Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 kwietnia 1994 r.
II URN 2/94; II URN 13/94
Przyznanie świadczenia emerytalno-rentowego w kwocie zaliczkowej nie
kończy postępowania w sprawie. Ostateczne ustalenie wysokości świadczenia,
po przedłożeniu dowodów niezbędnych do jej określenia, następuje na podstawie
tego samego wniosku.
Przewodniczący SSN: Krzysztof Kolasiński (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Stefania Szymańska, Maria Tyszel,
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 26 kwietnia 1994 r. sprawy z wniosku Wandy I. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w W. o wysokość emerytury i datę jej wypłaty, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...], od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 6 lipca 1992 r. [...] oraz od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 5 lipca 1993 r., [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lipca
1992 r., [...] i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie z dnia 6 marca 1992 r., [...] oraz decyzję ZUS I Oddział w
W. z dnia 20 września 1991 r., [...], a także zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 5 lipca 1993 r., [...] i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 15 lutego 1993 r., [...] oraz
zmienił decyzję ZUS - Oddział w W. z dnia 25 sierpnia 1992 r. w ten sposób, iż
emeryturę w wysokości ustalonej tą decyzją przyznał począwszy od dnia 1 kwietnia
1991 r.
U z a s a d n i e n i e
Wanda I. urodzona w 1931 r., wystąpiła w dniu 5 lipca 1991 r. do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w W. o przyznanie prawa do emerytury obliczonej
na podstawie zarobków osiąganych przez pracownika zatrudnionego na równorzędnym
stanowisku w Polsce w okresie 1988-1990 r., w którym wnioskodawczyni przebywała za
granicą. Organ rentowy odmówił przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury tych
zarobków z tego powodu, iż wnioskodawczyni nie była w tym okresie zatrudniona za
granicą. Korzystając z urlopu bezpłatnego przebywała w Paryżu z mężem, który został
tam oddelegowany do pracy w przedstawicielstwie Polskich Linii Lotniczych. Wobec
nieprzedłożenia przez wnioskodawczynię, mimo pouczenia organu rentowego wykazu
zarobków własnych z innego okresu zatrudnienia ZUS - Oddział w W. decyzją z dnia 20
września 1991 r. przyznał jej emeryturę w wysokości minimalnej.
W odwołaniu od tej decyzji Wanda I. podtrzymywała pierwotne żądanie
obliczenia emerytury na podstawie zarobków w latach 1988-1990 przez innego
pracownika zatrudnionego na równorzędnym stanowisku. W odpowiedzi na odwołanie
organ rentowy wyjaśnił, iż mógłby przyznać wnioskodawczyni emeryturę w wyższej
wysokości niż minimalna tylko wtedy, gdyby złożyła ona w organie rentowym wyliczenie
własnych zarobków, z okresu uwzględnionego przy wymiarze emerytury.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem
z dnia 6 marca 1992 r. oddalił odwołanie. Sąd Wojewódzki podzielił wywody
uzasadnienia zaskarżonej decyzji zwracając równocześnie uwagę, iż wnioskodawczyni
także w postępowaniu odwoławczym nie przedłożyła wykazu własnych zarobków z
okresu trzech lat z ostatnich dwunastu lat zatrudnienia.
W rewizji od tego wyroku Wanda I. podtrzymywała dotychczasowe żądanie, a
równocześnie zarzuciła organowi rentowemu, iż powinien zwrócić się do jej zakładu
pracy o wystawienie innego zaświadczenia o zarobkach, a nie przyzwać emeryturę w
wysokości minimalnej. Powiadomiła nadto, że w marcu 1992 r. złożyła wymagane
zaświadczenie o wysokości zarobków.
Sąd Apelacyjny-Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie
wyrokiem z dnia 6 lipca 1992 r. oddalił rewizję. Sąd Apelacyjny ustalił, iż organ rentowy
prawidłowo przyznał wnioskodawczyni emeryturę w najniższej wysokości, gdyż na niej
spoczywał obowiązek przedstawienia wykazu zarobków z trzech kolejnych lat,
wybranych przez nią z okresu ostatnich dwunastu lat przed zgłoszeniem wniosku o
emeryturę. Zarobki zaś osiągane przez pracownika zatrudnionego w kraju na
równorzędnym stanowisku, w okresie przebywania wnioskodawczyni za granica
mogłyby stanowić podstawę wymiaru emerytury tylko wtedy, gdyby była ona
zatrudniona za granicą (§ 10-11 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 października
1990 r. zmieniającego niektóre przepisy w sprawie ustalenia wymiaru emerytur i rent
(Dz. U. Nr 71, poz. 418).
Na podstawie wykazu zarobków za lata 1984-1986 złożonego przez Wandę I. w
dniu 11 marca 1992 r., ZUS - Oddział w W., decyzją z dnia 25 sierpnia 1992 r. przyznał
jej emeryturę w wysokości ustalonej na podstawie tych zarobków, od dnia 1 grudnia
1991 r., tj za okres trzech miesięcy wstecz od daty złożenia wykazu zarobków. W
odwołaniu od tej decyzji wnioskodawczyni żądała przyznania emerytury w nowo
ustalonej wysokości od dnia 1 sierpnia 1991 r., tj. na podstawie wniosku z 5 lipca 1991
r., od daty zaprzestania pracy.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy I Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem
z dnia 15 lutego 1993 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał Wandzie I. emeryturę w
wysokości ustalonej w tej decyzji od dnia 1 sierpnia 1991 r. Sąd Wojewódzki przyjął, iż
prawo od emerytury w tej w wysokości istniało już od 1 sierpnia 1991 r. i wobec tego
należało ją od tej daty, w takiej wysokości przyznać.
W rewizji od tego wyroku organ zarzucił, iż zaskarżony wyrok zmienił stan rzeczy
ustalony prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lipca 1992
r. w którym Sąd Apelacyjny oddalił odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 20
września 1991 r.
Sąd Apelacyjny [...] w Warszawie wyrokiem z dnia 5 lipca 1993 r. zmienił
zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie od decyzji ZUS-Oddział w W. z dnia 25 sierpnia
1992 r. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko organu rentowego, iż wniosek o
przeliczenie emerytury złożony 11 marca 1992 r., w którym był wykaz zarobków z lat
1984-1986 stanowił podstawę wyrównania wysokości emerytury za okres od 1 grudnia
1991 r.
Minister Sprawiedliwości w rewizji nadzwyczajnej z 4 stycznia 1994 r. wniósł o
uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 lipca 1993 r. Rewizja
zarzuca zaskarżonemu wyrokowi rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 99
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
(Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) W rewizji wnosi się o uchylenie zaskarżonego wyroku i
poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie z dnia 15 lutego 1993 r. i orzeczenie co do istoty sprawy w
ten sposób, że wnioskodawczyni przysługuje prawo do emerytury w wysokości
ustalonej decyzją [...] organu rentowego z dnia 25 sierpnia 1992 r. począwszy od dnia 1
kwietnia 1991 r. Wnioskodawczyni złożyła zaświadczenia o wysokości osiąganych
przez nią zarobków przed zakończeniem postępowania odwoławczego od decyzji
organu rentowego z dnia 20 września 1991 r., a mianowicie w dniu 11 marca 10992 r.,
zaś postępowanie to zakończyło się wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 6 lipca 1992 r.
Wobec tego dane o tych zarobkach stanowiły uzupełnienie tego wniosku o emeryturę.
Emerytura powinna być wobec tego przyznana od daty określonej tą decyzją na
podstawie zarobków wskazanych w tym zaświadczeniu.
W rewizji nadzwyczajnej z dnia 17 marca 1994 r. Minister Sprawiedliwości wniósł
o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lipca 1992 r. Rewizja
zarzuca zaskarżonemu wyrokowi rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 3 § 2
k.p.c. i art. 16 ust. 2 pkt 2 cyt. ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. oraz naruszenie
interesu Rzeczypospolitej Polskiej.
W rewizji wnosi się o uchylenie zaskarżonego wyroku, poprzedzającego go wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 6
marca 1992 r. oraz decyzji ZUS Oddział w W. w części ustalającej emeryturę w
minimalnej wysokości w kwocie 595.000 zł i przekazanie sprawy temu organowi
rentowemu do ponownego rozpoznania. Zdaniem skarżącego brak jest wzmianki w
dokumentach rentowych o pouczeniu wnioskodawczyni przez organ rentowy, iż tylko
zaświadczenie o wysokości jej zarobków może być przyjęte za podstawę obliczenia
emerytury. Wobec ego przyznanie wnioskodawczyni emerytury w tej wysokości stanowi
błąd organu rentowego.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Obydwie rewizje nadzwyczajne są uzasadnione. Zaskarżone nimi wyroki rażąco
naruszają prawo. Obydwie sprawy zostały łącznie rozpoznane i rozstrzygnięte przez
Sąd Najwyższy, gdyż pozostają one ze sobą w związku. Uwzględnienie wniosku rewizji
nadzwyczajnej z dnia 4 stycznia 1994 r. o zmianę decyzji organu rentowego z 25
sierpnia 1992 r mogło nastąpić dopiero po uchyleniu wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
6 lipca 1992 r zaskarżonego rewizją nadzwyczajną z dnia 17 marca 1994 r. Zakład
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. decyzją z dnia 20 września 1991 r. przyznając
Wandzie I. emeryturę w minimalnej wysokości rażąco naruszył art. 91 cyt. ustawy z
dnia 14 grudnia 1982 r. o z. e. p. Przewiduje on, iż w przypadku, gdy zainteresowany
nie przedłożył dowodów niezbędnych do ustalenia wysokości świadczeń, organ rentowy
przyznaje świadczenia w kwocie zaliczkowej zbliżonej do kwoty przewidywanych
świadczeń. Przyznanie świadczenia w kwocie zaliczkowej nie kończy postępowania w
sprawie. Po przedłożeniu dowodów niezbędnych do ustalenia wysokości świadczeń,
ostateczne określenie ich wysokości, następuje na podstawie tego samego wniosku, na
podstawie którego przyznano świadczenia w wysokości zaliczkowej. W postępowaniu
odwoławczym nie został skorygowany błąd organu rentowego i to mimo tego, że przed
zakończeniem postępowania przed Sądem Apelacyjnym wnioskodawczyni złożyła
dowody niezbędne do ustalenia wysokości emerytury w organie rentowym. Wobec tego
nastąpiło uprawomocnienie błędnej decyzji organu rentowego, a przedłożony przez
zainteresowaną wykaz zarobków został potraktowany przez ten organ jako nowy
wniosek o emeryturę . W konsekwencji tego emerytura w wysokości obliczonej na
podstawie tego wykazu zarobków została przyznana jedynie za okres trzech miesięcy
wstecz od daty złożenia tego wykazu, Decyzja ta uprawomocniła się w postępowaniu
odwoławczym. Skorygowanie tej decyzji w kierunku zgodnym z wnioskiem rewizji
nadzwyczajnej z dnia 4 stycznia 1994 r. od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z
dnia 5 lipca 1993 r. poprzez zmianę tej decyzji w ten sposób, aby przyznać emeryturę w
wysokości w niej ustalonej za okres trzech miesięcy wstecz od daty złożenia wniosku o
nią w dniu 5 lipca 1991 r. mogło nastąpić dopiero po uchyleniu wyroku Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 lipca 1992 r., w wyniku uwzględnienia rewizji
nadzwyczajnej z dnia 17 marca 1994 r. Przyznanie emerytury w zaniżonej wysokości
narusza równocześnie interes Rzeczypospolitej Polskiej.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy na podstawie art. 422 § 1 w zw. z art. 421 §
2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================