Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2014 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 listopada 2014 r. w S.

sprawy E. J. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania E. J. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 29 lipca 2014 roku znak:(...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje E. J. (1) prawo do emerytury poczynając od 1 czerwca 2014 roku.

UZASADNIENIE

Decyzją z 29 lipca 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił E. J. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ rentowy ustalił, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez 14 lat, 11 miesięcy i 28 dni.

E. J. (1) zaskarżył powyższą decyzję, wskazując że pracę w warunkach szczególnych wykonywał w okresie zatrudnienia w Fabryce (...) w G., kiedy pracował jako szlifierz. Zaznaczył przy tym, iż pracę w tym charakterze wykonywał nie od 1 stycznia 1976r., jak wskazano w wydanym mu świadectwie pracy, a od czerwca 1975r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie w dniu 22 października 2014r. pełnomocnik organu rentowego oświadczyła, iż organ rentowy kwestionuje treść wydanego ubezpieczonemu świadectwa pracy w warunkach szczególnych i uważa, że E. J. wykonywał taką pracę nie od dnia 1 stycznia 1976r., a dopiero od dnia 1 sierpnia 1978r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. J. (1) urodził się w dniu (...). Jego łączny staż ubezpieczeniowy (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999r. wynosił 30 lat, 3 miesiące i 4 dni.

Ubezpieczony nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Wniosek o emeryturę złożył w organie emerytalnym w dniu 18 czerwca 2014 roku.

Okoliczności niesporne, a nadto dowody – dokumenty w aktach ZUS O/S. dot. E. J..

Pracę w warunkach szczególnych E. J. (1) wykonywał w okresach od 2 maja 1990r. do 5 listopada 1991r. oraz od 1 grudnia 1991r. do 31 grudnia 1998r., kiedy to był zatrudniony w (...) spółce z o.o. w G. na stanowisku mechanika lotniczego klasy II.

Niesporne, a nadto dowody: świadectwo pracy i świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach – k. 14, 16 plik I akt ZUS O/S. dot. E. J..

W okresie od 1 września 1968 r. do 31 maja 1982 r. ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Fabryce (...), której następcą prawnym jest obecnie (...) sp. z o.o. z siedzibą w G..

Niesporne.

W początkowym okresie, do 30 czerwca 1971r., E. J. był zatrudniony w Fabryce jako młodociany uczeń zawodu mechanika maszyn i urządzeń przemysłowych. Następnie, od dnia 1 lipca 1971r. został zatrudniony na stanowisku ślusarza narzędziowego. W tym czasie wykonywał pracę w wydziale narzędziowym, wykonując pracę przede wszystkim przy stole ślusarskim.

W roku 1974 do przedsiębiorstwa dostarczono trzy specjalistyczne zagraniczne maszyny do obróbki metalu, w tym szlifierkę współrzędnościową, przeznaczoną do obróbki precyzyjnej. Maszyny te zostały postawione w odrębnym, wydzielonym pomieszczeniu z uwagi na wymóg, by znajdowały się w otoczeniu o stałej, określonej temperaturze. Były to maszyny o charakterze unikatowym, jedyne tego rodzaju w całym województwie. Dla pracowników Fabryki było to istotne wydarzenie, które zapadło im w pamięć.

Początkowo do pracy na szlifierce współrzędnościowej został skierowany K. O. (1). Następnie przesunięto jednak do wykonywania pracy także innych pracowników. E. J. został przydzielony do pracy właśnie przy tej szlifierce, gdyż K. O. (1) przeszedł do innej pracy, początkowo brygadzisty, a następnie instruktora nauki zawodu. Pracę przy tej maszynie zaczął wykonywać w połowie roku 1975, zajmując się wykonywaniem narzędzi do obróbki, tłoczenia blachy, puszek czy kapsli. Po kilku miesiącach pracy został także – w styczniu 1976r. - wysłany na specjalistyczne szkolenie do Anglii. Po powrocie ze szkolenia nadal wykonywał pracę wyłącznie na tej maszynie, nieprzerwanie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy aż do końca pracy w tym przedsiębiorstwie. Do 31 lipca 1978r. był przy tym formalnie nadal zatrudniony na stanowisku ślusarza. Dopiero z dniem 1 sierpnia 1978r. formalnie powierzono ubezpieczonemu pełnienie funkcji brygadzisty zespołu obróbki precyzyjnej (obrabiarki współrzędnościowe i szlifierki), a w kolejnych angażach zaczęto określać zajmowane przezeń stanowisko jako „szlifierz”.

Razem z E. J. (1) do pracy przy nowych maszynach został przesunięty także A. C. (1), któremu przydzielono sprężarkę. Także i on po około pół roku pracy przy nowej maszynie został wysłany przez pracodawcę na szkolenie zagraniczne, do Niemiec.

Zarówno w przypadku A. C. (1), jak i E. J. (1) pracodawca nie dokonał formalnej zmiany ich angaży. A. C. (1) nadal formalnie był bowiem zatrudniony jako tokarz w wydziale narzędziowym.

W dniu 9 września 2008r. następca prawny byłego pracodawcy E. J. wystawił mu świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym wskazał, iż E. J. wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku szlifierza, o jakiej mowa w wykazie A, dziale III, poz. 78, pkt 1 stanowiącej załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r., w okresie od 1 stycznia 1976r. do 31 maja 1982r.

A. C. (1) pracował w Fabryce w G. nieprzerwanie do 30 listopada 2003r. Wówczas jego pracodawca (noszący wówczas nazwę: (...) sp. z o.o.) wydał mu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, w którym wskazał, iż A. C. wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako szlifierz w okresie od 1 września 1975r. do 31 grudnia 1993r.

Dowody:

- akta osobowe E. J. z okresu zatrudnienia w Fabryce (...) w G. - koperta k. 51 akt sądowych;

- zeznania ubezpieczonego E. J. (1) - k. 31v-32 oraz transkrypcja k. 36-38 i 47v-48v akt sądowych;

- zeznania świadka W. I. – k. 31v oraz transkrypcja k. 39-41v akt sądowych;

- zeznania świadka A. C. (1) – k. 31v oraz transkrypcja k. 42-44v akt sądowych;

- zeznania świadka K. O. (1) – k. 31v oraz transkrypcja k. 45-47v akt sądowych;

- świadectwo pracy w warunkach szczególnych dot. A. C. – k. 9, pl. I akt ZUS O/S. dot. A. C., stanowiących załącznik do akt;

- akta osobowe A. C. z okresu zatrudnienia w Fabryce (...) w G. - koperta k. 51 akt sądowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 24 ust. 1b pkt 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013, poz. 1440 z późn. zm.; dalej jako: ustawa emerytalna) - mężczyznom urodzonym w okresie od dnia 1 października 1951 r. do dnia 31 grudnia 1951 r., przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 66 lat i 4 miesiące, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

W myśl przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl przepisu § 2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o którym mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy. W załączniku do powyższego rozporządzenia, w Wykazie A w dziale III, zatytułowanym „W hutnictwie i przemyśle metalowym”, pod pozycją 78 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne”.

W niniejszej sprawie poza sporem pozostawał fakt, że E. J. (1)ukończył 60 lat w dniu (...)roku, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz że na koniec roku 1998 posiadał łączny okres składkowy i nieskładkowy przekraczający 25 lat. Przedmiotem sporu pozostawało natomiast to, od kiedy - podczas zatrudnienia w Fabryce (...)w G.– faktycznie wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Organ rentowy najpierw dokonał bowiem zaliczenia do tego stażu okresu wskazanego przez następcę prawnego pracodawcy ubezpieczonego w wystawionym świadectwie pracy w warunkach szczególnych (tj. okresu od 1 stycznia 1976r.), co doprowadziło jednak do ustalenia, iż ubezpieczonemu do osiągnięcia wymaganego, 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych, zabrakło dwóch dni. Następnie jednak, na pierwszej z rozpraw sądowych, pełnomocnik organu rentowego zakwestionowała miarodajność powyższego świadectwa, podnosząc iż dane tam zawarte nie mają pokrycia w treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego.

W ocenie sądu, choć istotnie nie sposób zarzucić organowi rentowemu błędu w jego postępowaniu (treść znajdujących się w aktach dokumentów faktycznie mogła prowadzić bowiem do powstania wątpliwości), to jednak należało pamiętać o tym, że - jak się powszechnie i jednoznacznie przyjmuje w orzecznictwie - dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska; istotny jest tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to bowiem praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do przywołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Dodatkowo trzeba zwrócić uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowym. Wydane przez pracodawcę świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest bowiem jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 k.p.c.), wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności potwierdzone w tym dokumencie przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże zatem sądu, który na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na względzie, w niniejszej sprawie sąd w pierwszej kolejności dopuścił dowód z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych ubezpieczonego oraz w jego archiwalnych aktach osobowych z okresu zatrudnienia w Fabryce (...) w G.. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny, stąd też zostały uznane za wiarygodne. Prymat wiarygodności przyznał sąd jednak także zeznaniom świadków oraz korespondującymi z nimi zeznaniom ubezpieczonego. Oceniając zeznania świadków sąd miał na względzie, że są oni osobami obcymi dla ubezpieczonego i nie mają żadnego interesu w tym by nieprawdziwie zeznawać na jego korzyść. Świadkowie K. O. i A. C. mają już ponadto przyznane przez organ rentowy prawo do świadczeń emerytalnych, nie można więc zarzucić im, że mogli chcieć zeznawać na korzyść E. J., licząc na „rewanż” z jego strony w przyszłości. Zeznania przesłuchanych świadków były przy tym spójne, konsekwentne i mające (pośrednio) pokrycie w treści przeprowadzonych dowodów z dokumentów; tym samym nie wzbudziły wątpliwości sądu co do ich wiarygodności.

W wyniku tak przeprowadzonego postępowania dowodowego sąd ustalił więc, iż w okresie zatrudnienia w Fabryce (...) w G. pracę w warunkach szczególnych E. J. (1) wykonywał wcześniej niż od 1 stycznia 1976r., gdyż co najmniej od 1 lipca 1975r. Z zeznań przesłuchanych osób wynika bowiem bezspornie, że ubezpieczony – mimo iż nadal formalnie zaangażowany był na stanowisku ślusarza – już od połowy roku 1975 został skierowany do pracy przy obsłudze szlifierki współrzędnościowej, zajmując się od tego czasu stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie szlifowaniem lub ostrzeniem wyrobów i narzędzi metalowych. W tym czasie do zakładu pracy dostarczono bowiem trzy nowoczesne maszyny przeznaczone do szlifowania, do pracy przy których skierowano najpierw K. O. (1), a następnie E. J. (1) i A. C. (1). Wszyscy świadkowie zgodnie wskazali przy tym, iż ubezpieczony oraz A. C. rozpoczęli pracę przy tych maszynach w tym samym czasie, pracowali przy nich przez około pół roku, poznając zasady ich obsługi, a następnie zostali wysłani na szkolenia zagranicę. Powyższe znajduje pośrednie potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Po pierwsze bowiem, pracodawca wystawił A. C. (1) świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym wskazał, iż pracował on w warunkach szczególnych jako szlifierz już od 1 lipca 1975r. Po drugie jednak, co w przypadku E. J. istotniejsze, w aktach osobowych E. J. znajduje się datowany na dzień 27 stycznia 1976r. dokument, z którego wynika, iż ubezpieczony nie przystąpił do mającego miejsce w styczniu 1976r. egzaminu kwalifikacyjnego wymaganego do przyznania mu wyższej kategorii zaszeregowania, gdyż przebywał w tym czasie na szkoleniu w Anglii. Zdaniem sądu w pełni potwierdza to wersję zdarzeń przedstawioną przez ubezpieczonego i świadków, i pozwala na przyjęcie, iż E. J. wykonywał pracę w warunkach szczególnych wcześniej niż od 1 stycznia 1976r. I choć obecnie nie jest możliwe ustalenie dokładnej daty rozpoczęcia wykonywania przezeń pracy szlifierza, to w ocenie sądu z całą pewnością stało się to dużo wcześniej niż z dniem 30 grudnia 1975r., co byłoby wystarczające, skoro E. J. zabrakło tylko dwóch dni, by osiągnąć wymagany staż pracy w warunkach szczególnych. Zdaniem sądu jednak istnieją realne podstawy, by uznać, że datą rozpoczęcia wykonywania przez ubezpieczonego takiej pracy był – tak samo jak w przypadku A. C. – dzień 1 lipca 1975r. Tym bardziej koniecznym było więc w tej sytuacji uznanie, iż E. J. spełnił wszystkie przesłanki wymagane do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury.

W myśl przepisu art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej - świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. sąd zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób, że przyznał E. J. (1) prawo do emerytury od dnia 1 czerwca 2014 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył on w organie rentowy wniosek o emeryturę.