Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 września 1994 r.
II PRN 5/94
Pracownik, który stał się niezdolny do pracy na skutek choroby zawodowej
i utracił zatrudnienie po 1 sierpnia 1990 r., może dochodzić renty na podstawie
art. 444 § 2 k.c. nawet wówczas, gdy przyczyna rozwiązania umowy o pracę nie
była związana z tą chorobą.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Teresa Flemming-Kulesza
(sprawozdawca), Stefania Szymańska,
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Iwony Kaszczyszyn, po rozpoznaniu
sprawy z powództwa Kazimierza B. przeciwko Wojewódzkiemu Zakładowi Weterynarii
w K. o odszkodowanie i rentę uzupełniającą, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra
Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 stycznia 1994
r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 26 października
1993 roku [...] w części orzekającej o roszczeniu o rentę uzupełniającą i w tym
zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach.
U z a s a d n i e n i e
Kazimierz B. dochodził od Wojewódzkiego Zakładu Weterynarii w K. zadość-
uczynienia i renty uzupełniającej w związku ze stwierdzeniem u niego choroby
zawodowej - brucellozy. Po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska żądał kwoty
150.000.000 zł oraz renty w kwocie 2.640.000 zł miesięcznie.
Zakład pracy nie uznał powództwa.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem z
dnia 11 lutego 1991 r. oddalił powództwo. Zasadniczą przesłanką tego rozstrzygnięcia
był pogląd, iż chorobę zawodową stwierdzono u powoda w 1987 roku, co powoduje, że
do powoda ma nadal zastosowanie wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń z
tego tytułu poza świadczeniami określonymi w ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.
U. z 1983 r., Nr 30, poz. 144 ze zm.), wynikające z art. 40 tej ustawy. Wprawdzie
przepis ten został skreślony na podstawie art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o
zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U. Nr 36, poz. 206),
która weszła z życie z dniem ogłoszenia z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1990 r.,
lecz ta zmiana stanu prawnego dotyczy "stanów faktycznych powstałych po dniu 1
stycznia 1991 r." (chodziło prawdopodobnie o 1 stycznia 1990 r.). Wyrok ten został
uchylony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 23 maja 1991 r. Sąd ten podzielił
pogląd wyrażony w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14
grudnia 1990 r. (III PZP 20/90 - OSNCP 1991 z. 7 poz. 79), zgodnie z którym osoby
poszkodowane w wyniku wypadków przy pracy, które nastąpiły przed dniem 1 stycznia
1990 r. mogą dochodzić od zakładów pracy na zasadach prawa cywilnego roszczeń
uzupełniających powstałych po tym dniu. Sąd Rewizyjny polecił zatem zbadanie, czy
wedle przepisów prawa cywilnego zakład pracy ponosi odpowiedzialność za
następstwa choroby zawodowej powoda oraz czy roszczenia powoda są uzasadnione.
Wyrokiem wstępnym z dnia 31 stycznia 1992 r. Sąd Wojewódzki w Kielcach-Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych ustalił odpowiedzialność Wojewódzkiego Zakładu
Weterynarii w K.-Oddział Terenowy w J. za szkody wynikłe u Kazimierza B. w związku z
chorobą - brucellozą.
Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 13 maja 1993 roku oddalił rewizję
od tego wyroku.
Kolejnym wyrokiem - z dnia 26 października 1993 roku - Sąd Wojewódzki w
Kielcach oddalił powództwo.
Sąd ten poczynił następujące ustalenia.
W 1987 roku stwierdzono u powoda chorobę zawodową - brucellozę. W związku
z tym powód otrzymał od zakładu pracy jednorazowe odszkodowanie oraz rentę
inwalidzką wypłacaną przez ZUS. Podstawą wypłaty tych świadczeń była powołana
wyżej ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych, zwana dalej ustawą wypadkową. Na podstawie opinii biegłych
lekarzy Sąd ustalił, że stan zdrowia powoda nie uległ istotnemu pogorszeniu w okresie
od stycznia 1990 r. do dnia badania tj. do 9 września 1993 r. Zdolność do pracy
powoda jest istotnie ograniczona, a uszczerbek na zdrowiu spowodowany zmianami
chorobowymi wynosi co najmniej 50%. Powód pracował jako technik weterynarii.
Pomimo choroby i pobierania renty zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy.
Umowa o pracę została rozwiązana z dniem 30 września 1990 r. z powodu
reorganizacji zakładu. Powód dochodził przed Sądem uznania wypowiedzenia za
bezskuteczne lecz jego powództwo, a następnie rewizja zostały oddalone. Obydwa
Sądy orzekające w tamtej sprawie przyjęły, że przyczyną wypowiedzenia była
reorganizacja zakładu pracy połączona z redukcją etatów . Zdaniem Sądu
Wojewódzkiego powództwo jest nieuzasadnione wobec niepogorszenia się stanu
zdrowia powoda po 1 stycznia 1990 r. Wobec tego, że powód mimo choroby normalnie
pracował a pracę utracił nie wskutek choroby a wskutek reorganizacji zakładu pracy to
nie wykazał, że nie mógłby np. wykonywać prywatnej praktyki weterynaryjnej. Sąd
Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 12 stycznia 1994 roku oddalił rewizję powoda
od omówionego wyroku. Sąd ten podzielił pogląd Sądu I instancji co do tego, że powód
nie wykazał, by poniósł szkodę spowodowaną chorobą zawodową, która to szkoda nie
zostałaby wyrównana świadczeniami przewidzianymi w ustawie wypadkowej.
Pogorszenie stanu zdrowia wyrażające się w zwiększeniu rozmiaru inwalidztwa (z 30%
do 65%) stwierdzone w 1993 roku orzeczeniem Obwodowej, a następnie Wojewódzkiej
Komisji do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia uzasadniło zwiększenie kwoty jedno-
razowego odszkodowania i to świadczenie należne na podstawie ustawy wypadkowej
zostało powodowi wypłacone.
Od tego wyroku w części oddalającej rewizję powoda o rentę uzupełniającą
Minister Sprawiedliwości wniósł rewizję nadzwyczajną. Zarzucił rażące naruszenie
prawa a w szczególności art. 444 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. oraz art. 3 § 2 k.p.c.
i wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części oraz poprzedzającego go wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 26
października 1993 roku , [...] w części oddalającej powództwo o rentę uzupełniającą i
przekazanie sprawy w tym zakresie temu ostatniemu Sądowi do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Sprawa nie została dostatecznie wyjaśniona w zakresie objętym rewizją
nadzwyczajną tj. w zakresie żądania renty. Sądy orzekające sprawę rażąco naruszyły
art. 3 § 2 k.p.c. wyrokując w sprawie, w której nie zostały ustalone wszystkie istotne dla
rozstrzygnięcia okoliczności. Żądanie renty podlegało ocenie w świetle przesłanek
wynikających z art. 444 § 2 k.c. Sąd winien był zatem ustalić, czy na skutek uszczerbku
na zdrowiu spowodowanego chorobą zawodową powód utracił zdolność do pracy
zarobkowej, albo też zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na
przyszłość. Przypomnieć tu trzeba, że odpowiedzialność pozwanego za szkodę
doznaną przez powoda na skutek choroby zawodowej brucellozy została przesądzona
prawomocnym wyrokiem wstępnym Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Kielcach z 31 stycznia 1992 r.
Przedmiotem ustaleń pozostały zatem jedynie okoliczności dotyczące istnienia
szkody i jej wysokości. Jest poza sporem, że powód utracił całkowicie zdolność do
pracy w 1990 roku, kiedy to orzeczeniami Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i
Zatrudnienia z 13 września i 15 listopada 1994 r. (k. 45 i 46) zaliczono go do drugiej
grupy inwalidów w związku z chorobą zawodową stwierdzając przeciwwskazania do
zatrudnienia w warunkach normalnych i dopuszczając zatrudnienie w warunkach
specjalnych. Jednocześnie Komisje stwierdziły zwiększenie uszczerbku na zdrowiu
powoda z 30% w 1987 r. do 60% w 1991 r. i 65% w 1993 r. Dane te wynikają z opinii
biegłych, którą Sąd podzielił, lecz nie omówił wniosków wypływających z powyższych
faktów. Natomiast Sąd Apelacyjny ze zmiany stanu zdrowia powoda na przestrzeni lat
1990-1993 wyprowadził nieprawidłowy wniosek, że miała ona wpływ jedynie na
wysokość odszkodowania należnego z ustawy wypadkowej. Nie jest też sporne, że
powód w 1990 r. stracił pracę. Ustalona przyczyna rozwiązania stosunku pracy tj.
reorganizacja zakładu pracy nie świadczy o tym, że utrata zdolności do pracy
zarobkowej nie nastąpiła na skutek choroby zawodowej. Powód utracił pracę w tym
samym roku, w którym orzeczono jego niezdolność do pracy w warunkach normalnych
w związku z tą chorobą. Ta okoliczność uniemożliwiała i uniemożliwia podjęcie pracy w
innym zakładzie, a także praktyki prywatnej. Sama bezpośrednia przyczyna utraty pracy
nie ma przy tym o tyle znaczenia, że można by zakładać, że powód mógłby podjąć inną
pracę gdyby był zdrów. Stosując art. 444 § 2 k.c. Sąd winien był zatem ustalić, ile
powód zara
białby pracując w swoim zawodzie w takim rozmiarze, w jakim mógłby to czynić będąc
zdrowym a następnie po ustaleniu wysokości uzyskanych dochodów i renty wypłacanej
przez ZUS dokonać wyliczenia różnicy między tymi wielkościami, która stanowiłaby
wysokość renty o jakiej mowa w tym przepisie. Rzeczą Sądu było też ustalenie, czy
potrzeby powoda na skutek choroby zwiększyły się lub zmniejszyły się jego widoki
powodzenia na przyszłość. Również te szkody podlegałyby wyrównaniu na podstawie
art. 444 § 2 k.c. W tym zakresie brak jest ustaleń, co uzasadnia przekazanie sprawy
Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Wobec powyższego należało orzec jak w sentencji na mocy art. 422 § 2 k.p.c.
========================================