Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 maja 1997 r.
II UKN 100/97
Zakres przewidzianego w art. 5 KPC obowiązku sądu udzielenia stronie
występującej w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego wskazówek co do
czynności procesowych oraz pouczeń o skutkach prawnych tych czynności i
skutkach zaniedbań wyznacza "potrzeba procesowa".
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Maria Mańkowska,
Barbara Wagner (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 maja 1997 r. sprawy z wniosku Ireny
H. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Ł. o rentę inwalidzką,
na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 22 listopada 1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia
20 września 1996 r. [...] oddalił odwołanie Ireny H. od decyzji wydanej przez Zakład
Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w Ł., odmawiającej prawa do renty inwalidzkiej. Sąd
ustalił, że odwołująca się , która złożyła wniosek o rentę inwalidzką w dniu 1 marca
1996 r., jest inwalidką III grupy ? z przeważającym prawdopodobieństwem@ powstania
inwalidztwa w 1995 r. Jej ostatnie zatrudnienie ustało 15 stycznia 1990 r. W okresie
dziesięciu lat poprzedzających powstanie inwalidztwa staż zatrudnienia urodzonej 26
lutego 1943 r. Ireny H. wyniósł 3 lata, 11 miesięcy i 15 dni. Odwołująca się nie spełnia
zatem warunków nabycia prawa do renty inwalidzkiej określonych w art. 32 pkt 2 i 3
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
(Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 22 listopada 1996 r. [...] oddalił apelację
Ireny H. od tego wyroku. Stwierdził bowiem, że ustalenia stanowiące faktyczną
podstawę rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku dokonane zostały przez
Sąd I instancji po wszechstronnym wyjaśnieniu wszystkich okoliczności sprawy, w
granicach swobodnej oceny dowodów. Podzielił też ich kwalifikację prawną .
Irena H. wyrok Sądu II instancji zaskarżyła kasacją wskazując jako jej podstawę
naruszenie prawa procesowego, a to art. 5 KPC oraz art. 3 § 2 KPC (w brzmieniu
obowiązującym do 1 lipca 1996 r.). Skarżąca wywodzi, że Sąd nie poinformował jej, do
czego był zobowiązany treścią art. 5 KPC, o prawie żądania ustnego wyjaśnienia
pisemnej opinii biegłych oraz domagania się dodatkowej opinii lekarskiej, co mogło
mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie na ustalenie daty powstania u niej
inwalidztwa. Zaniechał także przeprowadzenia dowodów z urzędu na okoliczność, czy
w sprawie nie zachodzi sytuacja przewidziana w art. 33 ust. 3 ustawy o z.e.p. Irena H.
podjęła bowiem zatrudnienie w [...] Zakładach Odzieżowych bezpośrednio po
ukończeniu szkoły ponadpodstawowej, co ma znaczenie w ocenie spełnienia przez nią
warunku nabycia prawa do wnioskowanego świadczenia, określonego w art. 32 pkt 2
ustawy o z.e.p. Powyższe uchybienia proceduralne uzasadniają, zdaniem Ireny H.,
wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi II instancji do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podniesiony w kasacji zarzut naruszenia art. 3 § 2 KPC jest bezprzedmiotowy.
Przepis ten nie obowiązuje od 1 lipca 1996 r., tj. od daty wejścia w życie ustawy z dnia
1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta
Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu
postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189). Nie mógł być zastosowany przez
Sąd II instancji rozpoznający sprawę z apelacji Ireny H. wniesionej w dniu 16 paździer-
nika 1996 r., a więc po dacie utraty jego mocy obowiązującej .
Zgodnie z treścią art. 5 KPC, sąd powinien udzielać stronie działającej bez
adwokata potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać ją o
skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. Powołany przepis nie nakłada
wszakże na sąd obowiązku instruowania strony co do każdej czynności procesowej.
Jego zakres wyznaczony jest ?potrzebą procesową". Byłoby taką potrzebą udzielenie
wskazówki lub pouczenia , gdyby działanie lub zaniechanie strony spowodowało
ujemne dla niej skutki prawne. Do obowiązków sądu nie należy jednak zastępowanie
strony w postępowaniu i przejęcie roli jej pełnomocnika procesowego.
Strona jest nie tylko uprawniona do składania wniosków dowodowych, ale,
zgodnie z treścią art. 232 KPC, zobowiązana do wskazania dowodów dla stwierdzenia
faktów, z których wywodzi skutki prawne. Jednak sąd nie jest związany wnioskami
dowodowymi. W szczególności może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę, ale
także ograniczyć postępowanie dowodowe , jeżeli uzna , że wszystkie istotne dla
rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktyczne zostały wyjaśnione. Od oceny sądu
zależy także skorzystanie z przewidzianej w art. 286 KPC możliwości żądania ustnego
wyjaśnienia przez biegłych opinii złożonej na piśmie. Gdyby nawet przyjąć, że Irena H.
nie została pouczona przez Sąd o prawie domagania się ustnego wyjaśnienia złożonej
na piśmie opinii biegłych oraz o możliwości żądania dodatkowej opinii , bo kasacja nie
zawiera w tej kwestii dowodów, to i tak uchybienie to nie miałoby wpływu na wynik
sprawy. Okolicznością istotną dla jej rozstrzygnięcia było ustalenie daty powstania
inwalidztwa skarżącej. Sąd okoliczność tę ustalił, oceniając moc dowodów według
własnego przekonania, po wszechstronnym rozważeniu zebranego materiału.
Podniesiony przez skarżącą zarzut naruszenia przepisów postępowania nie stanowi
więc uzasadnionej podstawy kasacyjnej w rozumieniu art. 393
1
pkt 2 KPC.
Kierując się powyższymi motywami Sąd Najwyższy, stosownie do treści art.
393
12
KPC, orzekł jak w sentencji.
========================================