Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 lutego 1997 r.
I PKN 70/96
Na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(Dz. U. Nr 15. poz. 19 ze zm.) dyrektor szkoły może rozwiązać z nauczycielem stosunek
pracy, gdy nie jest możliwe dalsze zatrudnienie wszystkich nauczycieli danej
specjalności.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Kazimierz Jaśkowski, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 1997 r. sprawy z powództwa Rozalii
M.-G. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w U. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji
powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Koszalinie z dnia 20 września 1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Rozalia M.-G. domagała się przywrócenia do pracy w Szkole Podstawowej [...] w U.
na stanowisku logopedy.
Pozwana Szkoła nie uznała powództwa podnosząc, że zasadnie rozwiązała z powódką
stosunek pracy na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Słupsku wyrokiem z dnia 29 kwietnia 1996 r. oddalił
powództwo.
Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:
Powódka Rozalia M.-G., nauczycielka mianowana, pracowała w pozwanej Szkole
jako logopeda. Początkowo była jedynym logopedą, a od 1 września 1993 r. zatrudniono w
szkole drugą nauczycielkę-logopedę (Jolantę T.), początkowo w połowie etatu, a następnie w
pełnym wymiarze czasu pracy (zajęć). Dyrektor Szkoły przedstawiając projekt organizacyjny
Szkoły na rok szkolny 1995/1996 przewidziała zatrudnienie dwóch logopedów. Natomiast
Kuratorium Oświaty w S. ustaliło dla pozwanej Szkoły jedynie 20 godzin zajęć
logopedycznych i 1 etat logopedy.
W związku ze zmniejszeniem się liczby oddziałów, godzin dydaktycznych i
wychowawczych oraz zajęć dodatkowych, jak również z uwagi na zmniejszenie liczby zajęć
logopedycznych do 20 godzin tygodniowo dyrektor Szkoły rozwiązała z powódką stosunek
pracy bez wypowiedzenia w trybie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, wypłacając odprawę w
wysokości sześciomiesięcznych zarobków. W związku z koniecznością zwolnienia logopedy
dyrektor wybrała powódkę jako nauczycielkę, z którą rozwiązała stosunek pracy kierując się
następującymi okolicznościami: nabyciem przez powódkę uprawnień do przejścia na
emeryturę na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela, bardziej ustabilizowaną sytuacją osobistą
powódki, wyższą oceną merytoryczną zajęć prowadzonych przez logopedę Jolantę T. i lepszą
współpracę dzieci, rodziców i nauczycieli z Jolantą T. Powódka była nauczycielką
mianowaną z ponad 30-letnim stażem pracy, ukończyła studia metodyczne i wiele kursów,
opłacanych we własnym zakresie, uczestniczyła w konferencjach naukowych Towarzystw
Logopedycznych w kraju i za granicą. Powódka ma na utrzymaniu 20-letnią córkę, studentkę
i pomaga synowi w utrzymaniu jego rodziny. Jolanta T. jest mianowaną nauczycielką z 14-
letnim stażem, ukończyła Wyższą Szkołę Pedagogiczną i Podyplomowe Studium
Logopedyczne i studiuje w Podyplomowym Studium Logorytmiki. Jest matką samotnie
utrzymującą trójkę dzieci w wieku szkolnym. Zajęcia logopedyczne przez nią prowadzone
były wyżej oceniane przez dyrekcję, dzieci, rodziców i nauczycieli. Wizytator miał
zastrzeżenia do sposobu prowadzenia zajęć przez powódkę, a ocena pracy Jolanty T. była
wysoka.
Sąd Pracy ustalił na podstawie schematów organizacyjnych Szkoły, że zmiany
organizacyjne w rozumieniu art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela polegały na zmniejszeniu liczby
godzin dydaktycznych, wychowawczych i zajęć dodatkowych, w konsekwencji zmniejszenia
liczby uczniów. Ograniczenie liczby godzin logopedycznych oraz zajęć dydaktyczno-
wyrównawczych uzasadniało - w ocenie Sądu - decyzję o zwolnieniu jednego logopedy.
Trafność wyboru pracownika do zwolnienia nie została przez Sąd zakwestionowana,
ponieważ wybór uwzględniał wszystkie okoliczności związane zarówno z oceną kwalifikacji
zawodowych wchodzących w grę osób, wykonywaniem przez nie obowiązków
pracowniczych, stażem pracy, sytuację osobistą i rodzinną. Dokonany wybór nie może być
więc oceniony jako dowolny, ani jako stanowiący przejaw nieuzasadnionego preferowania
Jolanty T., czy też szykanowania powódki.
Wyrok ten zaskarżyła powódka.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie wyrokiem z
dnia 20 września 1996 r. oddalił jej rewizję. Sąd Wojewódzki uznał za nieuzasadniony
podniesiony w rewizji zarzut błędnej wykładni art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Zdaniem
tego Sądu, Sąd I instancji dokonał wyczerpującej oceny kryteriów, jakimi kierował się zakład
pracy przy wyborze nauczyciela wytypowanego do zwolnienia, a przy ocenie dowodów nie
przekroczył granic ich swobodnej oceny określonych w art. 233 § 1 KPC. Pozwany zakład
pracy kierował się prawidłowymi i obiektywnymi kryteriami przy wyborze pracownika do
zwolnienia.
Powódka wniosła kasację od tego wyroku zarzucając naruszenie prawa materialnego
poprzez błędną wykładnię art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
(Dz. U. Nr 19, poz. 19 ze zm.) "przez przyjęcie, że zmiany organizacyjne pozwanej dawały
podstawę do zwolnienia powódki, podczas gdy zmiany organizacyjne dotyczyły likwidacji
godzin dydaktycznych i wyrównawczych, w ramach których zatrudniona była Jolanta T. Nie
uległ natomiast likwidacji etat logopedy, na którym zatrudniona była powódka". W konkluzji
wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa, ewentualnie o jego
uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.W
uzasadnieniu podniesiono, że zmiany organizacyjne, o których mowa w art. 20 ust. 1, nie
dotyczyły powódki ponieważ spowodowały zlikwidowanie godzin wyrównawczych, w
czasie których pracowała Jolanta T., nauczycielka faworyzowana, "specjalnie traktowana"
przez dyrektora Szkoły.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest nieuzasadniona. Nie jest słuszny podniesiony w niej zarzut naruszenia
prawa materialnego polegającego na błędnej wykładni art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela
(przepis ten został znowelizowany ustawą z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy Karta
Nauczyciela - Dz. U. Nr 87, poz. 396, lecz nie w zakresie wymienionych w nim przesłanek).
W rozpoznawanej sprawie wykładnia tego przepisu polegała na interpretacji zwrotu: "zmiany
organizacyjne powodujące zmniejszenie liczby oddziałów lub zmianę planu nauczania
uniemożliwiające dalsze zatrudnienie nauczyciela". Ponieważ powódka zatrudniona była jako
logopeda, możliwość jej dalszego zatrudnienia uzależniona była pośrednio od liczby
oddziałów (i jej zmniejszenia), a bezpośrednio od planu nauczania. Nie jest kwestionowane
przez stronę powodową, że w pozwanej szkole nastąpiła zmiana planu nauczania polegająca
na zmniejszeniu liczby godzin zajęć dodatkowych, wyrównawczych i logopedycznych,
powodująca w konsekwencji niemożliwość zatrudniania dwóch logopedów. Bezsporne jest,
że w szkole znajdowało pracę (w pełnym wymiarze zajęć) dwóch logopedów w poprzednim
planie zajęć, a po jego zmianie nie było to możliwe. Niemożliwe było dalsze zatrudnienie
jednego z dwóch logopedów, a do pracodawcy należała decyzja (podlegająca kontroli sądu
pracy) wyboru jednego z dwóch pracowników, wobec których należało zastosować
rozwiązania prawne przewidziane w art. 20 Karty Nauczyciela.
Zmiany planu nauczania, o których mowa w ustępie 1 tego przepisu nie mogą być
rozumiane jako zmiany dotyczące konkretnego nauczyciela, czy też konkretnego etatu. W
pełni prawidłowa jest wykładnia omawianego przepisu dokonana w zaskarżonym wyroku
oraz poprzedzającym go orzeczeniu Sądu I instancji, w myśl której dyrektor może rozwiązać
z nauczycielem stosunek pracy, gdy nie jest możliwe - na skutek opisanych w tej normie
zmian - dalsze zatrudnienie wszystkich nauczycieli danej specjalności. Nie jest istotne, jak
doszło do zatrudnienia poszczególnych nauczycieli oraz przydzielenia im godzin zajęć
danego rodzaju. Istotne jest, że wobec zaistniałych zmian dalsze zatrudnienie takiej liczby
nauczycieli nie jest możliwe.
Staż pracy nauczyciela ma oczywiście znaczenie, ale tylko jako jedna z przesłanek
podjętych decyzji podlegających ocenie Sądu. Prawidłowo przyjęto w zaskarżonym wyroku,
że w rozpoznawanej sprawie spełnione zostały przesłanki z art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela,
skoro na skutek wprowadzonych decyzją Kuratorium zmian w planie nauczania niemożliwe
było dalsze zatrudnianie dwóch logopedów. Taka wykładnia omawianego przepisu nie
stanowi naruszenia prawa materialnego w rozumieniu art. 3931
pkt 1 KPC.
Z tego względu kasację należało oddalić jako pozbawioną uzasadnionych podstaw
(art. 39312
KPC).
N o t k a
Przypomnieć można, że poprzednio w wyroku z dnia 7 września 1994 r., I PRN 56/94
(OSNAPiUS 1995 nr 1 poz. 5) Sąd Najwyższy stwierdził, iż w ramach konieczności rozwiązania
stosunku pracy z jednym spośród kilku naucz ycieli ocenie sądu podlegają również kryteria wyboru
osoby, która została zwolniona.
========================================