Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 kwietnia 1997 r.
II UKN 60/97
Okresy pracy sezonowej oraz dorywczej świadczonej w ramach stosunku pracy
młodocianego pracownika są okresami składkowymi (art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur
i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 1997 r. sprawy z wniosku Józefy
U. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o wcześniejszą
emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 26 listopada 1996 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 30 sierpnia 1996 r. [...] i sprawę
przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z
dnia 20 grudnia 1995 r. [...] odmówił Józefie U. prawa do wcześniejszej emerytury z powodu
braku wymaganego 35 letniego okresu zatrudnienia. Rewizję od tego wyroku oddalił Sąd
Apelacyjny Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 21 marca 1996 r., w
którym nie weryfikował spornego okres, albowiem ustalił, że w dacie wydania wyroku przez
Sąd Wojewódzki ubezpieczona pozostawała nadal w stosunku pracy, a przez to nie spełniała
wstępnego warunku (rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy),
uprawniającego do ubiegania się o przyznanie jej uprawnień emerytalnych na podstawie
przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w
sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn
dotyczących zakładów pracy (Dz. U. Nr 4, poz. 27).
W dniu 12 kwietnia 1996 r. ubezpieczona zgłosiła ponownie wniosek o wcześniejszą
emeryturę, załączając m. in. świadectwo pracy z dnia 12 kwietnia 1996 r., że jej umowa o
pracę ze Spółdzielnią Pracy “Ż.” Huta Szkła w R. rozwiąże się z przyczyn ekonomicznych w
dniu 31 maja 1996 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w R. decyzją z dnia 5
czerwca 1996 r. odmówił przyznania ubezpieczonej prawa do wcześniejszej emerytury,
ponieważ ustalił jej okres zatrudnienia w wymiarze 34 lat i 14 dni, nie uznając
dokumentowanego pisemnymi zeznaniami świadków okresu jej zatrudnienia w Szkółce
Leśnej S. Nadleśnictwa G. w okresie od dnia 25 czerwca 1960 r. do dnia 25 maja 1962 r. Do
odwołania ubezpieczona dołączyła kolejne świadectwo pracy z dnia 1 lipca 1996 r., z którego
wynikało, że rozwiązanie jej stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy nastąpiło w
dniu 30 czerwca 1996 r. Odwołanie to oddalił Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 30 sierpnia 1996 r., ustalając łączny okres
zatrudnienia ubezpieczonej w wymiarze 34 lat 1 miesiąca i 15 dni. Sąd ten nie uwzględnił
okresu pracy ubezpieczonej w spornym okresie w Szkółce Leśnej S., przyjmując w oparciu o
dowód z zeznań świadków przesłuchanych w poprzedniej sprawie o sygnaturze akt [...], że
skoro ubezpieczona ukończyła 15 lat dopiero w dniu 25 maja 1962 r., to wobec treści art. 1
ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.),
brak było podstaw prawnych do zaliczenia jej okresu pracy sprzed 25 maja 1962 r., a praca
świadczona po tej dacie nie była wykonywana na podstawie przepisów dotyczących
zatrudniania młodocianych obowiązujących w spornym okresie.
Apelację od tego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 26 listopada 1996 r., przyjmując, że wobec
niewadliwych ustaleń Sądu Wojewódzkiego, ubezpieczona nie legitymuje się 35 letnim
okresem zatrudnienia wymaganym do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury stosownie
do treści § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie
wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących
zakładów pracy. Sąd ten uznał, że ze spornego okresu pracy ubezpieczonej w Szkółce Leśnej
S. mógł być rozważany jedynie okres od dnia 24 maja 1961 r. do dnia 24 maja 1962 r., tj. po
ukończeniu 15 lat życia przez ubezpieczoną, co wynika z treści art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy o
rewaloryzacji. Zaliczenie tego okresu byłoby dopuszczalne w ocenie Sądu Apelacyjnego
tylko wówczas, gdyby ubezpieczona była wówczas “pracownikiem stałym” . Tymczasem za
“rzecz powszechnie wiadomą” Sąd ten uznał, że praca ubezpieczonej miała charakter
dorywczy lub sezonowy, przyjmując za Sądem Wojewódzkim orzekającym w innej sprawie
[...], że ubezpieczona nie była w spornym okresie pracownikiem stałym , a taki pogląd
podzielił Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalając wyrokiem z dnia 21 marca 1996 r. [...]
rewizję ubezpieczonej. W postępowaniu apelacyjnym Sąd Apelacyjny uzyskał także akta
osobowe wnioskodawczyni z Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Handlu Wewnętrznego w
upadłości w R., zawierających m.in. jej życiorys z dnia 27 czerwca 1971 r., w którym
podawała, że pracę podjęła dopiero po dniu ukończenia szkoły ponadpodstawowej, tj. po
dniu 1 czerwca 1968 r. Dlatego uznał, że skarga apelacyjna nie wskazała żadnych dowodów,
które mogłyby podważyć prawidłowe ustalenia Sądu Wojewódzkiego o braku wymaganego
okresu zatrudnienia do przyznania ubezpieczonej prawa do wcześniejszej emerytury.
W kasacji ubezpieczona, wskazując na naruszenie prawa materialnego przez błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 2 ust. 2 pkt 1 i pkt 3 ustawy o rewaloryzacji oraz §
1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w
sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn
dotyczących zakładów prac, domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i przyznania jej
prawa do wcześniejszej emerytury, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i
poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Warszawie i przekazania sprawy temu Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.
Zdaniem kasacji ubezpieczona w spornym okresie była zatrudniona na podstawie
przepisów ówcześnie obowiązującej ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. w sprawie zatrudniania
młodocianych (Dz. U. Nr 45, poz. 226), dopuszczających możliwość zatrudniania
młodocianych w rozumieniu tej ustawy, którymi były osoby po ukończeniu 14 lat, przy
pracach sezonowych lub doraźnych, jak również w charakterze pracowników stałych. W
szczególności na podstawie przepisów art. 11 pkt. 1 i art. 28 tej ustawy można było
zatrudniać w rolnictwie i szkółkach leśnych młodocianych, którzy ukończyli szkołę
podstawową. Na takich warunkach pracowała ówcześnie ubezpieczona w charakterze stałego
pracownika szkółki leśnej.
Na rozprawie kasacyjnej pełnomocnik pozwanego organu rentowego zajął
stanowisko, że okresy sezonowego lub dorywczego zatrudnienia ubezpieczonej w Szkółce
Leśnej S. powinny być zaliczone do okresu wymaganego do przyznania emerytury.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Uzasadniony jest zarzut naruszenia prawa materialnego wobec błędnej wykładni
przepisu art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i
rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104,
poz. 450 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa rewaloryzacyjna) i niezastosowaniu
obowiązujących w spornym okresie przepisów o zatrudnianiu młodocianych. Powołany
przepis ustawy rewaloryzacyjnej za okresy składkowe uznaje okresy zatrudniania
młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach
obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r. W spornym okresie obowiązywała ustawa z
dnia 2 lipca 1958 r. w sprawie zatrudniania młodocianych (Dz. U. Nr 45, poz. 226), która w
szczególności zawierała w art. 3 ust. 2 upoważnienie dla Rady Ministrów do określenia
rodzajów lekkich prac sezonowych lub dorywczych, przy jakich mogli być zatrudniani
młodociani, którymi w rozumieniu tej ustawy (art. 1 ) były osoby, które ukończyły 14 lat, a
nie przekroczyły 18 lat życia. Ówczesny prawodawca dopuszczał zatem zatrudnianie
młodocianych nie tylko w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy, czy odbycia
wstępnego stażu pracy (art. 3 ust. 1 tej ustawy). W takich okolicznościach ustalenie przez
Sądy orzekające w sprawie dorywczego lub sezonowego świadczenia pracy w okresie od
dnia 24 maja 1960 r. do dnia 24 maja 1962 r. w Spółce Leśnej S. Nadleśnictwa G. przez
ubezpieczoną, ur. 24 maja 1946 r., nie mogło prowadzić do nieuwzględnienia tych okresów,
skoro okresy pracy sezonowej, jak i okresy dorywczego świadczenia pracy w ramach
stosunków pracy młodocianego pracownika podlegają jako okresy składkowe zaliczeniu na
podstawie art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy rewaloryzacyjnej. O uwzględnieniu tych okresów
decydował niekwestionowany status pracowniczy ubezpieczonej w spornym okresie,
niezależnie od tego, czy wynikał on z bezterminowej umowy o pracę, co wykluczyły oba
Sądy orzekające w sprawie, czy też z sezonowych lub dorywczych (krótkoterminowych) sto-
sunków pracy, za czym sądy te opowiedziały się, uznając fakty ówczesnego sezonowego i
dorywczego zatrudniania ubezpieczonej. Obligowało to Sądy do ustalenia długości okresów
niekwestionowanego sezonowego lub dorywczego zatrudnienia ubezpieczonej w ramach
stosunku pracy młodocianego pracownika w spornym okresie, a w konsekwencji do
uwzględnienia tych okresów zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy rewaloryzacyjnej.
Potwierdzenie zasadności podstawy kasacyjnej wymaga ustalenia długości
zatrudnienia ubezpieczonej w charakterze młodocianego pracownika w spornym okresie. W
tym celu Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
KPC orzekł jak w sentencji. [...]
========================================