Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 kwietnia 1995 r.
I PRN 6/95
Dla oceny istnienia przyczyn rozwiązania stosunku pracy, o których mowa
w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.) decydujący
jest moment podejmowania przez kierownika zakładu pracy decyzji o zwolnieniu
pracownika.
Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska (sprawozdawca), Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Walerian Sanetra,
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 kwietnia 1995 r. sprawy z powództwa
Wiesława G. przeciwko Powszechnej Kasie Oszczędności Bank Państwowy-Oddział w
G. o zapłatę, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Pracy i Polityki Socjalnej [...] od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z dnia 8
września 1994 r., [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Nysie z dnia 14 czerwca 1994 r., [...] w ten sposób, że zasądził od Powszechnej Kasy
Oszczędności Bank Państwowy-Oddziału w G. na rzecz Wiesława G. kwotę złotych 975
(dziewięćset siedemdziesiąt pięć) z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 1994
roku.
U z a s a d n i e n i e
Powód Wiesław G. w pozwie przeciwko Powszechnej Kasie Oszczędności Bank
Państwowy-Oddział w G. wniósł o zasądzenie trzymiesięcznego wynagrodzenia z
ustawowymi odsetkami od 1 czerwca 1994 r. do dnia zapłaty tytułem odprawy
pieniężnej w związku z wypowiedzeniem mu umowy o pracę z przyczyn dotyczących
zakładu pracy, wymienionych w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa, gdyż powodowi zapropono-
wano inne stanowiska pracy, których powód nie przyjął.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Nysie wyrokiem z dnia 14 czerwca 1994 r. [...] od-
dalił powództwo i ustalił, że powód Wiesław G. był zatrudniony od maja 1990 r. na
podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jako inspektor techniczny.
Zajmował się gospodarką samochodową, zabezpieczeniem przeciwpożarowym i pro-
wadził dokumentację środków trwałych. Na przełomie roku 1993/94 wykonywał również
obowiązki kierowcy samochodu dostawczego, a posiadając zezwolenie na posługiwanie
się bronią palną, brał też udział w konwojowaniu wartości bankowych. Powód jest z
wykształcenia technikiem mechanizacji rolnictwa. W lutym 1994 r. zniesione zostało
stanowisko inspektora technicznego i dotychczasowe obowiązki powoda mieli przejąć
inni pracownicy Banku. Powodowi zaproponowano wówczas pracę wartownika ze
skierowaniem na szkolenie straży bankowej. Początkowo powód wyraził zgodę, nie
przyjął jej jednak ostatecznie, wobec propozycji odbycia szkolenia i uzależnienia tej
pracy od zobowiązania się do przepracowania w Banku przez 3 lata lub zwrotu kosztów
szkolenia. Następnie w dniu 28 lutego 1994 r. zaproponowano powodowi stanowisko
kierowcy w wymiarze 1/2 etatu i w tym samym dniu powód otrzymał wypowiedzenie
umowy o pracę ze skutkiem na dzień 31 maja 1994 roku. W dniu 1 maja 1994 r.
powodowi zaproponowano pracę w wymiarze 1/2 etatu na stanowisku konserwatora, co
łącznie tworzyłoby pełny wymiar czasu pracy.
W dniu 4 marca 1994 r. powód odmówił zatrudnienia na stanowisku kierowcy i
konserwatora z powodu zbyt niskiej płacy. Sąd Rejonowy ustalił, że łączny staż pracy
powoda przekroczył 25 lat, a odprawa pieniężna w wysokości trzymiesięcznego wy-
nagrodzenia wynosiłaby kwotę 9.750.000 zł. Jednakże, zdaniem Sądu Rejonowego,
powodowi nie przysługuje odprawa pieniężna, gdyż likwidacja stanowiska powoda nie
była wyłączną, jedyną przyczyną wypowiedzenia mu umowy o pracę zgodnie z art. 10
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.). Zaproponowane bowiem
powodowi prace wartownika straży bankowej, kierowcy samochodu dostawczego i
konserwatora, odpowiadały wykształceniu i umiejętnościom powoda i gdyby powód
przyjął propozycję zmiany stanowiska pracy, nie doszłoby do rozwiązania umowy o
pracę.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu wyrokiem z
dnia 8 września 1994 r., [...] oddalił rewizję powoda i podzielił pogląd Sądu I instancji, iż
podstawą decyzji o zwolnieniu powoda były nie tylko zmiany organizacyjne, o których
mowa w art. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., lecz nadto - odrzucenie przez niego
propozycji pracy, między innymi, na stanowisku wartownika straży bankowej.
Powyższy wyrok zaskarżył Minister Pracy i Polityki Socjalnej w drodze rewizji
nadzwyczajnej, zarzucając naruszenie art. 8 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy [...] i wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w Nysie z dnia 14 czerwca
1994 r., [...] i zasądzenie na rzecz powoda kwoty 975 zł z odsetkami ustawowymi od 1
czerwca 1994 roku. Rewidujący podniósł, że likwidacja stanowiska powoda była przy-
czyną zaproponowania mu zatrudnienia w charakterze wartownika straży bankowej,
zatem decyzja o wypowiedzeniu powodowi umowy o pracę została wydana na
podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. z przyczyn wymienionych w
art. 1 ust. 1 tej ustawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona. Sądy obu instancji zasadnie przyjęły,
że podstawę rozstrzygnięcia stanowi art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 roku,
jednakże ich dalsze ustalenia o braku wskazanych w tym przepisie przesłanek do
wypłaty powodowi odprawy pieniężnej z art. 8 tej ustawy nie znajdują potwierdzenia w
zebranym materiale dowodowym. Rewidujący trafnie powołał wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 10 października 1990 r., I PR 319/90 (OSNCP 1992 z. 11, poz. 204) wyjaś-
niający, że przez zawarte w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. sformuło-
wanie, że przyczyny wymienione w art. 1 ust. 1 tej ustawy "stanowią wyłączny powód
uzasadniający rozwiązanie stosunku pracy" należy rozumieć sytuację, w której bez
zaistnienia tych przyczyn nie zostałaby podjęta przez kierownika zakładu pracy
indywidualna decyzja o zwolnieniu pracownika. Sąd Najwyższy podkreślił w powyższym
wyroku, że obok tych przyczyn mogą więc występować inne jeszcze okoliczności
wpływające na rozwiązanie umowy o pracę z konkretnym pracownikiem, które jednak
same w sobie, bez występowania przyczyn wymienionych w art. 1 ust. 1 omawianej
ustawy, nie doprowadziłyby do podjęcia decyzji o rozwiązaniu stosunku pracy.
Bezsporne jest w sprawie, że powodowi zaproponowano stanowisko kierowcy w
wymiarze 1/2 etatu, jak i stanowisko kierowcy i konserwatora po wypowiedzeniu mu
umowy o pracę. Powyższe propozycje miały miejsce w dniach 28 lutego i 1 marca 1994
r., a pismo o wypowiedzeniu umowy o pracę nosi datę 18 lutego 1994 r. Odmowa
przyjęcia tych propozycji nie mogła więc stanowić jakiejkolwiek przyczyny, także
współprzyczyny, przy podejmowaniu decyzji o rozwiązaniu z powodem stosunku pracy.
Dla oceny przyczyn, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z 28 grudnia 1989 r.
konieczne jest, aby przyczyny te istniały w chwili podejmowania decyzji o zwolnieniu
pracownika przez kierownika zakładu pracy.
Do rozważenia pozostaje zatem pierwsza propozycja zmiany stanowiska pracy
powoda przez zatrudnienie go na stanowisku wartownika straży bankowej, udzielona
powodowi w okresie przed wypowiedzeniem mu umowy o pracę. Czy odmowa powoda
na taką zmianę pracy stanowiła wyłączną motywację dla dokonanego przez zakład
pracy rozwiązania stosunku pracy ?
Z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, że konieczna ze wzglę-
dów organizacyjnych pozwanego zakładu pracy likwidacja dotychczasowego
stanowiska pracy powoda, była przyczyną zarówno dla zaproponowania powodowi
innego stanowiska pracy, jak i rozwiązania umowy o pracę. Tak więc odmowa powoda
na przekwalifikowanie się z inspektora technicznego na wartownika straży bankowej,
nie powinna być uznana za przyczynę, która sama w sobie, stanowiła wyłączny powód
uzasadniający dokonanie wypowiedzenia, niezależnie od likwidacji stanowiska pracy
powoda.
Sądy obu instancji błędnie również przyjęły, że powód miał kwalifikacje do zapro-
ponowanej mu pracy w charakterze strażnika bankowego skoro powodowi przed-
stawiono konieczność odbycia odpowiedniego szkolenia i dopiero ukończenie tego
kursu umożliwiałoby pełnienie obowiązków wartowniczych (pismo strony pozwanej z 8
czerwca 1994 r. - k. 7). Samo zezwolenie na posiadanie broni, które miał powód, nie
wystarcza do uzyskania kwalifikacji wartownika straży bankowej.
Nie można również pominąć, że stanowisko inspektora technicznego, także pod
względem osobistego bezpieczeństwa, znacznie różni się od obowiązków wartownika.
Zmiana warunków pracy przejawiała się także w tym, że na nowym stanowisku
zażądano od powoda zobowiązania do przepracowania 3 lat w pozwanym Banku albo
zwrotu kosztów związanych ze szkoleniem.
Odmowa powoda co do zaproponowanej mu zmiany stanowiska pracy, która
ewidentnie pogarszała jego dotychczasowe warunki pracy i płacy, była zapewne przes-
łanką decydującą o tym, że zakład pracy zastosował wypowiedzenie definitywne, a nie
zmieniające, w niczym jednak nie zmieniała wyłączności przyczyny tego wypo-
wiedzenia, którą była likwidacja stanowiska pracy - inspektora technicznego.
Jest to przyczyna rozwiązania stosunku pracy wymieniona w art. 1 ust. 1 ustawy
z dnia 28 grudnia 1989 r., zatem z mocy art. 8 ust. 1 tej ustawy powodowi przysługiwała
odprawa pieniężna.
Pozbawienie powoda należnej odprawy pieniężnej rażąco narusza prawo bo-
wiem odmówiono mu świadczenia przyznawanego pracownikowi przy utracie pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Wysokość należnej powodowi odprawy w kwocie 975 zł nie była kwestionowana
przez stronę pozwaną i dlatego Sąd Najwyższy na podstawie art. 422 § 1 k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
========================================