Pełny tekst orzeczenia

- 1 -
Postanowienie z dnia 5 marca 1996 r.
I PZP 3/96
Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem warunków pracy i płacy
przewidziana w art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawo-
dowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) obejmuje również pracownika, który
został wybrany do zarządu organizacji związkowej w okresie biegnącego
wypowiedzenia. Ochrona ta może zostać uchylona w razie likwidacji działu
pracy tego pracownika (art. 43 § 1 i 3 k.p.).
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Teresa Flemming-
-Kulesza (sprawozdawca), Kazimierz Jaśkowski,
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Piotra Wiśniewskiego, po rozpoz-
naniu w dniu 5 marca 1996 r. sprawy z powództwa Leonarda W. przeciwko Teleko-
munikacji Polskiej S.A. - Zakładowi Telekomunikacji w G. o uznanie wypowiedzenia
umowy o pracę za bezskuteczne, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego
przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą
w Gdyni postanowieniem z dnia 21 listopada 1995 r., [...]
p o s t a n o w i ł
:
o d m ó w i ć podjęcia uchwały.
U z a s a d n i e n i e
Powód Leonard W. w pozwie z 3 kwietnia 1995 r. domagał się ustalenia, że
dokonane przez zakład pracy wypowiedzenie zmieniające warunki płacy i pracy jest
bezskuteczne jako nieuzasadnione, drastycznie pogarszające warunki płacy i pracy
oraz nie zawierające uzasadnienia.
Zakład pracy - Telekomunikacja Polska S.A. Zakład Telekomunikacji w G. -
- 2 -
wniósł o oddalenie powództwa, powołując się na likwidację komórki organizacyjnej,
którą kierował powód.
Ostatecznie powód domagał się przywrócenia do pracy (wobec zawiadomie-
nia go przez pozwaną o rozwiązaniu umowy o pracę z dniem 30 czerwca 1995 r.).
Zgłosił też alternatywne żądanie uznania za bezskuteczne wypowiedzenia zmienia-
jącego "i przedłużenia umowy o pracę na czas nie określony"
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gdańsku wyrokiem z 31 lipca 1995 r. w punkcie
I ustalił, że powód Leonard W. i pozwany - Telekomunikacja Polska S.A. - Zakład
Telekomunikacji w G. pozostają w stosunku pracy na warunkach pracy i płacy wyni-
kających z wypowiedzenia zmieniającego dokonanego przez pozwanego w dniu 31
marca 1995 r., a w punkcie II oddalił powództwo.
Sąd ten dokonał następujących ustaleń faktycznych:
Powód zatrudniony był u strony pozwanej na różnych stanowiskach, ostatnio
jako kierownik Awaryjnej Kolumny Kablowej w Wydziale Regionalnej Służby Dyspo-
zytorskiej. Otrzymywał wynagrodzenie według 6 kategorii zaszeregowania.
W dniu 8 lipca 1994 r. odbyło się zebranie założycielskie Krajowego Związku
Zawodowego Pracowników Telekomunikacji Polskiej S.A., podczas którego powoda
wybrano przewodniczącym komitetu założycielskiego. Sąd Wojewódzki w Gdańsku
postanowieniem z dnia 13 lutego 1995 r. odmówił rejestracji tego związku, natomiast
Sąd Apelacyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 17 maja 1995 r. zmienił to orze-
czenie i związek zarejestrował.
Pozwany wypowiedział powodowi umowę o pracę 31 marca 1995 r.w części
dotyczącej stanowiska i wynagrodzenia. Jednocześnie zaproponowano powodowi
pracę na stanowisku instruktora w Kolumnie Remontowej [...] w Oddziale Wykonaws-
twa Robót Telekomunikacyjnych z wynagrodzeniem według 10 kategorii zaszerego-
wania. Pouczono też powoda o możliwości złożenia oświadczenia o odmowie przyję-
cia zaproponowanych warunków do 15 maja 1995 r. (co skutkowałoby rozwiązanie
umowy o pracę z upływem okresu wypowiedzenia) oraz o tym, że brak tego oświad-
czenia traktowany będzie jako zgoda na zaproponowane warunki.
Omówione wypowiedzenie spowodowane zostało zmianami organizacyj-
nymi, w wyniku których zlikwidowano komórkę organizacyjną - Awaryjną Kolumnę
Kablową, której powód był kierownikiem. W dniu 3 lipca 1995 r. pracownicy tej ko-
- 3 -
mórki otrzymali pisma zawierające nowe zakresy obowiązków. Powód odmówił przy-
jęcia takiego pisma. W dniu 6 lipca 1995 r. pozwany wystąpił do Prezydium Zarządu
Krajowego Związku Zawodowego Pracowników Telekomunikacji Polskiej S.A. o wy-
rażenie zgody na rozwiązanie z powodem umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1
k.p. Zamiar rozwiązania umowy o pracę uzasadniono ciężkim naruszeniem podsta-
wowych obowiązków pracowniczych, polegającym na odmowie świadczenia pracy na
przydzielonym stanowisku. Takie zachowanie powód tłumaczył nieprzyjęciem no-
wych warunków pracy oraz trwającym postępowaniem sądowym.
W piśmie z dnia 21 lipca 1995 r. skierowanym do powoda pozwany stwier-
dził, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło 30 czerwca tegoż roku. Następnie oś-
wiadczył przed sądem, że świadczenie pracy przez powoda w lipcu uznaje za wyko-
nywanie umowy zlecenia.
Sąd Rejonowy uznał, że powód nie złożył oświadczenia o odmowie przyjęcia
zaproponowanych nowych warunków pracy, skutkiem czego umowa o pracę nie
uległa rozwiązaniu i wiąże strony na warunkach wynikających z treści wypowiedzenia
zmieniającego. Zdaniem Sądu wypowiedzenie to było uzasadnione likwidacją stano-
wiska pracy zajmowanego przez powoda i likwidacją kolumny. W dacie wypowiedze-
nia powód nie był już objęty szczególną ochroną wynikającą z art. 32 ust. 3 ustawy z
dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) wo-
bec tego, że określony w tym przepisie sześciomiesięczny okres ochronny członków
komitetu założycielskiego upłynął 8 stycznia 1995 r. Nowe warunki pracy odpowia-
dają wykształceniu powoda, który pracował już na stanowisku instruktora w 1992 r.
Zdaniem Sądu Rejonowego - działania pozwanego podejmowane w lipcu 1995 r.
również świadczą o tym, że stosunek pracy łączący strony trwał po 30 czerwca.
Powód wniósł rewizję od omówionego wyroku, wnosząc o jego zmianę i
uwzględnienie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z sie-
dzibą w Gdyni rozpoznając rewizję powziął wątpliwości ujęte w przedstawionym za-
gadnieniu prawnym: "czy sześciomiesięczny termin ochrony przed wypowiedzeniem
lub rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę z członkiem komitetu założyciel-
skiego związku zawodowego, określony w przepisie art. 32 pkt 3 ustawy z dnia 23
- 4 -
maja 1981 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234) może być przedłu-
żony, w szczególności o okres sądowego postępowania rejestracyjnego".
Sąd ten podniósł, że postępowanie sądowe w sprawie rejestracji Krajowego
Związku Zawodowego Pracowników Telekomunikacji Polskiej SA trwało od 4 sier-
pnia 1994 r. do 17 maja 1995 r., a czas ochrony członków komitetu założycielskiego
przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę upłynął 8 stycznia 1995 r.
Zdaniem Sądu Wojewódzkiego ustawodawca nie przewidział, że postępowanie
rejestracyjne może trwać dłużej niż 5 miesięcy (komitetowi założycielskiemu
zakreślono w tej samej ustawie miesięczny termin na złożenie wniosku o rejestrację
związku).
Sąd Wojewódzki skłania się do poglądu, że sześciomiesięczny okres, o
którym mowa w art. 32 pkt 3 ustawy o związkach zawodowych powinien ulec przed-
łużeniu o czas trwania postępowania rejestracyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 391 § 1 k.p.c. sąd rewizyjny (apelacyjny lub wojewódzki) mo-
że przedstawić Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne pows-
tałe przy rozpoznawaniu rewizji. Zagadnienie, o którym mowa w tym przepisie powin-
no być tego rodzaju wątpliwością, bez rozwiązania której nie jest możliwe rozstrzyg-
nięcie sprawy. Jest to zagadnienie prawne, a nie faktyczne, konieczne jest zatem
dostateczne wyjaśnienie stanu faktycznego sprawy dla jego prawidłowego sformu-
łowania.
W niniejszej sprawie przedstawiono zagadnienie bez spełnienia wymienio-
nych przesłanek. Sąd rewizyjny powziął wątpliwość co do interpretacji art. 32 ust. 3
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze
zm.), traktując powoda jako członka komitetu założycielskiego związku zawodowego.
Powód w pewnym okresie czasu był nim istotnie, jednakże w aktach sprawy znajduje
się dokument (wniosek tegoż związku zawodowego o dokonanie wpisu w rejestrze
sądowym) [...], z którego wynikałoby, że powód został następnie wybrany Przewodni-
czącym Prezydium Zarządu Krajowego Związku. Dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej
sprawy jest zatem niezbędne ustalenie, czy powód był objęty szczególną ochroną
- 5 -
przed wypowiedzeniem warunków pracy i płacy wynikającą z art. 32 ust. 2 w związku
z ust. 4 ustawy o związkach zawodowych. Przepis art. 32 ust. 2 stanowi bowiem, że
pracodawca nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej zmienić
jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika będącego człon-
kiem zarządu lub komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej w czasie trwa-
nia mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu. Zgodnie z treścią ust. 4 prze-
pis ten stosuje się odpowiednio do pracownika pełniącego z wyboru funkcję w orga-
nach organizacji związkowych działających poza zakładem pracy, z tym, że zgodę, o
której mowa w tych przepisach wyraża właściwy statutowo organ tej organizacji
związkowej, w której pracownik pełni lub pełnił swoją funkcję. O okresie objęcia
ochroną członka zarządu decyduje data wyboru (powierzenia funkcji). Użyte w art. 32
ust.2 sformułowanie "nie może (...) zmienić" należy rozumieć w ten sposób, że
względny zakaz uregulowany w tym przepisie obejmuje zarówno oświadczenie o wy-
powiedzeniu zmieniającym, jak i jego efekt w postaci zmiany warunków pracy i płacy
po upływie okresu wypowiedzenia. Inaczej mówiąc dla dokonania zmiany warunków
pracy i płacy pracodawca powinien uzyskać zgodę zarządu organizacji związkowej
przy dokonaniu wypowiedzenia oraz w trakcie biegnącego wypowiedzenia, gdy pra-
cownik w tym czasie został objęty ochroną.
Użyty w zwrot "nie może (...) zmienić" wskazuje bowiem na to, że nie chodzi
tylko o moment dokonania wypowiedzenia, gdyż w takim przypadku prawdopodobnie
użyto by innego określenia (np. "nie może wypowiedzieć"). Jest to jednak rozumowa-
nie czysto hipotetyczne, gdyż ochrona z art. 32 ust. 2 powinna być rozumiana jako
analogiczna do ochrony przewidzianej w ustępie 1 tegoż artykułu, czyli obejmować
zarówno moment wypowiedzenia, jak i upływ okresu wypowiedzenia ("nie może...
wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy"). Wyjaśnienie okoliczności podlegania
powoda szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem zmieniającym przewidzianej w
art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych powinno wyprzedzać - w stanie fak-
tycznym sprawy - analizę art. 32 ust. 3, gdyż rozważania te mogą okazać się zbędne.
Nie jest to jednakże jedyna kwestia, która powinna być ustalona i rozważona
w rozpoznawanej sprawie. Poza rozważaniami sądów orzekających w tej sprawie po-
wstał problem ewentualnego zastosowania art. 43 k.p. Nawet bowiem w razie ustale-
nia, że powód był objęty względnym zakazem wypowiedzenia warunków pracy i pła-
- 6 -
cy pozostaje do wyjaśnienia, czy nastąpiła likwidacja działu jego pracy w rozumieniu
art. 43 § 1 pkt 1 k.p. Z mocy § 3 tegoż artykułu dyspozycja tego przepisu mogłaby
mieć również zastosowanie w przypadku powoda. Okoliczność ta nie została jednak-
że dotąd ustalona.
Zagadnienie prawne zostało przedstawione w niedostatecznie wyjaśnionym
stanie faktycznym sprawy, a udzielenie odpowiedzi nie jest niezbędne do rozstrzyg-
nięcia sprawy.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy postanowił odmówić podjęcia uchwały
na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym
(jednolity tekst Dz. U. z 1994 r. Nr 13, poz. 48 ze zm.).
========================================