Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 kwietnia 1997 r.
I PKN 115/97
Nie można skutecznie powołać się w kasacji na naruszenie prawa mate-
rialnego polegające na błędnej wykładni czy niewłaściwym stosowaniu przepisu,
który nie był podstawą rozstrzygnięcia, a został jedynie dodatkowo (uzu-
pełniająco) powołany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.
Przewodniczący SSN: Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Teresa
Flemming-Kulesza, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 1997 r. sprawy z powództwa
Barbary P. przeciwko "K." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji w S. o
zapłatę, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5
grudnia 1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Barbara P. wniosła o zasądzenie od pozwanej Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością "K." w likwidacji w S. kwoty 15 000 zł jako wynagrodzenia za pracę
za okres od maja 1993 r. do lipca 1994 r., po 1 000 zł miesięcznie.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
z dnia 14 lutego 1996 r. [...] oddalił powództwo. Sąd Wojewódzki ustalił, że w dniu 1
maja 1993 r. w imieniu pozwanej Spółki jej prezes zarządu zawarł z powódką pisemną
umowę o pracę na czas nie określony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku
kierownika zakładu fotograficznego z wynagrodzeniem 1 000 zł miesięcznie. Powódka
była udziałowcem Spółki. Za miesiące maj i czerwiec 1993 r. powódka otrzymała
umówione wynagrodzenie. Ponieważ uruchomienie działalności zakładu opóźniało się,
od 1 lipca 1993 r. powódka korzystała z urlopu bezpłatnego, a z dniem 30 września
1993 r. strony rozwiązały umowę o pracę za porozumieniem stron. Następnie doszło do
rozpoczęcia działalności zakładu fotograficznego i powódka od 7 grudnia 1993 r.
codziennie stawiała się w tym zakładzie i wykonywała te same obowiązki co pozostali
pracownicy. Nie była jednak umieszczana na liście płac, a w przypadku choroby
zastępował ją mąż. Sąd Wojewódzki ocenił, że powódka będąc udziałowcem pozwanej
Spółki zawarła z nią ważną umowę o pracę. Uległa ona jednak rozwiązaniu za
porozumieniem stron z dniem 30 września 1993 r. W okresie poprzedzającym to
rozwiązanie powódka korzystała z urlopu bezpłatnego, a za miesiące maj-czerwiec
1993 r. otrzymała należne jej wynagrodzenie za pracę. Z tych przyczyn jej roszczenia
za okres od maja 1993 r. do października 1993 r. Sąd Wojewódzki uznał za
bezzasadne. Tak samo ocenił Sąd roszczenia za dalszy okres, przyjmując, że stron nie
łączył już stosunek pracy, a powódka "wykonywała czynności związane z zatrudnieniem
w zakładzie fotograficznym jako wspólnik, a nie pracownik Spółki".
Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 5 grudnia 1996 r. [...] oddalił rewizję
powódki. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia i oceny Sądu Wojewódzkiego, a nadto
dodał, że "okoliczności wykonywania nadzoru nad zakładem fotograficznym wskazują
na to, iż były to ze strony powódki świadczenia niepieniężne na rzecz Spółki, o których
mowa w art. 177 Kodeksu handlowego, które podlegają rozliczeniu w oparciu o
przepisy tegoż Kodeksu".
Od tego wyroku kasację złożyła powódka, która zarzuciła naruszenie prawa ma-
terialnego przez błędne zastosowanie art. 177 KH, poprzez przyjęcie, że praca powódki
była świadczeniem niepieniężnym w rozumieniu tego przepisu. Zarzuciła także
naruszenie przepisów postępowania przez dokonanie oceny zebranego w sprawie
materiału w sposób dowolny (art. 233 § 1 KPC) oraz przez uniemożliwienie jej zajęcia
stanowiska i złożenia zeznań w zakresie objętym dowodami przeprowadzonymi przez
Sąd pierwszej instancji poza rozprawą (art. 217 § 1 KPC). Powódka wniosła o uchylenie
orzeczeń Sądów obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zaskarżeniu kasacją podlega wyrok sądu drugiej instancji. Prowadzi to do
wniosku, że skutecznie można powoływać się tylko na naruszenie przepisów postępo-
wania, regulujących postępowanie przed tym sądem. Tym samym nie może stanowić
skutecznie powołanej podstawy kasacyjnej naruszenie przepisów postępowania przed
sądem pierwszej instancji. Już w orzeczeniu z dnia 17 września 1946 r., C III 719/45
(OSN 1948 poz. 34) Sąd Najwyższy stwierdził, że rozpoznaje skargi tylko na wyroki
sądu drugiej instancji; przeto w skardze kasacyjnej można podnosić zarzuty przeciw
postępowaniu w sądzie drugiej instancji, naruszenie zaś ustawy przez sąd pierwszej
instancji należy zaskarżać w toku apelacji, chyba że chodzi o naruszenie takich
przepisów, które sąd w każdej instancji powinien z urzędu brać pod rozwagę. Tę linię
orzecznictwa Sąd Najwyższy kontynuuje po nowelizacji KPC (w brzmieniu nadanym
ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego,
rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o
postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw). Przykładowo
w wyroku z dnia 11 października 1996 r., III CKN 2/96 (OSNC 1997 z. 1 poz. 12) Sąd
Najwyższy przyjął, że podstawę kasacji wniesionej od wyroku sądu drugiej instancji
wydanego przed dniem 1 lipca 1996 r. stanowi naruszenie przepisów w postępowaniu
rewizyjnym (art. 393
1
pkt 2 KPC w związku z art. 11 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 1 marca
1996 r.), a w wyroku z dnia 20 grudnia 1996 r., III CKN 21/96 (OSNC 1997 z. 4 poz. 45)
uznał, że podstawę kasacji stanowić mogą wyłącznie uchybienia popełnione przez sąd
drugiej instancji, polegające bądź na naruszeniu przepisów prawa materialnego przez
błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, bądź na naruszeniu przepisów
postępowania, jeżeli miało ono wpływ na wynik sprawy (art. 393
1
KPC); kasacja
wniesiona z podstawy przewidzianej przez art. 393
1
pkt 2 KPC podlega oddaleniu, jeżeli
podstawa ta została uzasadniona wyłącznie naruszeniem przepisów postępowania
przez sąd pierwszej instancji. Podobne stanowisko zawarł Sąd Najwyższy w dotychczas
nie publikowanych orzeczeniach: wyroku z dnia 13 grudnia 1996 r., II CKN 27/96,
wyroku z dnia 8 stycznia 1997 r., I CKN 38/96, postanowieniu z dnia 13 lutego 1997 r., I
CKN 72/96, wyroku z dnia 18 lutego 1997 r., I CKN 76/96, wyroku z dnia 20 lutego
1997 r., I CKN 97/96, postanowieniu z dnia 3 marca 1997 r., III CKN 3/97, wyroku z
dnia 12 marca 1997 r., II CKN 32/97, wyroku z dnia 3 lutego 1997 r., I CKN 60/96 i
postanowieniu z dnia 11 marca 1997 r., III CKN 12/97. Odnosząc tę wykładnię do
rozpoznawanej kasacji należy stwierdzić, że podniesione w niej zarzuty naruszenia
przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 KPC (pomijając już kwestię, że ocenie
dowodów dokonanej przez Sąd pierwszej instancji w żadnym wypadku nie można
zarzucić dowolności) oraz art. 217 KPC, dotyczyły postępowania przed Sądem
pierwszej instancji. Sąd drugiej instancji nie prowadził postępowania dowodowego i nie
dokonywał oceny dowodów. Zarzuty te nie odnoszą się więc do wyroku Sądu drugiej
instancji i w związku z tym nie mogą stanowić skutecznie powołanej podstawy
kasacyjnej.
Co do zarzutu naruszenia prawa materialnego - art. 177 KH - należy stwierdzić,
że przepis ten w istocie nie był podstawą rozstrzygnięcia. Został on jedynie dodatkowo
powołany przez Sąd drugiej instancji w aspekcie wskazania ewentualnej kwalifikacji
zdarzeń, w zakresie stosunków prawnych łączących powódkę ze Spółką. Podstawą
oddalenia powództwa było ustalenie i ocena, że od 1 października1993 r. stron nie
łączył stosunek pracy, a do tego czasu powódka otrzymała należne jej wynagrodzenie
za pracę. To ustalenie i jego prawna ocena w świetle przepisów Kodeksu pracy nie
budzi zastrzeżeń i nie zostało skutecznie podważone w kasacji (w szczególności brak
jest w tym zakresie wskazania przepisów prawa pracy, które miałyby zostać
naruszone).
Wobec tego kasacja powódki nie miała usprawiedliwionych podstaw i podlegała
oddaleniu na mocy art. 393
12
KPC.
========================================

I PKN 115/97

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia