Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 sierpnia 1994 r.
I PRN 50/94
Zakład pracy nie może bez zgody pracownika odwołanego ze stanowiska w
sposób równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę (art. 70 § 1 k.p.)
przenieść go na okres wypowiedzenia do innej pracy, nawet odpowiadającej jego
kwalifikacjom (art. 71 k.p.). Niestawienie się do pracy w takiej sytuacji nie stanowi
jej porzucenia w rozumieniu art. 65 § 1 k.p.
Przewodniczący SSN: Antoni Filcek, Sędziowie SN: Maria Mańkowska
(sprawozdawca), Walery Masewicz,
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 sierpnia 1994 r. sprawy z powództwa
Jerzego K. przeciwko Powszechnej Spółdzielni Spożywców "Społem" w N.T. o
ustalenie, zapłatę i sprostowanie opinii, na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika
Praw Obywatelskich [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu z dnia 9 lipca 1993 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy w Grodzisku Wielkopolskim z dnia 29 grudnia 1992 r. [...] w części oddalającej
powództwo o odszkodowanie z tytułu sprzecznego z prawem stwierdzenia wygaśnięcia
stosunku pracy i przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu-Sądowi Pracy w Grodzisku Wielkopolskim.
U z a s a d n i e n i e
Powód Jerzy K. w pozwie przeciwko Powszechnej Spółdzielni Spożywców
"Społem" w N.T. wnosił o zasądzenie wynagrodzenia za okres wypowiedzenia od 1
czerwca 1992 r. do 30 listopada 1992 r. oraz odprawy pieniężnej w wysokości
6-miesięcznego wynagrodzenia. Zaprzeczył aby porzucił pracę bowiem wraz z
odwołaniem ze stanowiska został zawieszony w wykonywaniu czynności.
Strona pozwana nie uznała powództwa i podała, że powód został odwołany ze
stanowiska prezesa Spółdzielni z dniem 30 lipca 1992 r. ale na stanowisku tym został
zatrudniony na podstawie umowy o pracę w dniu 5 marca 1992 r. Powód przedstawił
zwolnienia lekarskie na czas od 30 lipca 1992 r. do 31 sierpnia 1992 r., po czym do
pracy nie stawił się. Strona pozwana uznała zatem, że z dniem 1 września 1992 r.
powód porzucił pracę.
Sąd Rejonowy w Grodzisku Wielkopolskim wyrokiem z dnia 29 grudnia 1992 r.
sprostował opinię z dnia 9 października 1992 r. wydaną powodowi, umorzył postę-
powanie w zakresie żądania opinii i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Zdaniem
Sądu Rejonowego powód nie został zwolniony z wykonywania pracy, stąd jego
niestawienie się do pracy bez zawiadomienia zakładu pracy o przyczynie nieobecności
stanowi porzucenie pracy z art. 65 § 1 zd. 2 k.p. Powodowi, jako pracownikowi z
powołania, nie przysługuje też odprawa pieniężna ponieważ tego rodzaju należności nie
przewiduje prawo spółdzielcze ani statut spółdzielni, a także odprawa na podstawie
przepisów ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, gdyż stosunek
pracy z powodem nie został rozwiązany z przyczyn wymienionych w art. 1 ust. 1 tej
ustawy.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z
dnia 9 lipca 1993 r. oddalił rewizję powoda wyrażając pogląd, że zawieszenie powoda w
czynnościach prezesa "ze skutkiem natychmiastowym" nie oznaczało, że stanowi to
przeszkodę do świadczenia pracy na innym stanowisku pracy wyznaczonym przez
władze spółdzielni. Sąd Wojewódzki podzielił również stanowisko Sądu I instancji, że
powód nie ma uprawnienia do 6-miesięcznej odprawy ponieważ nie był dyrektorem
przedsiębiorstwa państwowego ani nie zachodziły przesłanki do zastosowania
przepisów ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.
Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył powyższy wyrok w zakresie oddalenia
powództwa o odszkodowanie z tytułu sprzecznego z prawem stwierdzenia wygaśnięcia
stosunku pracy wskutek porzucenia pracy - w drodze rewizji nadzwyczajnej. Rewidujący
wnosił o uchylenie zaskarżonej części wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Grodzisku Wielkopolskim i przekazanie sprawy w tym
zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Powód został odwołany niezwłocznie ze stanowiska prezesa pozwanej
Spółdzielni, a odwołanie to było równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę (art.
70 § 2 zd. 1 k.p.). Słusznie podnosi rewizja nadzwyczajna, że w takiej sytuacji
pracownik jest zwolniony w okresie wypowiedzenia z obowiązku świadczenia pracy i w
okresie tym ma prawo do wynagrodzenia (art. 70 § 2 zd. 2 k.p.) w wysokości
przysługującej przed odwołaniem. Zatrudnienie pracownika odwołanego niezwłocznie z
zajmowanego stanowiska przy innej pracy w okresie wypowiedzenia może nastąpić
tylko na wniosek lub za zgodą pracownika (art. 71 k.p.). Zakład pracy nie może
jednostronnie przenieść takiego pracownika na okres wypowiedzenia do innej pracy,
nawet odpowiadającej jego kwalifikacjom. Skoro między stronami nie doszło do
uzgodnienia co do wykonywania innej pracy w okresie wypowiedzenia, to powód, jako
pracownik odwołany ze stanowiska na podstawie art. 70 § 2 zd. 1 k.p. nie miał
obowiązku świadczenia innej pracy. W takiej sytuacji nieobecność powoda w pracy nie
stanowi porzucenia pracy (art. 65 § 1 k.p.).
Odmienna ocena prawna Sądów obu instancji i przyjęcie, że powód był obo-
wiązany stawić się do pracy i świadczyć inną pracę odpowiadającą jego kwalifikacjom -
pozostaje w rażącej sprzeczności z treścią art. 70 § 2 zd. 2 i art. 71 k.p.
W zaskarżonym wyroku oraz poprzedzającym go wyroku Sądu Rejonowego
prawidłowo jedynie uznano, że powód był zatrudniony na podstawie powołania, a nie
umowy o pracę, jak twierdziła strona pozwana. Trafnie podkreślono w rewizji
nadzwyczajnej, że wynika to z art. 52 § 1 zd. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r.
Prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 30, poz. 210 ze zm.) oraz art. 68 § 1 k.p., które stanowią,
że z członkami zarządu spółdzielni stosunek pracy nawiązuje się w zależności od
powierzonego stanowiska pracy. Nawiązanie stosunku pracy z prezesem Spółdzielni -
jako kierownikiem zakładu pracy - następuje na podstawie powołania przez właściwy
organ.
Są to przepisy bezwzględnie obowiązujące, zatem podstawą nawiązania
stosunku pracy z kierownikiem zakładu pracy nie może być umowa o pracę.
W podobnej sytuacji, jaka wystąpiła w rozpoznawanej sprawie - Sąd Najwyższy
w uchwale z dnia 13 listopada 1987 r., III PZP 45/87 (OSNCP 1989 z. 7-8 poz. 113)
uznał, że jeżeli z pracownikiem podlegającym zatrudnieniu na podstawie powołania
zawarto umowę o pracę, to gdy umowę zawarł organ właściwy do powołania, a jej treść
odpowiada warunkom powołania, w istocie dochodzi do powołania ze skutkami
wynikającymi z tej czynności.
Sądy obu instancji dokonały więc prawidłowego ustalenia, że do rozwiązania
stosunku pracy łączącego strony miały zastosowanie przepisy kodeksu pracy o
odwołaniu pracownika ze stanowiska (art. 70-72 k.p.). Z ustalenia tego nie wyciągnięto
jednak prawidłowego wniosku i rażąco został naruszony art. 71 k.p.
Wyrok Sądu Wojewódzkiego narusza także interes Rzeczypospolitej Polskiej,
gdyż doszło do pominięcia obowiązującego przepisu prawa, co podważa zaufanie do
wymiaru sprawiedliwości i bezzasadnie naraziło pracownika na szereg ujemnych
skutków, jakie przepisy prawa wiążą z porzuceniem pracy. Tym samym godzi to w
konstytucyjną zasadę państwa prawa. Wobec niemożności ustalenia na podstawie akt
sprawy wysokości należnego powodowi odszkodowania z tytułu niesłusznie
zastosowanego art. 65 § 1 k.p., zachodzi konieczność uzupełnienia w tym zakresie
postępowania dowodowego.
Z tych też względów i na podstawie art. 422 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł, jak
w sentencji.
========================================