Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 września 1995 r.
II URN 31/95
Pominięcie przez sąd orzekający, dowodu z opinii biegłego sądowego,
lekarza specjalisty chirurga ortopedy, w sprawie o rentę inwalidzką osoby, u
której rozpoznano pourazowe zmiany narządu ruchu, stanowi rażące naruszenie
art. 3 § 2 oraz art. 233 § 1 k.p.c. także wówczas, gdy w sprawie uzyskano opinie
biegłych lekarzy innych specjalności.
Przewodniczący: SSN Teresa Romer, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski, Jerzy
Kuźniar (sprawozdawca),
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 września 1995 r., sprawy z wniosku
Jana O. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w S. o rentę in-
walidzką, na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich [...] od wy-
roku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie z dnia
11 października 1994 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu-
-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie do ponownego rozpoznania
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 27 grudnia 1992 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
S. przyznał wnioskodawcy Janowi O. rentę inwalidzką według trzeciej grupy inwalidów
w związku z wypadkiem w drodze z pracy do domu, jakiemu uległ on w dniu 3 stycznia
1992 r. Decyzję oparto na orzeczeniu Obwodowej Komisji Lekarskiej do Spraw Inwa-
lidztwa i Zatrudnienia w L. z dnia 7 grudnia 1992 r., w którym rozpoznano powypadkowe
zwichnięcie stawu biodrowego lewego, chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego z
ostrym zespołem bólowym oraz prawie całkowicie zniesione odwodzenie i ruchy
obrotowe w tym stawie.
W trakcie pobierania świadczenia - w czerwcu 1993 r. - wnioskodawca wystąpił z
wnioskiem o jego podwyższenie wobec pogorszenia stanu zdrowia, a to konieczności
leczenia operacyjnego i założenia endoprotezy. W toku postępowania przed organem
rentowym powyższe żądanie zostało początkowo potwierdzone orzeczeniem
Obwodowej KIZ w L. z dnia 28 lipca 1993 r., które zaliczyło wnioskodawcę do drugiej
grupy inwalidów w związku z wypadkiem, jednakże Wojewódzka KIZ w S. badająca
wnioskodawcę wobec sprzeciwu Inspektora Orzecznictwa Inwalidzkiego, w orzeczeniu
z dnia 9 sierpnia 1993 r. zaliczyła go nadal do trzeciej grupy inwalidów, zaś na tej
podstawie organ rentowy decyzją z dnia 30 sierpnia 1993 r. odmówił podwyższenia
świadczenia.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie rozpoz-
nający odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji uzupełnił postępowanie dowodowe
dopuszczając dowody z opinii biegłych początkowo chirurga, następnie również inter-
nisty, chirurga ortopedy i neurologa, i wyrokiem z dnia 11 października 1994 r. [...]
odwołanie oddalił.
Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Rzecznik Praw Obywatelskich i
zarzucając rażące naruszenie art. art. 3 § 2, 233 § 1, 285 § 1 i 286 k.p.c. w zw. z art.
18, 25 i 41 ust. 3 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 144 ze zm.), oraz art. 24
ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) i naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej,
żądał uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi
Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie do ponownego
rozpoznania.
W uzasadnieniu rewizji skarżący wskazał przedwczesność wydanego wyroku
wobec niedostatecznego wyjaśnienia sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona, w sprawie zachodzi bowiem rażące
naruszenie wymienionych wyżej przepisów prawa, zaś wydany wyrok musi być ocenio-
ny jako przedwczesny.
Stosownie do przepisu art. 3 § 2 w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. sąd powinien dążyć
do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, zaś
zamknięcie rozprawy następuje po uznaniu, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona do
stanowczego rozstrzygnięcia stosunku spornego. Wyjaśniając sporne okoliczności
sprawy sąd - również z urzędu - może podejmować czynności procesowe, w tym do-
puszczać dowody, które następnie ocenia z zachowaniem zasady swobodnej oceny
dowodów wynikającej z przepisu art. 233 § 1 k.p.c.
Rozpoznając odwołanie wnioskodawcy Sąd Wojewódzki podjął próbę wyjaś-
nienia stanu zdrowia odwołującego się, w tym zwłaszcza stwierdzenia, czy wystąpiło w
nim istotne pogorszenie pozwalające na zaliczenie wnioskodawcy do drugiej grupy
inwalidów z tytułu wypadku w drodze z pracy do domu, niemniej jednak nie można
przyjąć aby takie wyjaśnienie faktycznie w sprawie nastąpiło. Początkowo powołano dla
wydania opinii biegłych internistę i chirurga, przy czym dowód ten ostatecznie był
przeprowadzony - w drodze tzw. pomocy prawnej - przed Sądem Rejonowym w L.
Biegły chirurg Zbigniew L. wydając opinię jedynie na podstawie przedłożonej mu doku-
mentacji, zakwalifikował wnioskodawcę do drugiej grupy inwalidów w związku z wy-
padkiem ustalając znaczne ograniczenie ruchomości stawu biodrowego lewego i
upośledzenie funkcji lewej kończyny dolnej powodujące konieczność używania kul oraz
niezdolność do wykonywania pracy zawodowej. Zdaniem biegłego przebieg choroby
oraz jej następstwa mogą pozostawać w związku z wypadkiem w drodze z pracy do
domu jakiemu wnioskodawca uległ w dniu 3 stycznia 1992 r. Sąd Rejonowy w Lęborku
nie przeprowadził dowodu z opinii biegłego internisty, wobec braku biegłego tej
specjalności w okręgu.
Następnie Sąd orzekający wydał postanowienie o powołaniu kolejnych biegłych
internisty, chirurga, ortopedy, oraz neurologa przy czym opinię taką opracowali biegli
chirurg, internista i neurolog, i zaliczyli wnioskodawcę do trzeciej grupy inwalidów przy
stwierdzeniu iż "nawet istotna niesprawność kończyny dolnej powoduje inwalidztwo w
zakresie trzeciej grupy".
W oparciu o dokumentację lekarską w tym zdjęcia Rtg. rozpoznano destrukcję
całego stawu biodrowego..., zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego lewego ze
znacznym ograniczeniem wydolności statyczno-dynamicznej kończyny.
Opinia ta wobec braku szczegółowego uzasadnienia, a nadto jako nie odno-
sząca się do poprzedniej opinii wydanej w niniejszej sprawie, nie może być uznana za
miarodajną, a w każdym razie oparcie się na niej bez bliższego wyjaśnienia, narusza
przepisy art. 285 i 286 w związku z art. 233 § 1 k.p.c.
W sytuacji bowiem, gdy opinia biegłych nie jest zupełna, w tym nie odnosi się do
już wydanych opinii lekarskich winna być uzupełniona bądź to w formie pisemnej bądź
też w trakcie ustnego wyjaśnienia opinii na żądanie sądu.
W wyroku z dnia 7 grudnia 1994 r. II URN 43/94 (OSNAPiUS 1995 nr 8 poz.
102) Sąd Najwyższy wskazał, że "brak w opinii biegłych fachowego uzasadnienia
wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej powodując,
że wydanie orzeczenia w oparciu o taką opinię, następuje z naruszeniem granic
swobodnej oceny dowodów z art. 233 § 1 k.p.c.".
Zauważyć nadto należy, że w składzie zespołu biegłych, opracowującego opinię,
na której ostatecznie oparł się Sąd wydając zaskarżony rewizją nadzwyczajną wyrok,
nie znalazł się specjalista ortopeda, mimo iż jego opinia była w postanowieniu
dowodowym Sądu przewidziana, a wobec rodzaju schorzenia wręcz nieodzowna.
W piśmie procesowym z dnia 26 września 1994 r. - data wpływu do Sądu
Wojewódzkiego w Koszalinie - wnioskodawca zakwestionował opinie, w tym brak w
zespole biegłych lekarza ortopedy, co Sąd pominął uznając sprawę za dostatecznie
wyjaśnioną.
Wszystkie te okoliczności dają podstawę do stwierdzenia, że w sprawie nie
dojrzałej jeszcze do rozstrzygnięcia wydany został wyrok, który musi być oceniony jako
przedwczesny.
Z tych względów i na podstawie art. 422 § 2 k.p.c. należało uchylić zaskarżony
wyrok i sprawę przekazać Sądowi Wojewódzkiemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Koszalinie do ponownego rozpoznania.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy rzeczą Sądu I instancji będzie uzupełnienie
postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłego specjalisty
ortopedy, a następnie jej ocena i ustalenie, czy obecny stan zdrowia wnioskodawcy
daje podstawę do zaliczenia go do II grupy inwalidów w związku z wypadkiem w drodze
z pracy do domu.
Fakt, iż upłynął już termin, o którym mowa w przepisie art. 421 § 2 k.p.c. nie stoi
na przeszkodzie w rozpoznaniu rewizji nadzwyczajnej, skoro - poza rażącym naru-
szeniem prawa - zaskarżony wyrok narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej poz-
bawiając wnioskodawcę prawa do rzetelnie prowadzonego procesu dla wykrycia praw-
dy obiektywnej, co mogło doprowadzić w konsekwencji do odmowy przyznania
należnego świadczenia rentowego będącego podstawowym źródłem egzystencji.
Wyrok tak wydany podważa konstytucyjną zasadę państwa prawnego i zaufanie do
organów wymiaru sprawiedliwości.
========================================