Pełny tekst orzeczenia

- 1 -
Uchwała z dnia 4 sierpnia 1994 r.
I PZP 30/94
Przewodniczący SSN: Antoni Filcek (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Mańkowska, Walery Masewicz,
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, w sprawie z
powództwa Wiesława Ś. przeciwko Zarządowi Miasta i Gminy w P. oraz Syndykowi
Masy Upadłościowej Przedsiębiorstwa Państwowego Górnictwo Skalne "S." w K. o
ustalenie stosunku pracy i zapłatę po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 4
sierpnia 1994 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie postanowieniem z dnia 7 kwietnia
1994 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.
"Czy syndyk masy upadłościowej przejmujący zakład jest uprawniony do
odwołania dyrektora zakładu w oparciu o art. 7 a ustawy z dnia 28.12.1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy (Dz. U. Nr 4 z 1990 r., poz. 19 z późn. zm.) w związku z
treścią art. 70 k.p. ?"
p o d j ą ł następującą uchwałę:
Syndyk upadłości przedsiębiorstwa państwowego, które po ogłoszeniu
jego upadłości przejęło w trybie art. 23
1
§ 2 k.p. inny zakład pracy może
odwołać ze stanowiska dyrektora tego zakładu powołanego na nie przez
zarząd miasta i gminy na podstawie art. 68 § 1 k.p. oraz art. 30 ust. 2 pkt 5
ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz.
95 ze zm.), jeżeli przed przejęciem zakładu nie został on odwołany ze stano-
wiska przez organ, który go powołał.
U z a s a d n i e n i e
- 2 -
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało na tle następującego stanu faktycznego:
Przedsiębiorstwo Państwowe Górnictwo Skalne "S." w K. przekazało
Zarządowi Miasta i Gminy w P. wchodzącą w skład tego przedsiębiorstwa kopalnię
piaskowca w W. W. wraz z załogą, co potwierdziło dwiema umowami darowizny
nieruchomości i budynków sporządzonymi 16 kwietnia 1992 r. i 30 czerwca 1992 r.
Na bazie przekazanej kopalni Rada Miasta i Gminy P. utworzyła zakład budżetowy o
nazwie "Kopalnia Skalnych Surowców Drogowych Miasta i Gminy P." w W. W. Na
dyrektora tego zakładu Zarząd Miasta i Gminy P. na podstawie art. 68 § 1 k.p. i art.
30 ust. 2 pkt. 5 ustawy o samorządzie terytorialnym powołał powoda Wiesława Ś.
Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 1993 r. Sąd Rejonowy w Nowym Sączu ogłosił
upadłość Przedsiębiorstwa Państwowego Górnictwo Skalne "S." w K. Syndyk
upadłości przedsiębiorstwa na podstawie art. 54 prawa upadłościowego wystąpił
przeciwko Miastu i Gminie P. z powództwem o zwrot objętej wspomnianymi
umowami darowizny kopalni w W. W. z powodu ich bezskuteczności w stosunku do
masy upadłości i Sąd Wojewódzki w Nowym Sączu prawomocnym wyrokiem z dnia
20 października 1993 r., [...] powództwo to uwzględnił. Dnia 1 grudnia 1993 r.
nastąpiło przekazanie kopalni w W. syndykowi upadłości Przedsiębiorstwa
Państwowego Górnictwo Skalne "S." w K., który przejął również załogę kopalni z
wyjątkiem jej dyrektora Wiesława Ś.
W niniejszej sprawie Wiesław Ś. wystąpił do Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Nowym Sączu z powództwem przeciwko Zarządowi Miasta i Gminy w P. o ustalenie
istnienia lub nieistnienia stosunku pracy między stronami, o wynagrodzenie za m-c
grudzień 1993 r. i za następne miesiące do chwili odwołania go ze stanowiska, za 3
miesiące okresu wypowiedzenia po odwołaniu, a także o odprawę pieniężną
przewidzianą w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy. W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że strona pozwana nie odwołała go z
zajmowanego stanowiska dyrektora Kopalni Skalnych Surowców Drogowych w W. i
powiadomiła go, że wobec przekazania tej Kopalni syndykowi upadłości
Przedsiębiorstwa Państwowego Górnictwo Skalne "S." w K. pracownicy przekazanej
- 3 -
kopalni wraz z powodem jako dyrektorem stali się pracownikami upadłego
Przedsiębiorstwa. W toku procesu powód ograniczył roszczenia objęte pozwem do
ustalenia istnienia stosunku pracy.
Pozwany Zarząd Miasta i Gminy w P. w odpowiedzi na pozew wniósł o
ustalenie, że stosunek pracy między stronami przestał istnieć z dniem 1 grudnia
1993 r. kiedy to Kopalnię Surowców Skalnych w W. przekazano syndykowi masy
upadłości [...]. Nastąpiło bowiem przejęcie przez syndyka zakładu pracy w rozu-
mieniu art. 23
1
§ 2 k.p. i pracownicy przejętego zakładu nie wyłączając powoda stali
się z mocy prawa pracownikami przejmującego zakładu. Dlatego powód nie został
odwołany ze stanowiska przez pozwany Zarząd Miasta i Gminy w P. (k. 29 odwr.)
W tej sytuacji Sąd Rejonowy z urzędu wezwał do udziału w sprawie w
charakterze pozwanego syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa Państwowego
Górnictwo Skalne "S." w K., który wniósł o oddalenie w stosunku do niego
powództwa. Przyznając fakt przejęcia od Zarządu Miasta i Gminy w P. majątku
kopalni w W. W. wraz z pracownikami tej kopalni podniósł, że powód jako dyrektor
przejętej kopalni nie podlega przekazaniu i nie jest pracownikiem syndyka, który nie
jest upoważniony do odwołania powoda z zajmowanego stanowiska.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Nowym Sączu wyrokiem z dnia 7 lutego 1994 r.,
[...] ustalił, że od 1 grudnia 1993 r. pracodawcą powoda jest syndyk masy
upadłościowej [...], w stosunku do pozwanego Zarządu Miasta i Gminy w P.
powództwo oddalił, a w pozostałej części postępowanie umorzył.
Sąd Rejonowy uznał, że w przedstawionym stanie faktycznym w dniu 1
grudnia 1993 r. nastąpiło w rozumieniu art. 23
1
§ 2 k.p. przejęcie zakładu pracy
(kopalni w W.) przez syndyka masy upadłości [...] i z tym dniem powód stał się
pracownikiem syndyka, co uzasadnia uwzględnienie w stosunku do niego
powództwa i oddalenie powództwa w odniesieniu do Zarządu Miasta i Gminy w P.
Zdaniem Sądu Rejonowego ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze
zm.) daje syndykowi możliwość rozwiązywania z pracownikami umów o pracę i nie
można podzielić stanowiska syndyka, iż nie jest uprawniony do odwołania powoda.
Odwołanie stanowi jedną z form rozwiązania stosunku pracy. W myśl art. 69 k.p.
- 4 -
stosunek pracy z powołania regulowany jest (z pewnymi wyjątkami) przepisami
dotyczącymi umowy o pracę na czas nieokreślony.
Rewizję od powyższego wyroku Sądu Rejonowego złożył tylko syndyk
upadłości [...] zarzucając m.in. naruszenie art. 23
1
§ 2 k.p., gdyż wymieniony przepis
nie może obejmować dyrektora przejętej kopalni, skoro został on powołany przez
jednostkę nadrzędną, mianowicie - Zarząd Miasta i Gminy w P. i tylko organ, który
go powołał, jest w świetle art. 70 k.p. uprawniony do jego odwołania, a nie syndyk
upadłości przedsiębiorstwa przejmującego kopalnię w W. W. Natomiast wyrok Sądu
Rejonowego oddalający powództwo w stosunku do pozwanego Zarządu Miasta i
Gminy w P. uprawomocnił się, gdyż powód nie wniósł od niego rewizji.
Przy rozpoznawaniu rewizji syndyka upadłości Sądowi Wojewódzkiemu w
Krakowie nasunęły się poważne wątpliwości, którym dał wyraz w pytaniu przyto-
czonym w sentencji niniejszej uchwały, przedstawionym do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu.
Wątpliwości Sądu Wojewódzkiego wiążą się w szczególności z tym, że
aczkolwiek art. 7a powołanej wyżej ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy uprawnia syndyka w sytuacji określonej w tym przepisie do rozwią-
zania stosunku pracy z pracownikami upadłego zakładu pracy a przepisy
wymienionej ustawy mają zastosowanie również do pracowników zatrudnionych na
podstawie powołania, skoro art. 17 tej ustawy wyłącza jej stosowanie jedynie do
pracowników mianowanych. Jednak art. 70 § 1 k.p. stanowi, że pracownika
zatrudnionego na podstawie powołania odwołuje organ, który go powołał i przyjęcie,
iż syndykowi służy prawo odwołania dyrektora przejętego zakładu pracy z
zajmowanego stanowiska wprowadzałoby odstępstwo od wyrażonej w art. 70 § 1
k.p. zasady.
Udzielając odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne Sąd Najwyższy
zważył, co następuje:
Rozważane zagadnienie powstało w sytuacji przejęcia zakładu pracy w
rozumieniu art. 23
1
§ 2 k.p. Przedmiotem przejęcia była kopalnia w W. W. stano-
- 5 -
wiąca gminny zakład budżetowy, a przejmującym jest syndyk upadłości Przedsię-
biorstwa Państwowego Górnictwo Skalne "S." w K., który na mocy art. 90 Prawa
upadłościowego z dnia 24 października 1934 r. (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr
118, poz. 512 ze zm.) zarządza majątkiem upadłego przedsiębiorstwa wchodzącym
w skład masy upadłości. Następstwem przejęcia w sferze stosunków pracy jest to,
że przejmujący zakład pracy staje się z mocy prawa pracodawcą pracowników
zatrudnionych w tym zakładzie, nie wyłączając jego kierownika (dyrektora), który
nawet gdy powołany został na zajmowane stanowisko przez organ, nie będący
organem zakładu pracy, jest jednak pracownikiem kierowanego przez siebie zakładu
pracy. Problem sprowadza się do tego, czy syndyk upadłości może w trybie art. 70
k.p. odwołać takiego kierownika (dyrektora), powołanego na to stanowisko na
podstawie art. 68 § 1 k.p. oraz art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o
samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95 ze zm.) przez zarząd gminy
(miasta i gminy), jeżeli przed przejęciem zakładu nie uczynił tego organ, który go
powołał. Gdyby bowiem Zarząd Miasta i Gminy w P. chociażby w ostatnim dniu
przed przekazaniem kopalni odwołał powoda ze stanowiska, to przestałby on być
dyrektorem kopalni, a po przejęciu kopalni przez syndyka u nowego pracodawcy
nastąpiłoby rozwiązanie stosunku pracy spowodowane upływem okresu
wypowiedzenia, będącego następstwem odwołania powoda z zajmowanego
stanowiska (art. 70 § 2 k.p.), bez potrzeby składania przez syndyka oświadczenia o
rozwiązaniu stosunku pracy z powodem. Tego jednak Zarząd Miasta i Gminy w P.
nie uczynił, a obecnie nie chce i prawnie nie może, gdyż kopalnia w W. po przejęciu
w trybie art. 23
1
§ 2 k.p. przez syndyka przestała być gminną jednostką
organizacyjną, której kierownika zatrudnia i zwalnia zarząd gminy stosownie do
powołanego wyżej art. 30 ust. 2 pkt 5 wyżej wymienionej ustawy z dnia 8 marca
1990 r. Przejęcie zakładu pracy nie spowodowało jednak utraty przez powoda
statusu pracownika zatrudnionego na podstawie powołania, w szczególności
przekształcenia tego statusu w umowny stosunek pracy. Brak bowiem podstawy
prawnej do przyjęcia takiego przekształcenia. Nie może być jednak sytuacji bez
wyjścia, zwłaszcza gdy przejmujący zakład pracy znajduje się w stanie upadłości i
likwidacja jego majątku wymagać może - jeżeli nie nastąpi sprzedaż
przedsiębiorstwa upadłego (art. 113 § 1 Prawa upadłościowego) - zwolnienia
- 6 -
wszystkich pracowników. W tej nietypowej sytuacji uznać należy - w drodze wyjątku
od zasady określonej w art. 70 § 1 k.p. - że objętego pytaniem pracownika odwołać
może syndyk upadłości. Może to uczynić zarówno wtedy, gdy uprawniony jest do
rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 7a ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy, co wymaga spełnienia określonych w tym przepisie
szczególnych warunków, które w niniejszej sprawie dotąd nie wystąpiły jak też i
wtedy, gdy zwalnia pracowników upadłego zakładu pracy na podstawie art. 1 ust. 2
tejże ustawy w zw. z art. 90 Prawa upadłościowego wchodzącego w rachubę, gdy
chodzi o uprawnienie syndyka do rozwiązywania w ramach zarządu masą upadłości
stosunków pracy z pracownikami upadłego zakładu pracy, po skreśleniu przez art.
20 pkt 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w
razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 1994 r., Nr 1, poz. 1) regulującego tę
materię art. 45 Prawa upadłościowego. Trafnie bowiem zwrócił uwagę Sąd
Wojewódzki, że przepisy wymienionej ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. dotyczą
również pracowników zatrudnionych na podstawie powołania, co wynika z
zestawienia przepisów art. 1 i art. 17 tej ustawy.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę sformułowaną w
sentencji dostosowując ją do stanu faktycznego sprawy.
========================================