Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 grudnia 1996 r.
I PKN 44/96
Mimo skreślenia art. 477
4
KPC i stwierdzenia w art. 382 KPC, że sąd drugiej
instancji orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postę-
powaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, sąd drugiej
instancji, bez ponownego przeprowadzenia dowodów, nie może dokonać nowych
ustaleń odmiennych od ustaleń sądu pierwszej instancji, jezeli byłyby one
wyłącznie wynikiem innej oceny wiarygodności zeznań świadków lub stron.
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Kazimierz
Jaśkowski, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 1996 r. sprawy z powództwa
Stefanii L. przeciwko Urzędowi Miejskiemu w P. o przywrócenie do pracy, na skutek
kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu z dnia 26 lipca 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu-
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu do ponownego rozpoznania,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Stefania L. wniosła o przywrócenie jej do pracy w pozwanym Urzędzie
Miejskim w P.
Wyrokiem z dnia 12 marca 1996 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kole przy-
wrócił powódkę do pracy na poprzednich warunkach. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka
była zatrudniona w pozwanym Urzędzie od 20 marca 1978 r. na podstawie umowy o
pracę na czas nie określony, ostatnio na stanowisku podinspektora. Umowa o pracę
została powódce wypowiedziana.
Sąd Rejonowy uznał, że zarzuty stawiane powódce jako pracownikowi oparte są
na subiektywnych ocenach i w wypowiedzeniu umowy o pracę można dopatrzyć się
szykany. Powódka była dobrym i rzetelnym pracownikiem, a w interesie pracodawcy
leży zatrudnianie takiego pracownika. Sąd nie uwzględnił możliwości zasądzenia
odszkodowania w miejsce przywrócenia do pracy, gdyż uznał, że nie miało miejsca
ograniczenie zatrudnienia i byłoby to akceptacją działania sprzecznego z prawem i
interesem pracodawcy.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu, w uwz-
ględnieniu rewizji strony pozwanej, wyrokiem z dnia 26 lipca 1996 r. [...] zmienił wyrok
Sądu Rejonowego i oddalił powództwo.
Sąd Wojewódzki stwierdził, że Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku nie doko-
nał wprost ustalenia faktów stanowiących podstawę rozstrzygnięcia. Jednakże ocena
wiarygodności zeznań świadków i stron, a także treść wyroku wskazują, jaki stan
faktyczny został ustalony.
Sąd Wojewódzki stwierdził, że szczególny charakter pracy powódki wymaga
wzajemnego zrozumienia i poszanowania w stosunkach podwładny-przełożony. Uznał,
że nie można odmówić Burmistrzowi prawa do zatrudniania na stanowisku osoby, z
którą najczęściej współpracuje, i do której ma pełne zaufanie, która nie podrywa jego
autorytetu i z którą współpraca układa się jak najlepiej.
Od tego wyroku kasację wniosła powódka, która zarzuciła naruszenie art. 328 §
2 i 390 § 1 KPC. Zdaniem powódki uzasadnienie wyroku Sądu Wojewódzkiego nie
spełnia jego ustawowych warunków, a zmiana wyroku Sądu pierwszej instancji nastą-
piła, mimo że Sąd Wojewódzki nie dokonał ustaleń i nie wystąpiło jedynie naruszenie
prawa materialnego. Kasacja zawiera wniosek o zmianę wyroku Sądu Wojewódzkiego i
oddalenie rewizji strony pozwanej, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy
Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Powódka zarzuciła w szczególności, że Sąd Wojewódzki nie przeprowadzając
żadnego postępowania dowodowego inaczej ocenił zeznania świadków i stron.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 KPC przez Sąd drugiej instancji nie jest
zasadny. Sąd ten rozpoznawał sprawę po wejściu w życie ustawy z dnia 1 marca 1996
r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta
Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu
postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189). Jednakże zgodnie z jej art. 11
ust. 2 stosował przepisy procedury cywilnej w brzmieniu sprzed tej nowelizacji. Do
postępowania rewizyjnego przepis art. 328 § 2 KPC stosował się odpowiednio poprzez
art. 393 § 1 KPC. Uzasadnienie sądu rewizyjnego powinno więc zawierać ustalenia
faktyczne i wskazanie dowodów, na których sąd się oparł, jedynie wówczas, gdyby sąd
drugiej instancji takie ustalenia poczynił. Tymczasem Sąd drugiej instancji wyraźnie
wskazał, że nie zmienia ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, a jedynie inaczej
ocenia stan faktyczny pod względem prawnym. Formalnie więc nie miał obowiązku
wskazania podstawy faktycznej swojego rozstrzygnięcia, więc przepisu art. 328 § 2
KPC nie naruszył.
Słusznie natomiast kasacja zarzuca, że Sąd drugiej instancji w sposób pośredni
naruszył przepis art. 390 § 1 KPC. Przepis ten wskazywał, że sąd rewizyjny mógł
zmienić zaskarżony wyrok i orzec co do istoty sprawy, jeżeli zachodziło jedynie
naruszenie prawa materialnego. Inaczej mówiąc, warunkiem takiego rozstrzygnięcia
było dokonanie z punktu widzenia prawa materialnego odmiennych ocen stanu faktycz-
nego ustalonego przez sąd pierwszej instancji. W szczególności bezwzględnie
obowiązywać musiała w tym zakresie zasada wyrażona w przepisie art. 385 § 1 zdanie
pierwsze KPC stanowiąca, że sąd rewizyjny rozpoznaje sprawę na podstawie stanu
faktycznego ustalonego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. W sprawach
z zakresu prawa pracy zasada ta była w pełni aktualna, a wyjątki od niej w sposób
wyczerpujący zostały określone w art. 477
4
KPC. Sąd drugiej instancji mógł
przeprowadzić dowody uzupełniające lub ponowić dowody przeprowadzone przez sąd
pierwszej instancji oraz dokonać na ich podstawie nowych ustaleń, jeżeli nie było
konieczne przeprowadzenie postępowania dowodowego w całości lub w znacznej
części. Jednakże sąd rewizyjny nie mógł dokonać ustaleń odmiennych od ustaleń sądu
pierwszej instancji, jeżeli byłyby one wyłącznie wynikiem innej oceny wiarygodności
zeznań świadków lub stron, chyba że ponownie przeprowadził dowód z zeznań tych
świadków lub stron (art. 477
4
§ 2 KPC). Inaczej mówiąc, przepis ten pozwalał sądowi
rewizyjnemu w sprawach z zakresu prawa pracy na odmienną ocenę wiarygodności
zeznań świadków i stron, ale pod warunkiem ponownego przeprowadzenia tych
dowodów.
Interpretując uzasadnienie wyroku Sądu Rejonowego należy przyjąć, że odmówił
on w całości wiarygodności zeznaniom świadków Sławomira R., Jerzego D., Jerzego
G., Stanisława G. i Anny B. oraz przesłuchanego w charakterze strony Witolda S. Czy
taka ocena tych dowodów była prawidłowa, nie jest przedmiotem analizy przy
rozpoznaniu kasacji. Natomiast stwierdzić należy, że Sąd Wojewódzki na podstawie
faktów przedstawionych w tych zeznaniach odmiennie prawnie ocenił zasadność
roszczenia. W istocie więc Sąd Wojewódzki ocenił roszczenie w świetle faktów
wynikających z zeznań, którym Sąd Rejonowy odmówił wiarygodności. Faktycznie więc
Sąd Wojewódzki, nie ponawiając dowodów, inaczej je ocenił pod względem ich
wiarygodności. Oznacza to naruszenie przepisów art. 477
4
§ 2 KPC i 385 § 1 KPC, a
pośrednio także wskazanego jako podstawa kasacji art. 390 § 1 KPC.
Kasacja w tym zakresie okazała się więc zasadna, co prowadzi zgodnie z art.
393
13
§ 1 KPC do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi drugiej
instancji do ponownego rozpoznania.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd będzie stosował już przepisy zno-
welizowanego Kodeksu postępowania cywilnego. Powstaje wobec tego pytanie, czy
zmierzając do ponownej oceny wiarygodności zeznań świadków czy stron Sąd ten ma
obowiązek ponowić dowody przeprowadzone przez Sąd pierwszej instancji. Przepis art.
477
4
KPC został bowiem skreślony, a art. 382 KPC (odpowiednik dawnego art. 385
KPC) stanowi obecnie, że sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału
dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu
apelacyjnym. Mimo tych zmian należy jednak przyjąć, że z zasady bezpośredniości
wynika, iż sąd apelacyjny, bez ponownego przeprowadzenia dowodów, nie może
dokonać nowych ustaleń odmiennych od ustaleń sądu pierwszej instancji, jeżeli byłyby
one wyłącznie wynikiem innej oceny wiarygodności zeznań świadków lub stron.
Biorąc to pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================