Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 kwietnia 1997 r.
I PKN 110/97
Nauczycielowi przeniesionemu w stan nieczynny z naruszeniem art. 20 ust.
1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze zm.)
przysługuje roszczenie o dopuszczenie do pracy.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Andrzej Wasilewski,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 1997 r. sprawy z powództwa
Kazimiery D.-Ż. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w L. o uznanie za bezskuteczne
przeniesienia w stan nieczynny, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 5 grudnia
1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Pozwana Szkoła Podstawowa [...] w L. w kasacji od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1996 r.
[...], oddalającego jej apelację od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Leżajsku z
dnia 21 października 1996 r. [...] uznającego za bezskuteczną decyzję Dyrektora Szkoły
Podstawowej [...] z dnia 26 września 1996 r. w przedmiocie przeniesienia powódki
Kazimiery D.-Ż. w stan nieczynny, zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi: 1) naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 20 Karty
Nauczyciela w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy
- Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 87, poz. 396) przez przyjęcie, że do zastosowania tego
przepisu, w szczególności przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny, konieczna i
wymagana jest likwidacja stanowiska pracy oraz że przenieść w stan nieczynny można
tylko nauczyciela, który uczył w likwidowanym oddziale, 2) naruszenie art. 8 Kodeksu
pracy przez przyjęcie, że w ustalonym stanie faktycznym i okolicznościach sprawy,
kryterium nabycia przez powódkę prawa do wcześniejszej emerytury uzasadniające
przeniesienie jej w stan nieczynny stanowi naruszenie prawa. Pozwana wniosła ?o
zmianę zaskarżonych wyroków@
W ocenie wnoszącego kasację z interpretacji gramatycznej, funkcjonalnej,
logicznej i systemowej art. 20 ust. 1,6 i 7, art. 23 i art. 26 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 Karty Nau-
czyciela wynika, że samo przeniesienie w stan nieczynny nie rodzi jeszcze skutków
prawnych dla bytu stosunku pracy. Skutek taki powstaje bowiem z upływem sześ-
ciomiesięcznego okresu, o którym mowa w art. 20 ust. 6 Karty Nauczyciela i polega na
wygaśnięciu stosunku pracy nauczyciela. Dopiero z tym momentem nauczycielowi
przysługuje ochrona prawna i roszczenia na podstawie art. 91 c Karty. Przeniesienie
nauczyciela w stan nieczynny nie rodzi roszczeń, chyba że roszczenie o dopuszczenie
do pracy. Jednakże byłoby to ewidentnie sprzeczne z przesłankami określonymi w art.
20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Błędny jest zatem pogląd Sądu Wojewódzkiego, że samo
przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny może prowadzić do nadużycia prawa przez
niekontrolowane wręcz rozwiązywanie stosunków pracy z nauczycielami.
Błędne jest stwierdzenie Sądu, że do zastosowania art. 20 Karty Nauczyciela i
przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny konieczna jest likwidacja stanowiska pracy
lub że dotyczyć to może tylko tych nauczycieli, którzy uczyli w likwidowanych
oddziałach. Przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny było w rozpoznawanej sprawie
konieczne w związku z likwidacją oddziału i ze zmianą projektu organizacyjnego szkoły.
W systemie oświaty nie można przywiązywać nauczyciela tylko i wyłącznie do
określonego oddziału. W zależności bowiem od specjalności i posiadanych kwalifikacji
nauczyciel uczy w wielu oddziałach, stąd też ustawodawca odnosi zmiany organiza-
cyjne, uniemożliwiające zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, do całej
szkoły, a nie poszczególnych stanowisk czy oddziałów i w tym znaczeniu upoważnia
dyrektora szkoły do przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny. Likwidacja stanowiska
pedagoga nie wpłynęłaby na możliwość dalszego zatrudnienia powódki, bowiem w
planie nauczania i projekcie organizacyjnym szkoły zmniejszony zostałby wymiar
godzin, a w konsekwencji konieczne byłoby przeniesienie w stan nieczynny lub
rozwiązanie stosunku pracy nie tylko z powódką, ale i z innym nauczycielem.
Sąd Wojewódzki stwierdzając, że uzasadnienie decyzji o przeniesieniu powódki
w stan nieczynny uzyskaniem przez nią prawa do wcześniejszej emerytury stanowi
naruszenie prawa, dokonał tej oceny z naruszeniem art. 8 Kodeksu pracy. Pozwana
kierowała się bowiem zasadami współżycia społecznego wymagającymi przeniesienia
w stan nieczynny powódki, która ?korzystając z tego prawa poprzez uzyskanie emery-
tury ma zabezpieczoną egzystencję i podstawowe potrzeby w przeciwieństwie do
pozostałych nauczycieli w tej szkole, którzy w razie wygaśnięcia stosunku pracy nie
mieliby źródeł utrzymania nie tylko siebie ale i swoich rodzin.@
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Zgodnie z przepisem art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (Dz.U. Nr 3 poz. 19 ze zm.) w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 14 lit. b)
ustawy z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 87,
poz. 396) podstawą przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny jest całkowita lub
częściowa likwidacja szkoły albo zmiany organizacyjne powodujące zmniejszenie liczby
oddziałów w szkole lub zmiany planu nauczania, uniemożliwiające dalsze zatrudnianie
nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Z wykładni gramatycznej tego przepisu wynika,
że przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy
przeprowadzenie wymienionych w tym przepisie zmian organizacyjnych lub zmian
planu nauczania uniemożliwia dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze
zajęć. W ocenie Sądu Najwyższego zmiany organizacyjne i zmiany planu nauczania
dotyczą wprawdzie w pierwszej kolejności nauczycieli, którzy uczyli w likwidowanych
oddziałach, jednakże nie wyklucza to przeniesienia w stan nieczynny innych
nauczycieli, jeżeli jest to uzasadnione ze względu na ich staż pracy, wykształcenie i
kwalifikacje oraz ocenę pracy zawodowej, co wymaga szczególnie starannej i wnikliwej
analizy. W rozpoznawanej sprawie Sąd właściwie ocenił wskazane przesłanki i trafnie
przyjął, że podstawą przeniesienia w stan nieczynny nie może być uzyskanie przez
nauczyciela uprawnień do wcześniejszej emerytury w okresie pozostawania w stanie
nieczynnym, ponieważ przy stosowaniu w tym przypadku kryterium stażu pracy należy
brać pod uwagę staż najniższy. Tymczasem pozwana błędnie przyjęła najwyższy staż
pracy i nie uwzględniła, iż uprawnienie do przejścia na wcześniejszą emeryturę jest
prawem nauczyciela i do jego uznania należy, czy z tego prawa skorzysta. Trafnie
przyjął Sąd, że chociaż powódka nie posiada kwalifikacji do zajmowania stanowiska
pedagoga, to przeniesienie jej w stan nieczynny nie było również zasadne z tego
względu, iż żadna z nauczycielek, również ta, która stanowisko objęła, takich kwalifikacji
nie posiada. Ponadto pozwana Szkoła nie wykazała, że także ocena pracy zawodowej
powódki usprawiedliwia przeniesienie jej w stan nieczynny. W konsekwencji należy
przyjąć, że także podniesiony w kasacji zarzut naruszenia art. 8 Kodeksu pracy nie
może być uznany za usprawiedliwiony. Sąd bowiem, jak wskazano wyżej, przy ocenie
przesłanek przeniesienia w stan nieczynny uwzględnił, wbrew poglądowi wnoszącego
kasację, nie tylko sytuację powódki, lecz także pozostałych nauczycieli w zakresie
kwalifikacji, stażu pracy oraz oceny pracy zawodowej, a stanowisko w tej materii
przekonywająco uzasadnił.
Sąd Najwyższy rozważając (sporną między stronami) kwestię dopuszczalności
drogi sądowej w sprawie o uznanie za bezskuteczne przeniesienia nauczyciela w stan
nieczynny uznał, że w tej sprawie właściwe są sądy pracy (art. 91c Karty Nauczyciela).
Pogląd wnoszącego kasację, że ochrona prawna przysługuje nauczycielowi
przeniesionemu w stan nieczynny dopiero z upływem okresu sześciu miesięcy po-
zostawania w stanie nieczynnym jest błędny, bowiem, jak trafnie wskazał Sąd Woje-
wódzki, skoro określone zostały przesłanki podjęcia takiej decyzji przez dyrektora
szkoły, to oznacza również, iż są one przedmiotem ustaleń Sądu w postępowaniu o
roszczenia z takiej decyzji wynikające, w szczególności roszczenie o dopuszczenie do
świadczenia pracy.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================