Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 22 listopada 1994 r.
I PZP 47/94
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski
(sprawozdawca), Walerian Sanetra,
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Iwony Kaszczyszyn, w sprawie z
powództwa Pawła G. przeciwko "D.-K." Co.Ltd. w likwidacji w G. o odprawę, po
rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 22 listopada 1994 r. zagadnienia prawnego
przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
siedzibą w Gdyni postanowieniem z dnia 28 września 1994 r., [...] do rozstrzygnięcia w
trybie art. 391 k.p.c.
"Czy użyte w art. 8 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.)
sformułowanie, iż: "odprawa pieniężna nie przysługuje pracownikowi prowadzącemu
działalność gospodarczą na własny rachunek", dotyczy również pracownika prowadzącego
działalność gospodarczą w ramach spółki ?"
p o d j ą ł następującą uchwałę:
Do pracownika prowadzącego w chwili rozwiązania stosunku pracy działalność
gospodarczą w ramach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie stosuje się przepisu
art. 8 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało na tle następującego stanu faktycznego.
Powód Jan G. wniósł o zasądzenie od pozwanej spółki z o.o. "D.-K." w likwidacji w
Gdyni kwoty 21.000.000 zł z odsetkami tytułem odprawy należnej pracownikom zwalnianym
z pracy w związku z likwidacją zakładu pracy.
Sąd I instancji oddalił powództwo. Zdaniem tego Sądu do powoda znajduje
zastosowanie przepis art. 8 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.), według
którego odprawa pieniężna nie przysługuje pracownikowi prowadzącemu działalność
gospodarczą na własny rachunek. Działalność gospodarcza powoda wyrażała się w tym, że
posiadał on połowę udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością "P." i był prezesem
zarządu uprawnionym do samodzielnego składania oświadczeń woli w imieniu spółki.
W rewizji od tego wyroku powód postawił w szczególności zarzut naruszenia prawa
materialnego przez błędne zastosowanie do niego przepisu art. 8 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. Jego zdaniem podmiotem prowadzącym działalność na własny rachunek była
spółka "P.", a nie on jako osoba fizyczna.
Poważne wątpliwości Sądu Wojewódzkiego w przedmiocie wykładni art. 8 ust. 3 pkt
5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. wynikają stąd, że według orzecznictwa Sądu
Najwyższego prowadzenie działalności gospodarczej w ramach spółki, o której mowa w art.
8 ust. 3 pkt 5 tej ustawy zachodzi wówczas, gdy pracownik ma wpływ na zapadające w niej
decyzje ze względu na znaczną ilość udziałów lub uczestnictwo we władzach spółki.
Jednakże Sąd Wojewódzki raczej skłania się ku poglądowi, w myśl którego art. 8 ust. 3 pkt 5
omawianej ustawy nie ma zastosowania do powoda, gdyż nie chodzi w nim o działalność
gospodarczą w ramach spółki, lecz na własny rachunek.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Mimo istnienia po stronie zakładu przyczyn zwolnienia pracownika (art. 1 ust. 1 lub 2
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.), w dwóch przypadkach prowadzenia działalności
gospodarczej nie nabywa on prawa do odprawy określonej w art. 8 ust. 1 i 2 tej ustawy.
Pierwsza sytuacja, określona w art. 8 ust. 3 pkt 3, dotyczy pracownika: "który po rozwiązaniu
stosunku pracy rozpoczyna działalność gospodarczą na własny rachunek lub w ramach spółki
albo spółdzielni w związku z przejęciem określonych składników mienia ruchomego lub
nieruchomego zakładu pracy; dotyczy to także pracownika, który w chwili rozwiązania
stosunku pracy jest wspólnikiem w spółce lub członkiem spółdzielni dokonującej takiego
przejęcia". Przepis ten nie ma zastosowania do powoda, gdyż nie przejął on mienia zakładu
pracy. Gdyby powód lub spółka "P." przejęli mienie zakładu pracy, to wówczas powoda jako
prezesa zarządu tej spółki i jednocześnie osobę posiadającą połowę udziałów należałoby uz-
nać za osobę prowadzącą działalność gospodarczą w ramach spółki, jak to trafnie przyjął Sąd
Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 czerwca 1993 r., sygn. I PRN 20/93 (OSNCP
1994 z. 4 poz. 90).
Mimo, że przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy nie ma zastosowania do powoda, to ma on
jednak istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszego zagadnienia prawnego. Interpretacja
art. 8 ust. 3 pkt 5 tej ustawy, to jest drugiego przepisu regulującego wpływ prowadzenia
działalności gospodarczej na prawo do odprawy, musi uwzględniać występujące w art. 8 ust.
3 pkt 3 rozróżnienie form prowadzenia tej działalności. Przepis ten przewiduje 3 formy
działalności gospodarczej - na własny rachunek, w ramach spółki i w ramach spółdzielni.
Wynika stąd wprost, że określona w art. 8 ust. 3 pkt 5 ustawy działalność gospodarcza na
własny rachunek nie może być prowadzona w ramach spółki lub spółdzielni. W działalności
gospodarczej prowadzonej na własny rachunek podmiotem praw i obowiązków z tym
związanych jest pracownik jako osoba fizyczna (art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r.
o działalności gospodarczej - Dz. U. Nr 41, poz. 324 ze zm.), a nie - jak w niniejszej sprawie
- posiadająca osobowość prawną spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 171 § 1 k.h.).
Przepis art. 8 ust. 3 pkt 5 jest jednym z wyjątków od zasady nabywania przez
pracownika prawa do odprawy w przypadku zwolnienia go z określonych w art. 1 ust. 1 i 2
ustawy przyczyn dotyczących zakładu pracy i z tego względu nie może być interpretowany
rozszerzająco. Według tego przepisu prawo do odprawy nie przysługuje tylko w razie
prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek, a nie w formie spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, nawet jednoosobowej (art. 158 ust. 1 k.h.).
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.
========================================