Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 grudnia 1994 r.
I PRN 115/94
Wyrażeniom użytym w art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o
wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracow-
niczego stażu pracy (Dz. U. Nr 54, poz. 310) należy przypisać taki sens, że pojęcie
"objęcia" gospodarstwa oznacza także objęcie części gospodarstwa rolnego
mogącej według kryteriów formalnych stanowić gospodarstwo rolne, zaś zwrot
"okresy pracy ... poprzedzające objęcie ... gospodarstwa" mieści w sobie
dopuszczalność przerwy między pracą w gospodarstwie rolnym rodziców lub
teściów, a objęciem i rozpoczęciem jego prowadzenia przez osobę zainteresowa-
ną. Przedmiotem objęcia i prowadzenia musi być natomiast gospodarstwo rolne
należące do rodziców lub teściów.
Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jadwiga
Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Antoni Filcek,
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 1994 r. sprawy z powództwa
Ireny K. przeciwko Zespołowi Szkół Rolniczych w O. o nagrodę jubileuszową, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Komisji Krajowej Niezależnego Samorządnego Związku
Zawodowego "Solidarność" [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 6 czerwca 1994 r. [...]
o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Irena K. w pozwie przeciwko Zespołowi Szkół Rolniczych w O. żądała
wliczenia okresu pracy wykonywanej od 1 kwietnia 1970 r. do 31 sierpnia 1980 r. w
gospodarstwie rolnym rodziców Kazimierza i Józefy małżonków K. do pracowniczego
stażu pracy, a następnie - jak wyjaśniła w toku postępowania (k.14) - do okresu pracy,
od którego zależy prawo do nagrody jubileuszowej za 20 lat pracy.
Sąd Rejonowy w Chełmie wyrokiem z dnia 22 marca 1994 r. oddalił powództwo
po ustaleniu następującego stanu faktycznego:
Powódka jest zatrudniona w Zespole Szkół Rolniczych w O. na stanowisku nau-
czyciela od 1 września 1980 r. Powódka pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców w
okresie od kwietnia 1970 r. do sierpnia 1980 r. W dniu 29 listopada 1979 r. jej rodzice
przekazali to gospodarstwo na własność synowi Mirosławowi K. Na podstawie umowy
darowizny z dnia 18 maja 1993 r. powódka otrzymała od brata część przekazanego mu
przez rodziców gospodarstwa o powierzchni 1.02 ha przeliczeniowych.
Na podstawie powyższych ustaleń Sąd I instancji uznał, że okres pracy powódki
w gospodarstwie rolnym rodziców nie może być wliczony do pracowniczego stażu
pracy. W myśl bowiem art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu
okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy
(Dz. U. Nr 54, poz. 310), pracownikowi wlicza się do tego stażu przypadające przed
dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym rodziców lub teściów,
jeżeli te okresy poprzedzają objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia
osobiście lub ze współmałżonkiem. Gdy chodzi o powódkę, nie spełnia ona
powyższego warunku, wobec czego jej żądanie nie może być uwzględnione.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie, rozpoznając
sprawę na skutek rewizji powódki, wyrokiem z dnia 6 czerwca 1994 r. oddalił rewizję.
Sąd Wojewódzki uznał, że wyrok Sądu I instancji jest prawidłowy, gdyż po
okresie pracy w gospodarstwie rolnym rodziców powódka nie objęła ich gospodarstwa,
ponieważ przekazali je w zamian za rentę synowi Mirosławowi K. Dopiero tenże, po
prawie 14 latach posiadania gospodarstwa, podarował jego część powódce. Tak więc
powódka nie objęła gospodarstwa rodziców, lecz część gospodarstwa brata.
Tymczasem zwrot "objęcie tego gospodarstwa" użyty w art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia
20 lipca 1990 r. oznacza gospodarstwo rodziców lub teściów. Tak również wyjaśnił Sąd
Najwyższy w orzeczeniu z dnia 8 czerwca 1993 r. w sprawie I PZP 20/93.
Od wyroku Sądu Wojewódzkiego Komisja Krajowa NSZZ "Solidarność" złożyła
rewizję nadzwyczajną opartą na zarzucie rażącego naruszenia art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy
z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie
rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. Nr 54, poz. 310), w której żądała
uchylenia tego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy
w Chełmie z dnia 22 marca 1994 r. i wydania wyroku ustalającego, że okres pracy
powódki od 1 kwietnia 1970 r. do 29 listopada 1979 r. w gospodarstwie rolnym rodziców
wlicza się do pracowniczego stażu pracy.
Zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną wskazany wyżej art. 1 ust. 1 pkt 2
ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. wymaga jedynie udowodnienia faktu pracy w gospodar-
stwie rolnym rodziców lub teściów po 16 roku życia oraz faktu objęcia tego gos-
podarstwa w dowolnym czasie i prowadzenia go samodzielnie lub z małżonkiem. Prze-
pis ten natomiast nie wymaga, by bezpośrednio po okresie pracy nastąpiło objęcie
gospodarstwa i nie wymaga też objęcia jego całości. Skoro więc bezpośredni związek
czasowy między pracą w gospodarstwie rolnym rodziców lub teściów a przejęciem tego
gospodarstwa nie jest warunkiem nabycia uprawnień przewidzianych w omawianej
ustawie, powódka mogła przejąć część gospodarstwa także od swojego brata, po
upływie pewnego czasu od chwili zakończenia pracy w gospodarstwie rodziców.
Rewidujący podniósł także, iż wolą rodziców powódki było, by gospodarstwo
podzielić między wszystkie dzieci, dlatego też nie ma większego znaczenia okoliczność,
że umową z dnia 29 listopada 1979 r. przekazali je najpierw synowi Mirosławowi K.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Mający zastosowanie w sprawie art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r.
o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego
stażu pracy (Dz. U. Nr 54, poz. 310) stanowi, że - na warunkach przewidzianych we
wstępnej części przepisu - do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika
wynikające ze stosunku pracy, wlicza się pracownikowi przypadające przed dniem 1
stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym
prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i
rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz z małżonkiem.
Trafne jest stanowisko wnoszącego rewizję nadzwyczajną, że z powyższego
przepisu nie wynika, by warunkiem wliczenia pracy wykonywanej po ukończeniu 16
roku życia w gospodarstwie rodziców lub teściów do pracowniczego stażu pracy było
objęcie tego gospodarstwa w całości, jak też objęcie gospodarstwa i rozpoczęcie jego
prowadzenia bezpośrednio po okresie pracy w gospodarstwie rodziców lub teściów.
Wniosku takiego nie można bowiem wyprowadzić ani z dosłownej treści przepisu, ani z
jego analizy. Nie dałby się on również pogodzić z zasadami racjonalnego myślenia.
Trudno bowiem znaleźć uzasadnienie dla tezy, że z dużego gospodarstwa rolnego nie
można wydzielić gospodarstw mniejszych, (pod warunkiem posiadania przez nie
przymiotu gospodarstwa rolnego), bądź oczekiwać, że osoba pracująca w
gospodarstwie wielodzietnych rodziców lub teściów musiałaby pozostawać w tym gos-
podarstwie aż do momentu jego przekazania, np. wskutek starości właścicieli, cho-
ciażby to miało nastąpić w odległym czasie. W związku z tym wyrażeniom użytym w art.
1 ust. 1 pkt 2 ustawy należy przypisać taki sens, że pojęcie "objęcie... gospodarstwa"
oznacza także objęcie części gospodarstwa rolnego mogącej według kryteriów
formalnych stanowić gospodarstwo rolne, natomiast zwrot "okresy pracy... poprzedza-
jące objęcie... gospodarstwa" mieści w sobie dopuszczalność przerwy między pracą w
gospodarstwie rodziców lub teściów a objęciem i rozpoczęciem jego prowadzenia przez
osobę zainteresowaną, gdyż nie wymaga on "bezpośredniego" przejścia z pracy w
gospodarstwie rodziców lub teściów do osobistego lub z małżonkiem prowadzenia
przejętego od nich gospodarstwa rolnego. Nie można zaś interpretując przepis o
nabyciu określonych uprawnień wprowadzać warunków zaostrzających, skoro sam
ustawodawca tego nie uczynił.
Zagadnieniem, czy między pracą w gospodarstwie rodziców lub teściów a obję-
ciem i samodzielnym prowadzeniem (lub z małżonkiem) ich gospodarstwa rolnego
możliwa jest przerwa, zajmował się Sąd Najwyższy w sprawie I PZP 20/93, w której w
dniu 8 czerwca 1993 r. wydał uchwałę (OSNCP 1994 z. 1 poz. 9) przyjmującą w
uzasadnieniu. że "objęcie gospodarstwa" nie musi następować podczas czy bez-
pośrednio po okresie pracy w gospodarstwie rodziców lub teściów, gdyż według zasad
wykładni językowo-logicznej przepisu art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r.,
wystarczającym warunkiem zaliczenia okresów pracy w gospodarstwie rolnym do
pracowniczego stażu pracy jest ustalenie, że osoba zainteresowana wykonywała pracę
w gospodarstwie rodziców lub teściów, a następnie rozpoczęła jego prowadzenie
osobiście lub z małżonkiem, niezależnie od tego, czy jest to gospodarstwo rodziców czy
teściów.
Powyższy pogląd podzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 października 1994
r. I PRN 82/94 (OSNAPiUS 1995 nr 2 (14) poz. 23) i podziela go również Sąd
Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę.
Odnosząc przedstawione wyżej rozważania i uwagi do rozpoznawanej sprawy
trzeba więc podkreślić, że skoro do zastosowania powołanego wyżej art. 1 ust. 1 pkt 2
ustawy nie jest konieczne objęcie przez osobę, która po ukończeniu 16 roku życia
pracowała w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, całości
jednego z tych gospodarstw, ani też objęcie gospodarstwa bezpośrednio po okresie
pracy w nim, okoliczność, iż powódka przestała pracować w gospodarstwie rodziców w
1979 r. oraz że stała się właścicielką jego części dopiero w 1993 r., nie może być
uznana za przeszkodę do uwzględnienia powództwa.
Przeszkodę do uwzględnienia żądania powódki stanowi natomiast fakt, że w
1993 r. nie objęła części gospodarstwa rolnego rodziców, w którym pracowała w latach
1970-79, lecz nabyła notarialnie i objęła część gospodarstwa brata Mirosława K. Ta też
kwestia ma istotne znaczenie w sprawie.
Z zebranych dowodów jednoznacznie wynika, że rodzice powódki "umową o
przekazanie własności i posiadania gospodarstwa rolnego" [...] z dnia 29 listopada 1979
r. "przenieśli w całości i nieodpłatnie własność i posiadanie" swojego gospodarstwa
rolnego o powierzchni 6.23 ha na rzecz syna Mirosława K. W 1980 r. powódka
rozpoczęła pracę w pozwanym Zespole Szkół Rolniczych w O. w charakterze nauczy-
cielki i według jej własnych twierdzeń, w gospodarstwie przekazanym bratu przestała
pracować. Aktem notarialnym [...] z dnia 18 maja 1993 r. brat powódki Mirosław K.
podarował jej część gospodarstwa, przy czym niektóre działki na zasadzie wyłącznej
własności, a w niektórych tylko udziały. Tymże aktem notarialnym podarował również
część gospodarstwa rolnego pozostałemu rodzeństwu.
Analizując niesporny w sprawie stan faktyczny należy dojść do wniosku, że nie
odpowiada on hipotezie art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy, gdyż nie zawiera jednego z koniecz-
nych jej elementów, którym jest objęcie gospodarstwa rodziców lub teściów.
Tymczasem nie ulega wątpliwości, że w wymienionym przepisie tylko o te dwie grupy
osób chodzi i że tylko przejęcie ich gospodarstwa rodzi możliwość wliczenia do stażu
pracowniczego okresu pracy w ich gospodarstwie rolnym w sytuacji opisanej w tymże
przepisie. Nie ma zaś znaczenia okoliczność, czy między zaprzestaniem pracy w
gospodarstwie rodziców (lub teściów) a jego objęciem i samodzielnym prowadzeniem
była jakaś przerwa czy nie. Ważne jest to, by przejęciu podlegało gospodarstwo rodzi-
ców (lub teściów), a nie innych osób.
Z tego rodzaju konstrukcji przepisu można łatwo odczytać zamiar ustawodawcy.
Jest nim z jednej strony preferowanie sytuacji, w której następuje przejście gos-
podarstwa rolnego z pokolenia na pokolenie, a z drugiej strony - uprzywilejowanie w
zakresie prawa pracy tych, którzy zdecydowali się kontynuować prowadzenie gospo-
darstwa przodków. Rozciągnięcie przepisu na inne strony faktyczne, w których -tak jak
w rozpoznawanej sprawie - osoba zainteresowana obejmuje gospodarstwo rolne (lub
jego część) stanowiącą w przeszłości własność rodziców, lecz w chwili objęcia nie
należące już do nich od wielu lat - jest nieuprawnione.
Tym samym brak jest podstaw do zakwestionowania wyroków Sądów obu
instancji, które nie uznały za zasadne roszczeń powódki o wliczenie do jej stażu pracy u
strony pozwanej, od którego zależy prawo do nagrody jubileuszowej, okresu pracy po
ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1970-79. Oznacza
to również, że nie jest zasadny zarzut rażącego naruszenia prawa podniesiony w
stosunku do tychże wyroków w rewizji nadzwyczajnej.
Z braku zatem podstaw przewidzianych w art. 417 § 1 k.p.c., stosownie do art.
421 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy oddalił rewizję nadzwyczajną.
========================================