprawnienia z tytułu rękojmi), lecz w istocie były one realizowane w ramach umów starannego działania, mających charakter umów zlecenia (umów o świadczenie usług). Treścią zobowiązania zainteresowanych nie był określony, konkretny wynik, odpowiadający pewnym z góry ustalonym warunkom, lecz wykonywanie określonych czynności polegających na odśnieżaniu dachu. Były to umowy starannego działania, mające charakter umowy o świadczenie usług. To za wykonane czynności, a nie za osiągnięcie indywidualnie oznaczonego rezultatu, zainteresowani otrzymali wynagrodzenie. Konkludując, Sąd przyjął, że umowy zawarte przez Centrum Filmowe H. z zainteresowanymi miały charakter umów zlecenia (umów o świadczenie usług), nie zaś umów o dzieło. Wykonywanie pracy na podstawie tych umów rodzi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Apelację od wyroku złożył płatnik składek. Zaskarżył wyrok w całości, zarzucił mu naruszenie przepisów prawa materialnego, w tym art. 66 ust. 1 pkt 1e i pkt 13 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 roku poprzez ich niezasadne zastosowanie, art. 353 ^{( 1)} k.c., art. 627 i art. 734 k.c., poprzez błędne zastosowanie art. 734 k.c. do przedmiotowych umów, do których winien być zastosowany art. 627 k.c. oraz naruszenie art. 353 ^{( 1)} k.c., w myśl którego strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania. Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie odwołań i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz kosztów zastępstwa adwokackiego za obie instancje według norm przepisanych. W uzasadnieniu podkreślił, iż Sąd I instancji błędnie przyjął, że przedmiotowe umowy łączące ubezpieczonych z płatnikiem składek były umowami, o jakich mowa w art. 735 k.c., nie zaś umowami o dzieło. Apelant podkreślił w szczególności, że wszyscy zainteresowani mieli osiągnąć określony rezultat, a ich zobowiązanie nie sprowadzało się jedynie do starannego działania, i to od tego rezultatu uzależnione było ich wynagrodzenie.

Organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję w kwotach po 120 zł. za każdego z ubezpieczonych.

Sąd Apelacyjny Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne rozstrzygnięcie, przedstawiając logiczną argumentację prawną. Sąd Apelacyjny akceptuje zarówno ustalenia faktyczne, jak i dokonaną subsumcję. Nadto zawarte w apelacji wywody prawnicze były już prezentowane w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, a Sąd Okręgowy celnie się do nich odniósł, co nie wymaga szerokiego powtarzania argumentacji.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że nazwa umowy i jej stylistyka, z wyeksponowaniem terminologii służącej podkreśleniu wybitnie charakteru umowy jako umowy o dzieło, nie są elementem decydującym samodzielnie o rodzaju zobowiązania, w oderwaniu od oceny rzeczywistego przedmiotu tej umowy i sposobu oraz okoliczności jej wykonania.

Zasadnie Sąd pierwszej instancji podkreślił, że istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej. Umowa o świadczenie usług jest zaś umową starannego działania, zatem jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu, lecz oczywiście mogą. Zgodnie ze stanowiskiem utrwalonym w judykaturze, jeżeli celem stosunku umownego jest osiągnięcie określonego rezultatu, to nie wynika stąd, iż dłużnik zobowiązuje się taki rezultat osiągnąć. Treść zobowiązania dłużnika pozostaje bowiem w ścisłej zależności od natury stosunku prawnego. Jeżeli osiągnięcie rezultatu określonego w celu zawarcia umowy uwarunkowane jest od wielu już istniejących lub innych, mających nastąpić zdarzeń oraz czynników zewnętrznych, leżących poza oddziaływaniem dłużnika, to z reguły podejmuje on zobowiązanie starannego działania. W zobowiązaniach starannego działania podjęcie przez dłużnika wymaganych czynności przy zachowaniu wiążącego go stopnia staranności oznacza, że dłużnik wykonał zobowiązanie, pomimo iż nie osiągnięto określonego celu umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006 roku, II CSK 117/06, LEX nr 332959). Konkludując, w odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienie doprowadziły do konkretnego, w przyszłości indywidualnie oznaczonego rezultatu. Umowa zlecenia nie akcentuje tego rezultatu jako koniecznego do osiągnięcia, nie wynik zatem (jak w umowie o dzieło), lecz starania w celu osiągnięcia tego wyniku, są elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia, to jest przedmiotowo istotnym (por. także wyrok SA w Rzeszowie z dnia 21 grudnia 1993 roku, III Aur 357/93, OSA 1994/6/49).

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy zainteresowani zobowiązali się do odśnieżenia dachu kina H., przy czym pracę tę wykonywali grupowo. Jedni zajmowali się asekurowaniem, a drudzy czynnościami odśnieżania. W konsekwencji dach został odśnieżony na skutek wspólnej pracy zainteresowanych, natomiast treścią zobowiązania każdego z nich było wykonanie pewnych, powtarzających się czynności, polegających na spychaniu śniegu czy też asekurowaniu. Na uwagę zasługuje przy tym okoliczność, że z przebiegu czynności nie sposób określić, w jakich miejscach pracowali poszczególni zainteresowani, gdyż nie pracowali oni w jednym, ściśle oznaczonym miejscu. Tym samym nie można wskazać, jaki odcinek dachu odśnieżył każdy uczestnik postępowania.

Sąd Okręgowy prawidłowo zatem przyjął, że wolą stron kwestionowanych umów było świadczenie usługi, a nie wykonanie dzieła, gdyż to nie wynik, ale określone zespołowe działanie było istotne dla realizacji umów. Wbrew twierdzeniom strony apelującej, w sprawie niniejszej znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umów o świadczenie usług, a nie umów o dzieło. Sąd meriti nie dopuścił się naruszenia art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. To strony przedmiotowych umów, zawierając umowy o dzieło, sprzeciwiły się właściwości i celowi tego stosunku, skoro jego przedmiotem było w istocie grupowe wykonanie określonej usługi, a nie indywidualnie dla każdego oznaczony rezultat. Podkreślić nadto należy, że gdy granica między usługami a dziełem jest płynna, to za kryterium odróżniające uznaje się możliwość poddania umówionego rezultatu dzieła sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych. Trudno wskazać, o jakie wady fizyczne mogłoby chodzić w przypadku oczyszczonego ze śniegu dachu, jako „dzieła”. Ewidentnie istotą zawartych umów była tzw. czynność skutkowa, a więc odśnieżanie dachu, prowadzące do usunięcia śniegu, czyli określone działanie, które doprowadzić miało do uzyskania pożądanego stanu.

Sąd Okręgowy zasadnie zatem uznał, że strony skonstruowały określoną sytuację prawną dla potrzeb uniknięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego, a łączące strony umowy o dzieło były w istocie umowami o świadczenie usług, do których stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia. Konsekwencją prawidłowej kwalifikacji prawnej przedmiotowych umów jest zastosowanie art. 66 ust. 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008r., Nr 164, poz. 1027 ze zm.), zgodnie z którym obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub osobami z nimi współpracującymi. Wyrok wydany przez Sąd pierwszej instancji zasługuje na ochronę gdyż odpowiada prawu, zaś apelacja (...) S.A stanowi subiektywną polemikę z prawidłowymi rozważaniami Sądu Okręgowego, toteż jako bezzasadna podlega oddaleniu, w myśl art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego zapadło w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., a w zakresie wysokości w oparciu o § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności prawne radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).