Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 października 1994 r.
II URN 31/94
Jeżeli po ustaleniu prawa do emerytury ubezpieczony nie pobierał świad-
czeń ze względu na dalsze zatrudnienie, to realizacja tego prawa i ponowne obli-
czenie świadczenia od nowej podstawy wymiaru emerytury następuje na wniosek
ubezpieczonego na zasadach określonych w art. 7 ust. 1 w związku z art. 33 ust. 1
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450
ze zm.).
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Antoni Filcek, Adam
Józefowicz (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 25 października 1994 r. sprawy z wniosku Marianny S.-K. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.P. o wysokość emerytury, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 8 lutego 1994 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 18 listopada 1993 r., [...] oraz
przekazał sprawę do ponownego rozpoznania temu Sądowi.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w R.P. decyzją z dnia 9 sierpnia 1993
r. odmówił Mariannie S.-K. przeliczenia podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem
wynagrodzenia z lat 1989-1991 r. uznając, że wniosek o emeryturę został złożony w
grudniu 1991 r. Organ rentowy uznał, że w świetle art. 33 ustawy z dnia 17 października
1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) brak jest podstaw do
uwzględnienia okresu zgłoszonego przez wnioskodawczynię.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie po rozpoz-
naniu sprawy na skutek odwołania wnioskodawczyni, wyrokiem z dnia 18 listopada
1993 r., [...] zmienił zaskarżoną decyzję i przyjął do podstawy wymiaru emerytury
wynagrodzenie Marianny S.-K. z lat 1989, 1990 i 1991. Powołując się na przepis § 9
ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o
świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49
ze zm.) Sąd stwierdził, że za datę zgłoszenia wniosku przyjmuje się datę złożenia
wniosku na piśmie w organie rentowym lub datę ustnego zgłoszenia wniosku do
protokółu w organie rentowym, a także datę sporządzenia wniosku przez zakład pracy,
uprawniony do przyjmowania wniosków o emerytury i renty. W organie rentowym
wniosek przyjęto w dniu 6 stycznia 1992 r. podczas trwania zatrudnienia
wnioskodawczyni do 31 stycznia 1992 r. Dlatego Sąd zmienił zaskarżoną decyzję na
podstawie art. 477
14
§ 2 k.p.c.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie, rozpoznając
sprawę na skutek rewizji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddziału w R.P.,
wyrokiem z dnia 8 lutego 1994 r., [...] zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie
Marianny S.-K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddziału w R.P. z dnia 9
sierpnia 1993 r., [...]. Zdaniem Sądu Apelacyjnego w myśl § 6 ust. 1 pkt 1 wymie-
nionego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., wydanego na
podstawie art. 89 ust. 3, art. 94 i art. 105 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zao-
patrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (DZ. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) wnioski
o emerytury od pracowników uspołecznionych zakładów pracy przyjmują te zakłady,
które kompletują też dowody niezbędne do ustalenia prawa do świadczeń i ich
wysokości.Przepis § 9 ust. 1 cyt. rozporządzenia stanowi, że za datę zgłoszenia
wniosku przyjmuje się datę złożenia wniosku na piśmie w organie rentowym lub datę
ustnego zgłoszenia wniosku do protokółu w organie rentowym, a także datę sporządze-
nia wniosku przez zakład pracy. Treść przytoczonych przepisów wskazuje na to, że
złożenie wniosku o emeryturę w uspołecznionym zakładzie pracy jest równoznaczne z
terminem złożenia wniosku w organie rentowym. Skoro wnioskodawczyni złożyła
wniosek o emeryturę w zakładzie pracy w dniu 30 grudnia 1991 r., a wniosek o
ponowne obliczenie w dniu 9 marca 1993 r., to ma zastosowanie art. 33 ust. 1 ww
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, nie pozwalający
na uwzględnienie odwołania od decyzji organu rentowego. Z tego względu Sąd
Apelacyjny z mocy art. 390 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok.
Od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Lublinie z dnia 8 lutego 1994 r. wniósł rewizję nadzwyczajną Minister Spra-
wiedliwości, zarzucając temu wyrokowi rażące naruszenie prawa, w szczególności art.
33 ust. 1 w związku z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i oddalenie rewizji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych [...].
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Sąd Apelacyjny rozpatrując rewizję od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pra-
cy i Ubezpieczeń Społecznych uznał, że Sąd I instancji przyjął nieprawidłowo datę
złożenia wniosku o emeryturę przez wnioskodawczynię, tj. dzień jego wpływu do
organu rentowego (6 stycznia 1992 r.), zamiast dzień jego złożenia w zakładzie pracy
(30 grudnia 1991 r.). W związku z tym, że wniosek o ponowne obliczenie emerytury
wnioskodawczyni złożyła 9 marca 1993 r. to nie ma podstaw prawnych do jego
uwzględnienia. Jednakże Sąd Apelacyjny nie zwrócił uwagi na to, co wynika z akt
rentowych, że wnioskodawczyni po złożeniu wniosku w zakładzie pracy nadal praco-
wała do 31 stycznia 1992 r., a organ rentowy zawiesił wypłatę świadczeń emerytalnych
od 1 września 1991 r. do 31 stycznia 1992 r. (k. 13 akt rentowych na odwrocie). Z kolei
decyzją z dnia 28 kwietnia 1992 r. wydaną na skutek wniosku ubezpieczonej z dnia 3
lutego 1992 r. o wypłatę świadczenia emerytalnego, organ rentowy przyznał
świadczenie emerytalne wnioskodawczyni, przyjmując za podstawę wymiaru
emerytury jej zarobki z lat poprzedzających złożenie wniosku w zakładzie pracy tj.
1988, 1989 i 1990 r. (k. 16 akt rentowych na odwrocie). Decyzja ta uprawomocniła się
wobec nie złożenia odwołania przez wnioskodawczynię, która ponowiła wniosek w
dniu 3 marca 1993 r. (k. 18 akt rentowych), prosząc o przeliczenie emerytury z
uwzględnieniem okresu pracy w latach 1989-1991 r. Następnie organ rentowy decyzją
z dnia 9 sierpnia 1993 r. (k. 21 akt rentowych) odmówił uwzględnienia wniosku, gdyż
zgłoszone zarobki nie obejmują okresu 12 lat wstecz od złożenia wniosku o emeryturę
w zakładzie pracy.
Sądy obu instancji nie zwróciły uwagi na nieprawidłowości obu ostatnich decyzji
organu rentowego, które nie odróżniły daty wniosku o ustalenie prawa do emerytury
(której nie pobierała wnioskodawczyni, gdy pozostawała w zatrudnieniu) od daty
złożenia istotnego w niniejszej sprawie wniosku z dnia 3 lutego 1992 r. o realizację
nabytego prawa tj. o wypłatę świadczenia. Wniosek ten został zgłoszony w terminie
przewidzianym w art. 7 ust. 1 pkt 1 ww ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw (zwanej dalej ustawą o rewaloryzacji).
W związku z tym z mocy art. 33 ust. 1 ustawy o rewaloryzacji wnioskodawczyni
Mariannie S.-K.przysługuje prawo wyboru wynagrodzenia z kolejnych 3 lat
kalendarzowych z ostatnich 12 lat kalendarzowych do ustalenia podstawy wymiaru
emerytury i ponownego obliczenia świadczenia na zasadach określonych w art. 7 ust. 1
pkt 1 ww ustawy o waloryzacji. Ostatni jej wniosek rozpoznany przez organ rentowy i
Sądy obu instancji zmierzał do realizacji tego prawa. Tymczasem orzeczenia Sądów
obu instancji niezgodnie z tym przepisem przyjęły jako podstawę prawną orzeczeń datę
złożenia wniosku o ustalenie prawa do emerytury, zamiast daty wniosku o wypłatę
świadczenia emerytalnego z dnia 3 lutego 1992 r.
Zagadnienie ponownego ustalenia wysokości świadczeń emerytom, którzy
przyznanego im świadczenia nie pobierali, wykonując zatrudnienie w wymiarze czasu
pracy, uzasadniającym zawieszenie jego wypłaty, Sąd Najwyższy rozważał w licznych
orzeczeniach, w których ustalił się pogląd, że art. 79 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) nie
ma zastosowania wówczas, gdy emeryt, pomimo ustalenia prawa do świadczenia,
nadal pozostawał w zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy i na skutek tego nie
pobierał przysługującego mu świadczenia wobec zawieszenia jego wypłaty. W uchwale
z dnia 8 listopada 1993 r.. II UZP 21/93 (OSNCP 1994 z. 3 poz. 67), Sąd Najwyższy
uznał, że "trzyletni okres, z którego wynagrodzenie może stanowić podstawę wymiaru
emerytury (art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent...) przypadać może na okres ostatnich 12 lat przed zgłoszeniem wniosku
o wypłatę świadczenia, jeżeli mimo ustalenia prawa do emerytury uprawniony nie
pobierał świadczenia, pozostając w zatrudnieniu."
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 lipca 1994 r. II URN 21/94 (OSNAPiUS 1994
nr 9 poz. 150) wyjaśnił, że "za stanowiskiem tym przemawia również podstawowa
zasada ubezpieczeń społecznych wyrażająca się powiązaniem prawa i wysokości
świadczeń emerytalno-rentowych z długością okresu zatrudnienia pracownika i
odprowadzanych od jego wynagrodzenia składek na ubezpieczenie społeczne. Zasada
ta została wyraźnie wzmocniona w przepisach ustawy o waloryzacji, nadających
okresom składkowym decydujące znaczenie zarówno w nabyciu prawa do świadczeń,
jak i ich wysokości". Ponadto Sąd Najwyższy stwierdził w tym orzeczeniu, że przez
zawarte w art. 7 ust. 1 ustawy o rewaloryzacji określenie "okres ostatnich lat kalenda-
rzowych liczy się wstecz od roku, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę" należy
rozumieć wniosek o realizację tego prawa, a nie o jego ustalenie.
Z powyższych wywodów wynika, że jeżeli po ustaleniu prawa do emerytury,
ubezpieczony nie pobierał świadczeń ze względu na dalsze zatrudnienie w pełnym
wymiarze czasu pracy powodującym zawieszenie wypłaty emerytury, to podjęcie
realizacji tego prawa i ponowne obliczenie świadczenia od nowej podstawy wymiaru
emerytury następuje na wniosek ubezpieczonego na zasadach określonych w art. 7 ust.
1 w związku z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz. U. Nr 104, poz. 450).
Tego rodzaju sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie, skoro wnioskodawczyni
mając przyznaną emeryturę od 1 września 1991 r., nie pobierała jej z uwagi na dalsze
zatrudnienie w charakterze lekarza stomatologa w pełnym wymiarze czasu pracy do
dnia 31 stycznia 1992 r. Praca ta podlegała obowiązkowi ubezpieczenia społecznego,
co powodowało zawieszenie wypłaty emerytury zgodnie z przepisem art. 24 ww ustawy
z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji.
Sytuacji tej nie uwzględnił i nie poczynił poprawnych ustaleń Sąd Wojewódzki, a
Sąd Apelacyjny nie rozważył wszechstronnie sprawy w świetle wyżej wymienionych
przepisów prawa. Z tego względu stanowisko Sądu Apelacyjnego, który odmówił
wnioskodawczyni ustalenia podstawy wymiaru emerytury według zarobków z trzech
kolejnych lat kalendarzowych (1989, 1990 i 1991 r.) sprzed daty zgłoszenia w 1992 r.
wniosku o wypłatę emerytury, rażąco narusza art. 33 ust. 1 w związku z art. 7 ust. 1 pkt
1 ustawy o rewaloryzacji. Z tego względu rewizja nadzwyczajna [...] podlega
uwzględnieniu.
Wobec braku poprawnych ustaleń istotnych okoliczności sprawy i należytego
wyjaśnienia aspektów prawnych sprawy przez Sądy obu instancji, Sąd Najwyższy uznał,
że brak jest warunków do ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu z
rewizji nadzwyczajnej. Dlatego z mocy art. 422 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i
poprzedzający go wyrok Sądu I instancji oraz przekazał sprawę temu ostatniemu
Sądowi do ponownego rozpoznania w świetle wyrażonych wyżej poglądów prawnych.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
========================================