Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 lipca 1996 r.
I PR 2/96
Obowiązek przedstawienia ogólnokrajowej organizacji związkowej sprawy
nieuwzględnienia przez pracodawcę zastrzeżeń zakładowej organizacji
związkowej co do zamierzonego przezeń wypowiedzenia umowy o pracę (art. 38 §
3 KP) istnieje tylko wtedy, gdy zakładowa organizacja związkowa jest składową
częścią struktury ogólnokrajowego związku zawodowego (art. 38 § 4 KP), a więc
nie istnieje organizacja związkowa stanowiąca samodzielny (odrębny) związek
zawodowy, będący członkiem krajowej federacji związków zawodowych.
Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski,
Andrzej Kijowski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 lipca 1996 r. sprawy z powództwa
Marka G. przeciwko Przedsiębiorstwu Cukrownia "L." w L. o przywrócenie do pracy, na
skutek rewizji powoda od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Zgierzu z dnia 7
listopada 1995 r. [...]
o d d a l i ł rewizję.
U z a s a d n i e n i e
Powód Marek G. w pozwie z dnia 25 marca 1995 r. skierowanym przeciw
Przedsiębiorstwu Cukrowni "L." w L. wniósł o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia
umowy o pracę, a następnie, tj. po ustaniu stosunku pracy - o przywrócenie do pracy.
Odpowiadając na pozew w dniu 25 maja 1995 r., strona pozwana wniosła o oddalenie
powództwa ze względu na istnienie przyczyn uzasadniających dokonane
wypowiedzenie.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Zgierzu wyrokiem z dnia 7 listopada 1995 r. [...]
oddalił powództwo po ustaleniu następującego stanu faktycznego.
Powód był w pozwanym zakładzie pracy zatrudniony od dnia 23 czerwca 1980 r.,
początkowo jako stażysta, następnie jako starszy inspektor surowcowy, a od dnia 1
maja 1990 r. na stanowisku samodzielnego inspektora surowcowego. W dniu 8 marca
1995 r. tuż po godz. 7
oo
powód zgłosił się u Anny J. - referenta do spraw zbytu o
odręczne wypisanie dokumentów umożliwiających mu wpłacenie do kasy gotówki
uzyskanej ze sprzedaży herbicydów. Wspomniana pracownica zwróciła jednak
powodowi uwagę, że musi obsłużyć kierowców, którzy w nocy przyjechali po cukier i
czekają w kolejce. Powód odpowiedział na to, że "ma gdzieś klientów-biznesmenów".
Wówczas Paweł C., jeden z kierowców, wytknął powodowi niestosowność zachowania,
na co usłyszał w odpowiedzi, że "zanim się do powoda odezwie, powinien najpierw
umyć zęby". Wywołało to między zainteresowanymi słowną utarczkę, w której powód
wykrzykiwał żądanie, aby Paweł C. wyszedł z nim na zewnątrz pomieszczenia i "załatwił
sprawę po męsku". Takie zachowanie powoda wywołało wśród oczekujących
kierowców poruszenie i oburzenie.
W dniu następnym, tj. 9 marca 1995 r., pracodawca powiadomił działający w
zakładzie NSZZ Pracowników Cukrowni "L." o zamiarze wypowiedzenia powodowi
umowy o pracę. Związek zawodowy uznał jednak, że zachowanie powoda, nie będą-
cego skądinąd jego członkiem, nie jest wystarczającą przyczyną zwolnienia z pracy.
Stanowiska tego dyrektor pozwanej Cukrowni nie konsultował z Federacją Związków
Zawodowych Pracowników Przemysłu Cukrowniczego, uznając, iż zakładowa organi-
zacja związkowa nie wchodzi w jej skład. Wprawdzie organizacja płaciła wcześniej
składki na rzecz Federacji, ale uchwałę w sprawie przystąpienia do niej podjęła w dniu
1 września 1995 r. Poprzestając zatem na zasięgnięciu opinii zakładowego związku
zawodowego, pracodawca wypowiedział powodowi umowę o pracę w dniu 20 marca
1995 r.
W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał wypowiedzenie za uza-
sadnione, gdyż zachowanie powoda w dniu 8 marca 1995 r. było wobec klientów
Cukrowni niegrzeczne, okazywało im lekceważenie i zakłóciło porządek oraz spokój w
miejscu pracy. Zakład pracy nie naruszył też, zdaniem Sądu Rejonowego, postanowień
art. 38 § 3 KP. Związek Zawodowy Pracowników Cukrowni "L." nie należał bowiem do
ogólnokrajowej organizacji związkowej, więc pracodawca nie był obowiązany do
przedstawienia jej sprawy zamierzonego zwolnienia powoda.
Wyrok ten rewizją zaskarżył powód, zarzucając: sprzeczność istotnych ustaleń
Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego, wyrażającą się w konkluzji, że
organizacja związkowa pozwanej Cukrowni nie wchodzi w skład ogólnokrajowej or-
ganizacji związkowej; istotne uchybienia procesowe wpływające na wynik sprawy, a
polegające na oddaleniu zgłoszonych wniosków dowodowych; naruszenie prawa ma-
terialnego przez jego błędne zastosowanie i uznanie, że istniała uzasadniona przyczyna
wypowiedzenia umowy o pracę. W oparciu o te zarzuty skarżący domagał się zmiany
zaskarżonego wyroku i przywrócenia do pracy, względnie uchylenia wyroku i
przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi uznał, że
rozpoznanie rewizji powoda zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia praw-
nego budzącego poważne wątpliwości i zagadnienie to postanowieniem z dnia 10 maja
1996 r. [...] przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 § 1 KPC w następującym
sformułowaniu: "czy kierownik zakładu pracy, w którym działa tylko jedna organizacja
związkowa ma obowiązek, na podstawie art. 38 § 1 KP, zawiadamiania tej organizacji
na piśmie o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę na czas nie określony
pracownikowi nie zrzeszonemu w związku zawodowym, który nie zgłosił wniosku o
obronę jego praw i interesów w trybie art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (Dz.U., Nr 55, poz. 234)."
W uzasadnieniu cytowanego pytania prawnego Sąd Wojewódzki podkreślił, że
znana jest mu teza uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1992 r., I PZP 40/92,
wyrażająca pogląd, iż kierownik zakładu pracy, w którym działa tylko jedna organizacja
związkowa, jest na podstawie art. 38 § 1 KP obowiązany zawiadomić ją na piśmie o
zamiarze wypowiedzenia bezterminowej umowy o pracę pracownikowi nie zrzeszonemu
w związku, pomimo niezłożenia wniosku o obronę jego pracowniczych praw i interesów
w trybie art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. Teza powołanej uchwały była
zamieszczona w "Pracy i Zabezpieczeniu Społecznym" nr 10-11 z 1992 r. oraz w
"Biuletynie Biura Orzecznictwa Sądu Najwyższego" nr 7 z 1992 r., natomiast nigdzie
dotąd nie opublikowano jej uzasadnienia, więc jego argumentacja może być jedynie
przedmiotem domysłów. Sąd Wojewódzki przypuszcza zatem, że przepis art. 30 ust. 2
ustawy związkowej, zwalniający pracodawcę od obowiązku konsultowania
indywidualnych spraw ze stosunku pracy pracownika, który nie będąc członkiem
związku nie wskazał też organizacji mającej go bronić, względnie wskazana organizacja
nie wyraziła na to zgody, został przez Sąd Najwyższy potraktowany jako wyjątek od
ogólnej reguły. Zasadą we wszystkich powstałych sytuacjach byłby więc dla
pracodawcy nakaz konsultowania ze związkiem zawodowym decyzji personalnych
wobec ogółu pracowników.
Wprawdzie art. 38 § 1 KP nie dzieli pracowników na zrzeszonych oraz nie
zrzeszonych w związku zawodowym, ale przepis ten został - zdaniem Sądu Wojewódz-
kiego - ustanowiony w innej sytuacji społeczno-ekonomicznej i w odmiennym stanie
prawnym dotyczącym działania związków zawodowych. Obowiązująca wówczas ustawa
z dnia 1 lipca 1949 r. stanowiła, iż związek zawodowy działający w zakładzie pracy
reprezentuje interesy wszystkich zatrudnionych, w tym osób nie zrzeszonych. Również
przepis art. 6 ustawy z dnia 8 października 1982 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr
32, poz. 261) do czasu jej nowelizacji ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. (Dz. U. Nr 20,
poz. 105) stanowił, że związek reprezentuje interesy i broni praw wszystkich
pracowników. Dopiero przepis art. 37 ust. 1 po nowelizacji ustawy, jak też art. 7 ust. 2
aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 23 maja 1991 r. przewidują, że w indywidualnych
sprawach ze stosunku pracy związki zawodowe reprezentują swoich członków, choć na
wniosek pracownika nie zrzeszonego związek może się podjąć obrony jego praw i
interesów wobec pracodawcy.
Sąd Wojewódzki uważa, że przepis art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991
r.stanowi dyrektywę interpretowania art. 38 § 1 KP, który w odniesieniu do pracownika
nie zrzeszonego miałby zastosowanie tylko wówczas, gdy zainteresowany wystąpił z
wnioskiem o obronę swoich praw i interesów wobec pracodawcy, a związek wyraził na
to zgodę. Dotyczy to w przekonaniu Sądu Wojewódzkiego również sytuacji, gdy w
zakładzie działa tylko jedna organizacja związkowa. Z zasadą swobodnego
przynależenia albo nieprzynależenia do związków zawodowych nie da się bowiem
pogodzić takiego rozumienia art. 38 § 1 KP, że o reprezentowaniu interesów
pracownika w indywidualnych sprawach dotyczących wypowiedzenia stosunku pracy
decyduje pracodawca, a nie pracownik poprzez przystąpienie do związku bądź przez
zgłoszenie wniosku, o którym mowa w art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r.
Sąd Najwyższy postanowił przejąć sprawę do rozpoznania (art. 391 § 1 zdanie 2
KPC), gdyż zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Wojewódzki nie może już od
dnia 2 czerwca 1996 r., budzić wątpliwości. W dniu tym weszła bowiem w życie ustawa
z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110), która zakres zastosowania art. 38 § 1 KP konkretyzuje w
taki sposób, że obowiązek konsultowania przez pracodawcę zamiaru wypowiedzenia
bezterminowej umowy o pracę odnosi jedynie do sytuacji, gdy pracownik jest przez
zakładową organizację związkową "reprezentowany". O reprezentacji można zaś mówić
tylko wtedy, gdy pracownik należy do związku zawodowego albo gdy - nie będąc
członkiem związku - zwrócił się do danej organizacji związkowej o obronę swych
pracowniczych uprawnień, a wybrana organizacja wyraziła na to zgodę. Poza tym
wspomnianą wyżej ustawą nowelizacyjną wprowadzono do art. 30 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) nowy przepis
ust. 2
1
, który stanowi, że w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, pracodawca
obowiązany przepisami prawa pracy do współdziałania z zakładową organizacją
związkową zwraca się do niej o informację dotyczącą pracowników korzystających ze
związkowej obrony. Nieudzielenie takiej informacji w terminie 5 dni zwalnia pracodawcę
od obowiązku współdziałania ze związkiem w sprawach tych pracowników. Oznacza to,
że pracodawca nie musi też między innymi zawiadamiać związku o zamiarze
wypowiedzenia umowy o pracę.
Wprawdzie przeciwny pogląd w powyższej kwestii został na tle odnoszącego się
do przedmiotowej sprawy stanu prawnego sprzed dnia 2 czerwca 1996 r. wyrażony w
uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1992 r., I PZP 40/92 (nie publikowanej), ale
jej tezy, ani uzasadnienia nie podziela niniejszy skład Sądu Najwyższego. Rozs-
trzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego, i to niezależnie od treści
ewentualnej odpowiedzi, nie warunkuje zresztą rozpoznania rewizji. Poza sporem jest
bowiem fakt, że zamiar wypowiedzenia powodowi umowy o pracę został skonsultowany
z Samorządnym Niezależnym Związkiem Zawodowym Pracowników Cukrowni "L.".
Pytanie, czy dokonana konsultacja była dla pracodawcy przedmiotem prawnego
obowiązku nie ma zaś znaczenia dlatego, że nawet odpowiedź twierdząca nie
zaktualizowałaby pozwanemu powinności przeniesienia zastrzeżeń organizacji zakła-
dowej na forum ogólnokrajowej organizacji związkowej (art. 38 § 3 KP).
Przepis art.38 § 4 KP stanowi bowiem, że obowiązek określony w § 3, a więc
nakaz przedstawienia ogólnokrajowej organizacji związkowej sprawy nieuwzględnienia
przez pracodawcę zastrzeżeń organizacji zakładowej co do zamierzonego
wypowiedzenia bezterminowej umowy o pracę, stosuje się tylko wtedy, gdy organizacja
zakładowa "wchodzi w skład ogólnokrajowej organizacji związkowej". Obowiązek
konsultacji ponadzakładowej obarcza zatem pracodawcę jedynie wobec zastrzeżeń
takiej organizacji zakładowej, która jest składową częścią organizacyjnej struktury
ogólnokrajowego związku zawodowego. Wspomniany obowiązek nie odnosi się
natomiast do organizacji zakładowej stanowiącej samodzielny (odrębny) związek za-
wodowy, choćby nawet był on członkiem krajowej federacji takich związków. Bez zna-
czenia jest zatem kwestia, czy i ewentualnie od kiedy Samorządny Niezależny Związek
Zawodowy Pracowników Cukrowni "L." przystąpił do Federacji Związków Zawodowych
Pracowników Przemysłu Cukrowniczego.
Sąd Najwyższy nie podziela też zarzutu rewizji co do bezzasadności dokona-
nego powodowi wypowiedzenia umowy o pracę. Niegrzeczne, nieuprzejme, czy niekul-
turalne zachowanie pracownika wobec klientów pracodawcy szkodzi bez wątpienia jego
interesom zwłaszcza, że dbałość o dobro pracodawcy należy do podstawowych obo-
wiązków pracowniczych (art. 100 § 2 pkt 4 KP).Oceny tej nie podważa fakt, że klient
dotknięty słowną agresją pracownika przyjął następnie jego przeprosiny. Takie zacho-
wanie, mogące mieć prawną doniosłość w stosunkach między zainteresowanymi
osobami, nie odbiera bowiem pracodawcy kompetencji do wypowiedzenia stosunku
pracy z przyczyn dotyczących pracownika.
Chybiony jest wreszcie zarzut rewizyjny o wpływie, który na wynik sprawy miało
pominięcie w postępowaniu dowodowym wniosku powoda o przesłuchanie świadków
mogących wskazać, jaką opinią cieszy się on i cieszył w przeszłości jako pracownik.
Sąd pierwszej instancji słusznie bowiem argumentował, że opinie o powodzie, jako
pracowniku w ogólności, nie mają znaczenia dla oceny jego konkretnego zachowania,
które stało się przyczyną wypowiedzenia.
Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 387 KPC orzekł
jak w sentencji.
========================================