Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 14 marca 1996 r.
I PZP 39/95
Prezes Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełno-
sprawnych podejmuje decyzje w sprawach "wpłat" zakładów pracy na ten Fun-
dusz, stosując przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach po-
datkowych (Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm).
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Kazimierz Jaśkowski (współsprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski, Walerian Sanetra
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel, Maria Tyszel,
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu na
posiedzeniu w dniu 14 marca 1996 r. wniosku Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
skierowanego do rozpoznania przez skład siedmiu sędziów Izby Administracyjnej,
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały zawierającej
odpowiedź na następujące pytanie prawne:
1. Czy zakłady pracy obowiązane do wpłat na PFRON na podstawie art. 17 ust.
3 i art. 30 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnieniu i rehabilitacji
zawodowej osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 46, poz. 201, Nr 80 poz. 350 z późn.
zm.), mają obowiązek dokonywania wpłat na podstawie art. 20 ust. 4 cytowanej ustawy,
na dzień 20 każdego miesiąca następującego po miesiącu, za który przysługują
zwolnienia podatkowe, czy na podstawie art. 8 ust. 2 cytowanej ustawy, w terminie do
dnia 20 następnego miesiąca, po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powo-
dujące powstanie obowiązku wpłat, składając równocześnie Zarządowi Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych deklarację według ustalonego wzoru
?
W związku z tym zachodzi pytanie, który z przepisów w świetle art. 8 ust. 2 i art.
20 ust. 4 cytowanej ustawy, powinien być przyjęty przez Fundusz, dla ustalania terminu
dokonywania wpłat:
- miesięczne wpłaty na Fundusz ?
- czy miesięczne wpłaty zaliczek na poczet podatku dochodowego ?
- czy też roczne zeznanie zakładu pracy dla celów podatku dochodowego ?
co stanowi istotną różnicę w określeniu wysokości wpłat na Fundusz.
2. Czy w przypadku dokonania nadpłaty lub dokonania nienależnej wpłaty na
Państwowy Fundusz, wynikającej z różnicy między podatkiem dochodowym naliczanym
a należnym, powstałym z dokonania wpłat miesięcznych zaliczek na ten podatek a
rozliczeniem rocznym podatku dochodowego, przysługuje Państwowemu Funduszowi
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych prawo do zwrotu wpłat lub zaliczenie na poczet
zaległych i bieżących wpłat na Fundusz, na analogicznej zasadzie, jak w przypadku
kwot nadpłaconych i nienależnie uiszczonych podatków, które podlegają z urzędu
zaliczeniu na zaległe i bieżące zobowiązania podatkowe, a w razie braku takich
zobowiązań, podlegają zwrotowi w ciągu miesiąca od dnia powstania nadpłaty, na
podstawie ustawy o zobowiązaniach podatkowych ?
Powołana zasada zaliczenia lub zwrotu nadpłaconych podatków, dokonywana jest po
ostatecznym ustaleniu wysokości zobowiązania podatkowego za dany rok
p o s t a n o w i ł :
o d m ó w i ć podjęcia uchwały.
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 20 września 1984 r.
o Sądzie Najwyższym (jednolity tekst: Dz. U. z 1994 r., Nr 13, poz. 48 ze zm.) Sądowi
Najwyższemu przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej wątpliwości prawne ujęte zostały,
jako dwie odrębne kwestie. Pierwsza z nich została sformułowana przy tym w formie
kilku pytań. Pierwsze zagadnienie dotyczy tego, czy zakłady pracy obowiązane do
wpłaty na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podstawie art.
17 ust. 3 i art. 30 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnieniu i rehabilitacji
zawodowej osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 46, poz. 201 ze zm.), mają obowiązek
dokonywania wpłat na podstawie art. 20 ust. 4 tej ustawy, na dzień 20 każdego
miesiąca następującego po miesiącu, za który przysługują zwolnienia podatkowe, czy
na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy, w terminie do dnia 20 następnego miesiąca, po
miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku wpłat,
składając równocześnie Zarządowi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych deklarację według ustalonego wzoru?
Tak ujęte pytanie w istocie dotyczy wyjaśnienia w jakim terminie powinny być
dokonywane wpłaty na PFRON, gdyż zachodzą różnice w sformułowaniach znaj-
dujących się w art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 9 maja 1991 r. i w jej art. 20 ust. 4. W myśl
pierwszego z tych przepisów zakłady pracy dokonują wpłat, o których mowa w art. 4
ust. 1, art. 6 ust. 2, art. 17 ust. 1 i art. 20 ust. 3 ustawy, w terminie do dnia 20 następne-
go miesiąca po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie
obowiązku wpłat, składając równocześnie Zarządowi Państwowego Funduszu Reha-
bilitacji Osób Niepełnosprawnych deklarację według ustalonego wzoru. Natomiast w
myśl art. 20 ust. 4 ustawy z dnia 9 maja 1991 r. termin przekazania środków, o których
mowa w art. 20 ust. 3 oraz w art. 17 ust. 3, ustala się na 20 dzień każdego miesiąca
następującego po miesiącu, za który przysługuje zwolnienie podatkowe. Prima facie,
gdy idzie o wpłaty stanowiące następstwo ulg lub zwolnień podatkowych (art. 17 ust. 3 i
art. 20 ust. 3 ustawy z 9 maja 1991 r.), można sądzić, iż unormowania zamieszczone w
art. 8 ust. 2 i w art. 20 ust. 4 ustawy z dnia 9 maja 1991 r. regulują te same kwestie
używając nieco odmiennych sformułowań, co nie wydaje się być właściwe.
Dalsza część zagadnienia ujętego w punkcie 1 wniosku Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej rodzi jednakże wątpliwość czy w istocie wnioskodawcy idzie o wyjaśnienie
niejasności powstających na tym tle oraz co konkretnie miałoby być przedmiotem
wyjaśnienia, zwłaszcza, że w uzasadnieniu wniosku nie wskazano bliżej na czym
polega istota wątpliwości i w jaki konkretnie sposób mogłaby być ona wyjaśniona. W
dalszej części zagadnienia z punktu pierwszego pisze się bowiem, że "w związku z tym
zachodzi pytanie, który z przepisów w świetle art. 8 ust. 2 i art. 20 ust. 4 ustawy z 9
maja 1991 r., powinien być przyjęty przez Fundusz, dla ustalenia terminu dokonywania
wpłat: - miesięczne wpłaty na Fundusz? - czy miesięcznie wpłaty zaliczek na poczet
podatku dochodowego? - czy też roczne zeznanie zakładu pracy dla celów podatku
dochodowego? co stanowi istotną różnicę w określeniu wysokości wpłat na Fundusz".
W tak postawionym pytaniu sugeruje się (przyjmuje się jako przesłankę
entymematyczną), że to czy przewidziane w art. 17 ust. 3 i 20 ust. 3 ustawy z dnia 9
maja 1991 r. wpłaty na PFRON mają być dokonywane w okresach miesięcznych, czy
też w inny sposób, zależy od tego, czy za podstawę rozstrzygnięcia przyjmie się przepis
art. 8 ust. 2, czy też art. 20 ust. 4 tej ustawy, co jednak nie znajduje uzasadnienia w
różnicy jaka istnieje w ich brzmieniu. Ponieważ przyjęte w domyśle założenie, na którym
oparto pytanie jest fałszywe, wobec tego nie można na nie udzielić odpowiedzi wprost.
Ponadto ze sposobu jego ujęcia wynika, że w gruncie rzeczy wnioskodawcy idzie o to,
czy zakłady pracy, które zobowiązane są do wpłacania zaliczek na poczet podatku
dochodowego, a korzystają z ulg i zwolnień z tego podatku na zasadzie art. 17 ust. 3 i
art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 9 maja 1991 r., powinny dokonywać odpowiednich wpłat na
PFRON (jako konsekwencji uzyskanych ulg i zwolnień podatkowych), w terminach,
które skorelowane są z terminami wpłacania zaliczek, czy też w jakichś innych
terminach (przy założeniu, że zaliczka na podatek dochodowy nie jest świadczeniem
odrębnym, a zobowiązanie podatkowe powstaje dopiero po upływie roku podatkowego).
W gruncie rzeczy nie tyle jest to pytanie o termin dokonywania wpłat na PFRON, ile o to
czy ulga (zwolnienie) w zaliczce na podatek dochodowy jest równoznaczna z ulgą
(zwolnieniem) podatkową w rozumieniu art. 17 ust. 3 i art. 20 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 9
maja 1991 r. Sprawa, czy w istocie o tę kwestię właśnie idzie wnioskodawcy,
pozostawiona jest wszakże domysłom, gdyż seria pytań ujętych w punkcie pierwszym
jego wniosku pozostaje ze sobą w niejasnych relacjach, a jednocześnie jego
uzasadnienie nie daje żadnego materiału, któryby pozwalał ustalić, jakie w
rzeczywistości są intencje wnioskodawcy i na jakie konkretnie pytanie oczekuje on
odpowiedzi. Z góry przy tym zakłada on, że między art. 8 ust. 2 ustawy z 9 maja 1991
r., a jej art. 20 ust. 4 zachodzi sprzeczność tego rodzaju, że tylko jeden z tych
przepisów może być stosowany. Dla przyjęcia takiego wniosku brak jest jednakże
wystarczających przesłanek.
Mając na uwadze nieprecyzyjność sformułowanych pytań ujętych w punkcie
pierwszym wniosku, błędność założeń, które legły u ich podstaw oraz nie dające się
usunąć wątpliwości co do istoty zagadnienia prawnego, którego rozwiązania wniosko-
dawca oczekiwał od Sądu Najwyższego. Sąd ten uznał, że na tak ujęte pytania nie da
się udzielić prawidłowej odpowiedzi.
W punkcie drugim swojego wniosku Minister Pracy i Polityki Socjalnej postawił
pytanie "czy w przypadku dokonania nadpłaty lub dokonania nienależnej wpłaty na
Państwowy Fundusz, wynikającej z różnicy, między podatkiem dochodowym nali-
czanym a należnym, powstałym z dokonania wpłat miesięcznych zaliczek na ten po-
datek a rozliczeniem rocznym podatku dochodowego, przysługuje Państwowemu Fun-
duszowi Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych prawo do zwrotu wpłat lub zaliczenia na
poczet zaległych i bieżących wpłat na Fundusz, na analogicznej zasadzie, jak w
przypadku kwot nadpłaconych i nienależnie uiszczonych podatków, które podlegają z
urzędu zaliczeniu na zaległe i bieżące zobowiązania podatkowe, a w razie braku takich
zobowiązań, podlegają zwrotowi w ciągu miesiąca od dnia powstania nadpłaty, na
podstawie ustawy o zobowiązaniach podatkowych?"
W myśl art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 1991 r. do wpłat, o których mowa w jej
art. 4 ust. 1, art. 6 ust. 2, art. 17 ust. 3 i art. 20 ust. 3 pkt 1 mają zastosowanie przepisy
ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (jednolity tekst: Dz. U.
z 1993 r., Nr 108, poz. 486 ze zm.), z tym, że czynności wynikające z art. 5 ust. 3, art. 8
ust. 1, art. 22 ust. 1 i art. 31 ust.1 i 2 tej ustawy należą do kompetencji Prezesa Zarządu
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Przy tym w ogólności
podejmowanie decyzji w sprawach wpłat na PFRON należy do kompetencji Prezesa
Zarządu tego Funduszu, co niedwuznacznie wynika z art. 8 ust. 1, a także ust. 3 ustawy
z dnia 9 maja 1991 r., który przewiduje, że od decyzji tego Prezesa dotyczących wpłat,
o których mowa w art. 4 ust. 1, art. 6 ust. 2, art. 17 ust. 3 i art. 20 ust. 3 pkt 1, zakładom
pracy przysługuje odwołanie do Ministra Pracy i Polityki Socjalnej. Regulacja art. 8 ust.
1 ustawy z dnia 9 maja 1991 r. oznacza, że między innymi do wpłat, o których w nim
mowa, ma zastosowanie przepis art. 29 ustawy o zobowiązaniach podatkowych, który
ustanawia zasadę, że kwoty nadpłaconych i nienależnie uiszczonych podatków
podlegają z urzędu zaliczeniu na zaległe i bieżące zobowiązania podatkowe, a w razie
braku takich zobowiązań - podlegają z urzędu zwrotowi w ciągu trzech miesięcy od dnia
powstania nadpłaty, chyba że podatnik zgłosił wniosek o zaliczenie nadpłaty na poczet
przyszłych zobowiązań. Oznacza to tym samym, że sprawa - używając słów
wnioskodawcy - "prawa PFRON do zwrotu wpłat lub zaliczenia na poczet zaległych i
bieżących wpłat na Fundusz" jest wyraźnie uregulowana. Wnioskodawca nie wyjaśnia
przy tym skąd biorą się wątpliwości w tym względzie oraz jakie przepisy i dlaczego na
tym tle rodzą niejasności interpretacyjne w stopniu uzasadniającym poddawanie ich
wykładni Sądu Najwyższego na podstawie art. 13 ust. 3 ustawy o Sądzie Najwyższym.
Stąd też należy uznać, że brak jest podstaw dla udzielania odpowiedzi na pytanie
dotyczące "prawa PFRON do zwrotu wpłat lub zaliczenia na poczet zaległych i
bieżących wpłat na Fundusz". Oceny tej nie zmienia pogląd wyrażony przez
przedstawiciela Ministra Pracy i Polityki Socjalnej na posiedzeniu Sądu Najwyższego,
który wyjaśnił, że wątpliwość wyrażona w pytaniu drugim powstała na tle brzmienia art.
8 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 1991 r., ponieważ nie wymieniono w nim art. 29 ustawy o
zobowiązaniach podatkowych. Z powołanego przepisu wynika bowiem wprost, że do
wpłat, o których mowa w art. 4, art. 6 ust. 2, art. 17 ust. 3 i w art. 20 ust. 3 pkt 1 tej
ustawy ma zastosowanie - i to bez zastrzeżenia, że idzie o zastosowanie "odpowiednio"
- całość przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych i w związku z tym nie może
budzić wątpliwości, iż reguła ta odnosi się także do art. 29 ustawy o zobowiązaniach
podatkowych.
Z powyżej wskazanych powodów Sąd Najwyższy uznał, że brak jest warunków i
podstaw dla udzielenia odpowiedzi na przedstawione mu w dwóch punktach pytania
prawne i skutkiem tego odmówił podjęcia uchwały.
========================================