Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 kwietnia 1996 r.
I PRN 36/96
Dyrektor przedsiębiorstwa państwowego, którego stosunek pracy wygasł
na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 9 marca 1990 r. o zmianie ustawy o
przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. Nr 17, poz. 99) z upływem 5 lat od dnia
powołania, - w warunkach określonych w art. 2 ust. 3 tej ustawy - ma prawo do
odprawy na zasadach określonych w art. 39 ustawy z dnia 25 września 1991 r. o
przedsiębiorstwach państwowych (jednolity tekst : Dz. U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80
ze zm.).
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski
(sprawozdawca), Walerian Sanetra,
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 17 kwietnia 1996 r. sprawy z powództwa Mariana M. przeciwko Zakładom
Naprawczym Mechanizacji Rolnictwa w B. o odprawę, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Szczecinie z dnia 12 września 1995 r., [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w punktach I i III i oddalił rewizję pozwanego od
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Gryfinie z dnia 12 maja 1995 r., [...].
U z a s a d n i e n i e
Powód Marian M. wniósł o zasądzenie od pozwanych Zakładów Naprawczych
Mechanizacji Rolnictwa w B., m.in. odprawy dyrektorskiej na podstawie art. 2 ust. 2 i 3
ustawy z dnia 9 marca 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych
(Dz. U. Nr 17, poz. 99).
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gryfinie wyrokiem z dnia 12 maja 1995 r., [...] w pkt I
zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.939,82 zł z ustawowymi odsetkami
tytułem dochodzonej odprawy i w pkt III nadał rygor natychmiastowej wykonalności do
kwoty 1.489,97 zł.
Sąd ten ustalił, że w grudniu 1989 r. po przeprowadzeniu konkursu, powód został
powołany na stanowisko dyrektora pozwanych Zakładów na czas nie określony. Ten
stosunek pracy wygasł z dniem 30 grudnia 1994 r. na podstawie art. 2 ust. 2 wskazanej
wyżej ustawy z dnia 9 marca 1990 r., albowiem tego dnia upłynęło 5 lat od daty
powołania. Powód nabył zatem prawo do odprawy przewidzianej w art. 2 ust. 3 tej
ustawy, gdyż pozwany nie wykazał istnienia okoliczności wyłączających prawo do tego
świadczenia.
Wyrokiem z dnia 12 września 1995 r., [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Szczecinie w pkt I zmienił wyrok Sądu I instancji i oddalił
powództwo, a w pkt III zasądził od powoda na rzecz pozwanego koszty zastępstwa
procesowego. Zdaniem Sądu II instancji do powoda ma zastosowanie art. 2 ust. 3 zd. 2
ustawy z dnia 9 marca 1990 r., według którego odprawa nie przysługuje, jeżeli dyrektor
był powołany na 5 lat i stosunek pracy ustał z upływem tego okresu. Z wywodów
zawartych w uzasadnieniu wynika, że Sąd II instancji przyjmuje, iż ustanie stosunku
pracy pracownika powołanego może nastąpić w wyniku odwołania lub wygaśnięcia. W
konkluzji stwierdzono, że przepis art. 2 ust. 3 zd. 2 ustawy z dnia 9 marca 1990 r. także
dlatego ma zastosowanie do powoda, że jego stosunek pracy wygasł z mocy tej
ustawy, a nie ustał w wyniku wcześniejszego odwołania.
Wyrok ten zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości zarzucając
rażące naruszenie art. 2 ust. 2 i 3 powołanej ustawy z dnia 9 marca 1990 r. oraz
wnosząc o jego uchylenie w pkt I i III i oddalenie rewizji pozwanego od wyroku Sądu I
instancji. Zdaniem Ministra Sąd II instancji błędnie utożsamił określenie przez ustawę
okresu, po upływie którego stosunek pracy wygasa z mocy prawa z powołaniem na
czas określony (5 lat) przez uprawniony organ.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Z przepisu art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 9 marca 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiors-
twach państwowych (Dz. U. Nr 17, poz. 99) - mającego zastosowanie do powoda -
wynika, że stosunek pracy dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, powołanego w
okresie trzech lat przed wejściem w życie tej ustawy po przeprowadzeniu konkursu,
jeżeli nie ustanie wcześniej, to wygasa z upływem 5 lat od daty powołania. W
przypadku takiego ustania stosunku pracy dyrektora przysługuje mu, z mocy art. 2 ust.
3 tej ustawy, odprawa na zasadach przewidzianych w ustawie o przedsiębiorstwach
państwowych z następującymi wyłączeniami zawartymi w zdaniu drugim tego przepisu:
"Odprawa nie przysługuje, jeżeli dyrektor był powołany na 5 lat i stosunek pracy ustał z
upływem tego okresu lub gdy bezpośrednio po ustaniu stosunku pracy został powołany
ponownie na to samo stanowisko".
Sąd II instancji przyjął, że skoro w art. 2 ust. 2 jest mowa o ustaniu stosunku
pracy i o jego wygaśnięciu, a przepis ust. 3 zd. 1 tego artykułu przyznaje prawo do
odprawy w razie ustania stosunku pracy, to w przypadku jego wygaśnięcia dyrektor nie
nabywa prawa do odprawy. Nie jest to pogląd trafny. Po pierwsze w pojęciu "ustanie
stosunku pracy" mieści się także jego wygaśnięcie. Wyłączenie wygaśnięcia stosunku
pracy z zakresu tego pojęcia musiałoby być wyraźnie zaznaczone. Po wtóre przepis art.
2 ust. 3 zd. 1 omawianej ustawy - gdyby go rozumieć tak, jak Sąd II instancji - byłby
zbędny. W przypadku ustania stosunku pracy dyrektora przed jego wygaśnięciem z
upływem 5 lat od powołania prawo do odprawy reguluje bowiem art. 39 ustawy z dnia
25 września 1991 r. o przedsiębiorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r.
Nr 18, poz. 80 ze zm.), który ma zastosowanie w przypadku odwołania dyrektora także i
bez odesłania, przewidzianego w art. 2 ust. 3 zd. 1 ustawy o zmianie ustawy o
przedsiębiorstwach państwowych. Przepis ten uzyskuje istotne znaczenie normatywne
jedynie wtedy, gdy jest on rozumiany jako podstawa do nabycia prawa do odprawy
przez dyrektora, którego stosunek pracy wygasł (po upływie 5 lat od powołania). W
takiej sytuacji ustawa o przedsiębiorstwach państwowych nie przewiduje odprawy dla
dyrektora, gdyż wiąże ona prawo do tego świadczenia z odwołaniem ze stanowiska, a
nie z wygaśnięciem stosunku pracy.
Ponadto należy podnieść, że brak jest racjonalnego uzasadnienia dla różnego
traktowania dyrektorów powołanych na czas nie określony, z których jednego odwołano
po wejściu w życie omawianej ustawy, a stosunek pracy drugiego z nich wygasł z mocy
prawa po upływie 5 lat od dnia powołania. W tym zakresie nasuwa się spostrzeżenie,
że z reguły odwołanie dyrektora mieści w sobie pewną negatywną ocenę jego pracy, a
mimo to nabywa on prawo do odprawy (chyba, że zachodzą przewidziane w ustawie o
przedsiębiorstwach państwowych okoliczności wyłączające to prawo). Natomiast
wygaśnięcie stosunku pracy z mocy prawa pozbawione jest jakiejkolwiek oceny jakości
pracy dyrektora.
Trafnie podniesiono w rewizji nadzwyczajnej, że do powoda nie ma zastoso-
wania wyłączenie prawa do odprawy, odnoszące się do dyrektorów powołanych na 5
lat, których stosunek pracy ustał z upływem tego okresu. Był on bowiem powołany na
czas nie określony, a ograniczenie trwania jego stosunku pracy do 5 lat nastąpiło z
mocy ustawy, a nie na podstawie oświadczeń woli złożonych przez strony przy powsta-
waniu tego stosunku pracy.
Z tych względów na podstawie art. 422 § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.
========================================