Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 listopada 1994 r.
III ARN 55/94
Jako dowolne należy traktować ustalenia faktyczne znajdujące wprawdzie
potwierdzenie w materiale dowodowym, ale niekompletnym, czy nie w pełni
rozpatrzonym. Zarzut dowolności wykluczają dopiero ustalenia dokonane w
całokształcie materiału dowodowego (art. 80 k.p.a.), zgromadzonego i zbadanego w
sposób wyczerpujący (art. 77 § 1 k.p.a.), a więc przy podjęciu wszelkich kroków
niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, jako warunku niezbędnego
wydania decyzji o przekonującej treści (art. 7 k.p.a.)
Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Adam Józefowicz, Janusz
Łętowski, Andrzej Wróbel, Sędzia SA: Andrzej Kijowski (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Włodzimierza Skoniecznego, po
rozpoznaniu w dniu 23 listopada 1994 r. sprawy ze skargi Zarządu Gminy w B. na decyzję
Wojewody K. z dnia 1 lutego 1993 r. [...] w przedmiocie przeniesienia prawa własności
działki na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie z dnia 3 marca
1994 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok
2. u c h y l i ł zaskarżoną decyzję Wojewody K. z dnia 1 lutego 1993 r. [...].
U z a s a d n i e n i e
Kierownik Oddziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Rejonowego w S.,
działający z upoważnienia Kierownika tegoż Urzędu, decyzją z dnia 4 grudnia 1992 r.
wydaną na podstawie art. 118 ust. 2a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników (Dz. U. z 1991 r., Nr 7, poz. 24 ze zm.), orzekł o nieodpłatnym
przekazaniu na rzecz Janiny D. prawa własności działek oznaczonych nr 4573/1 i 4575 o
łącznej powierzchni 0,19 ha, położonych we wsi B. i stanowiących mienie komunalne Gminy
B., a ponadto odmówił przeniesienia prawa własności działki nr 4773 o powierzchni 0,18 ha.
W motywach tej decyzji podano, że wymienione działki oraz działkę nr 4769 wydzielono do
dożywotniego bezpłatnego użytkowania przez Ludwika i Stanisławę H. w związku z
przejęciem na podstawie decyzji Naczelnika Gminy B. z dnia 1 czerwca 1977 r na rzecz
Skarbu Państwa w zamian za rentę gospodarstwa rolnego o powierzchni 9,09 ha,
stanowiącego własność Ludwika H. W grudniu 1980 r. Ludwik H. darował notarialnie córce
Janinie D. i zięciowi Eugeniuszowi D. budynek mieszkalno-gospodarczy położony na działce
nr 4769, którą małżonkowie nabyli notarialnie w 1987 r od Skarbu Państwa.
Nieodpłatne przeniesienie prawa własności działek nr 4573/1 i 4575 uzasadniono w
decyzji faktem ich użytkowania przez Janinę D. W odniesieniu do działki nr 4773 podano
natomiast, że w dniu 11 czerwca 1991 r. Zarząd Gminy zdecydował o rozdysponowaniu jej w
postępowaniu scaleniowym na rzecz Stanisława K. i Tadeusza Ż., którym Wójt Gminy oddał
tę działkę w bezumowne użytkowanie.
Powyższą decyzję, wskutek odwołania Janiny D., uchylił w dniu 1 lutego 1993 r.
Zastępca Dyrektora Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w
K., który z upoważnienia Wojewody K. orzekł o nieodpłatnym przeniesieniu na rzecz
skarżącej prawa własności działek nr 45733/1, 4575 i 4773 o łącznej powierzchni 0,37 ha. W
uzasadnieniu decyzji przyjęto, że wspomniane działki pozostawały w faktycznym
użytkowaniu Janiny D., w związku z czym nabyła ona ex lege uprawnienie do przyznania ich
własności na podstawie ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników (Dz .U. Nr 58, poz. 280), obowiązującej od dnia 21 sierpnia 1992 r.
Tę ostateczną decyzję zaskarżył Wójt Gminy B., który w imieniu Zarządu Gminy
podniósł zarzut błędnych ustaleń faktycznych, pomijających okoliczność, że Janina D. w dniu
20 czerwca 1992 r. nie była użytkownikiem działki nr 4773 i na tej podstawie domagał się
uchylenia zaskarżonej decyzji oraz przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia. W
odpowiedzi na skargę Wojewoda K., reprezentowany przez Dyrektora Wydziału Geodezji i
Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w K., wniósł o jej oddalenie.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie, wyrokiem z dnia
3 marca 1994 r. [...] skargę oddalił, zaś w uzasadnieniu swego orzeczenia podał, że
zaskarżona decyzja nie narusza prawa materialnego, względnie prawa procesowego.
Ustalenia faktyczne dotyczące użytkowania przez Janinę D.spornej działki nr 4773 znajdują
bowiem potwierdzenie w materiale dowodowym (zeznaniach świadków Jana i Olgi B.), a
więc nie są dowolne, wobec czego zarzuty skargi stanowią niedopuszczalną polemikę z
kompetencją organów orzekających do swobodnej oceny materiału dowodowego (art. 80
k.p.a.).
Od wspomnianego wyżej wyroku rewizję nadzwyczajną w dniu 26 sierpnia 1994 r.
wniósł z urzędu [...] Minister Sprawiedliwości, który zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił
rażące naruszenie art. 207 § 1 i § 2 pkt 1 i 3 k.p.a. w związku z art. 7 i 77 § 1 k.p.a. oraz art.
118 ust. 2a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z
1991 r., Nr 7, poz. 24 ze zm.), w brzmieniu określonym ustawą z dnia 20 czerwca 1992 r. o
zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. Nr 58, poz. 280). W
uzasadnieniu tych zarzutów skarżący podał, że organy administracji państwowej nie
dokonały wyczerpującego zebrania i dokładnego rozpatrzenia materiału dowodowego
sprawy. Jej stan faktyczny pozostawia wiele niejasności co do faktycznego władania przez
wnioskodawczynię sporną nieruchomością, a tym samym uniemożliwia kontrolę, czy
zaskarżona do Naczelnego Sądu Administracyjnego decyzja jest zgodna z hipotezą normy
prawa materialnego.
W konkluzji zarzutów i wywodów rewizji nadzwyczajnej skarżący wniósł na
podstawie art. 210 k.p.a. o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona. Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że
ustalenia faktyczne dotyczące użytkowania spornej działki przez Janinę D. znajdują
potwierdzenie w materiale dowodowym sprawy, a więc nie są dowolne, lecz oceny takiej nie
sposób zaakceptować.
Jako "dowolne" należy traktować również ustalenia faktyczne znajdujące wprawdzie
potwierdzenie w materiale dowodowym, ale niekompletnym, czy nie w pełni rozpatrzonym.
Zarzut dowolności wykluczają dopiero ustalenia dokonane w całokształcie materiału
dowodowego (art. 80 k.p.a.), zgromadzonego i zbadanego w sposób wyczerpujący (art. 77 §
1 k.p.a.), a więc przy podjęciu wszelkich kroków niezbędnych dla dokładnego wyjaśnienia
stanu faktycznego, jako warunku sine qua non wydania decyzji o przekonującej treści (art. 7
k.p.a.).
Wymaganiom tym nie odpowiada ostateczna decyzja wydana w niniejszej sprawie,
więc Sąd Najwyższy uchylił nie tylko zaskarżony wyrok Naczelnego Sądu
Administracyjnego, ale - wychodząc poza granice wniosku rewizji nadzwyczajnej - również
rozstrzygnięcie organu administracyjnego drugiego stopnia. Ocena legalności decyzji
Wojewody Krośnieńskiego zależy bowiem od stwierdzenia, czy istnieje przesłanka, aby
wobec wnioskodawczyni Janiny D. zastosować przepis art. 118 ust. 2a ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1991 r., Nr 7, poz. 24 ze
zm.), wprowadzony ustawą nowelizacyjną z 20 czerwca 1992 r. (Dz. U. Nr 58, poz. 280).
Przesłankę tę stanowiłoby "faktyczne władanie" sporną działką gruntu do dnia 21 sierpnia
1992 r., tj. do wejścia w życie wspomnianej ustawy nowelizacyjnej, co w świetle materiału
dowodowego zebranego i ocenionego w postępowaniu administracyjnym, nasuwa nie dające
się rozstrzygnąć wątpliwości.
Wątpliwości tych nie usuwają bynajmniej zeznania świadków Jana i Olgi B., które
Janina D. załączyła do swego wniosku z dnia 16 września 1992 r. Świadkowie ci potwierdzili
jedynie oświadczenie wnioskodawczyni, że na działce nr 4773 zbierała owoce z rosnących
tam jabłoni, które zostały wszakże ścięte wiosną 1992 r. Protokół z wizji terenowej,
przeprowadzonej w dniu 20 kwietnia 1993 r. z inicjatywy Urzędu Wojewódzkiego w K.
zawiera z kolei sformułowanie, że na działce nr 4773 "znajdują się jedynie kilkuletnie pniaki
po wyciętych drzewach" (k. 23 akt administracyjnych).
Jan i Olga B. zeznali ponadto, że część spornej działki zajmuje przybudówka do
stodoły, wykonana przez Tadeusza Ż. oraz ogródek warzywno-kwiatowy, urządzony przez
Stanisława K. Potwierdza to również protokół z wizji terenowej, informujący poza tym, że
Stanisław K. w zgodzie z uchwałą Zarządu Gminy B. rozpoczął budować drogę dojazdową
przez działkę nr 4773, w związku z czym składa w niej kręgi betonowe oraz naczepy
samochodowe. Protokół z wizji wskazuje wreszcie, że sporna działka była wykorzystywana
jako pastwisko.
Niejasności odnośnie do faktycznego władania sporną nieruchomością pogłębia fakt,
że w dniu 11 czerwca 1991 r., a więc na rok przed uchwaleniem wspomnianej ustawy
nowelizacyjnej, Zarząd Gminy B. podjął uchwałę o rozdysponowaniu działki w
postępowaniu scaleniowym na rzecz Stanisława K. i Tadeusza Ż., którym Wójt Gminy oddał
ją w bezumowne użytkowanie.
W niejednoznaczny sposób o swym stosunku do spornego gruntu wypowiadała się
zresztą sama zainteresowana, która przed Urzędem Gminy B. oświadczyła w dniu 1 grudnia
1992 r., że brak drzew na działce stwierdziła wiosną 1992 r. choć "nie wiedząc, że będzie
możliwość odzyskania działki, nie dochodziła kto i za czyją zgodą te drzewa wyciął" (k. 12
akt administracyjnych). Zainteresowana podała też, że w budynku na działce nr 4769 mieszka
w B. jej córka Dorota. Wnioskodawczyni mieszka natomiast w S., choć w postępowaniu
administracyjnym brakuje ustaleń, czy i jakie ewentualnie znaczenie mogło to mieć dla
kwestii faktycznego władania sporną działką.
Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 422 § 2 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================