Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 maja 1997 r.
II UKN 104/97
W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których przedmiotem
sporu jest prawo do określonego świadczenia, kasacja jest dopuszczalna bez
względu na wartość przedmiotu zaskarżenia.
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Maria Mańkowska
(sprawozdawca), Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 maja 1997 r.sprawy z wniosku Marka
C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o dodatek do renty
inwalidzkiej z tytułu pracy twórczej, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 10 grudnia
1996 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 10 stycznia 1996 r. organ rentowy odmówił Markowi C. prawa do
15% dodatku do renty "twórczej", powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 paź-
dziernika 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z
dnia 4 kwietnia 1996 r. oddalił odwołanie wnioskodawcy i ustalił, że odwołujący Marek
C. ma ustalone prawo do renty inwalidzkiej według II grupy inwalidów na podstawie
przepisów ustawy z dnia 27 września 1973 r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich
rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 31, poz. 145 ze zm.). Zgodnie z art. 7 tej
ustawy do renty inwalidzkiej wnioskodawcy przyznany został również dodatek z tytułu
pracy artystycznej w wysokości 15% podstawy wymiaru renty. Od wejścia w życie
ustawy z dnia 17 października 1991 r., zgodnie z jej art. 21 ust. 4, organ rentowy
zaprzestał wypłaty podwyżki świadczenia rentowego z tytułu działalności artystycznej,
gdyż ustawa rewaloryzacyjna zniosła taki dodatek.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z
dnia 10 grudnia 1996 r. oddalił rewizję wnioskodawcy i podzielił pogląd Sądu I instancji,
że na podstawie art. 1 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej z dnia 17 października 1991 r.
przepisy tej ustawy mają zastosowanie również do świadczeń przyznanych w oparciu o
przepisy ustawy z dnia 27 września 1973 r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich
rodzin. Zgodnie zaś z art. 15 ust. 3-3b i art. 21 ust. 1 i 4 ustawy rewaloryzacyjnej do
emerytury i renty przysługują jedynie zwiększenia z tytułu obowiązkowego opłacania
składek na ubezpieczenie społeczne rolników oraz dodatek pielęgnacyjny i "sierocy", a
także dodatek za tajne nauczanie oraz dodatek kombatancki. Sąd Apelacyjny podniósł
również, że samo orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzające częściową
niezgodność z Konstytucją RP ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, nie pozbawiło mocy prawnej tej ustawy. Dopiero jej zmiana przez Sejm
będzie powodowała konieczność wznowienia postępowania w sprawach świadczeń
przyznanych na podstawie tej ustawy.
Wnioskodawca zaskarżył powyższy wyrok w drodze skargi kasacyjnej zarzucając
naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zas-
tosowanie, w szczególności art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1973 r. o zaopatrze-
niu emerytalnym twórców i ich rodzin w związku z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i
rent oraz o zmianie niektórych ustaw, art. 1, art. 67 ust. 1 i 2 oraz art. 70 ust. 1 i 2 pkt 1
Konstytucji przez przyjęcie, że powód zamiast emerytury "twórczej" uzyskiwał jedynie
dodatek, przez naruszenie konstytucyjnej zasady państwa prawnego w zakresie, w
jakim błędna wykładnia przepisów emerytalnych pogarsza warunki prawa do uzyskania
emerytury, przez naruszenie konstytucyjnej zasady równości obywateli wobec prawa
oraz zasady rozwoju ubezpieczeń społecznych. Wnioskodawca wnosił w kasacji o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia
Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie lub Sądowi Wojewódzkiemu w Krakowie, albo
uwzględnienie żądania przez zmianę zaskarżonego wyroku.
W odpowiedzi na kasację pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
K. wnosił o odrzucenie kasacji, wobec jej niedopuszczalności z uwagi na wartość
przedmiotu zaskarżenia, która nie przekracza 5.000 zł, ewentualnie o oddalenie kasacji,
bowiem nie jest naruszeniem prawa zastosowanie art. 21 ust. 1 ustawy
rewaloryzacyjnej, skoro przepis ten, odbierający wnioskodawcy przedmiotowy dodatek
do renty z tytułu działalności twórczej, nie został dotąd zmieniony, mimo poglądów
Trybunału Konstytucyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wnioskodawca dochodzi prawa do pobierania dodatku do renty inwalidzkiej z
tytułu pracy twórczej. Przedmiotem powództwa nie jest więc określona kwota z tytułu
nie wypłaconych dodatków, ale prawo do tych świadczeń, które zdaniem wnios-
kodawcy, przysługuje mu jako prawo nabyte i zgodne z zasadami konstytucyjnymi. W
sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego, w których przedmiotem sporu jest
prawo do określonego świadczenia, kasacja jest dopuszczalna bez względu na
kwotową wartość tego świadczenia. Tak też wypowiedział się Sąd Najwyższy w posta-
nowieniu z dnia 10 października 1996 r., II UKN 4/96 (OSNAPiUS 1997 nr 8 poz. 138).
Kasacja wnioskodawcy nie jest jednak zasadna bowiem Sądy obu instancji nie
naruszyły prawa materialnego przez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zasto-
sowanie (art. 393
1
pkt 1 KPC). Niesporne jest w sprawie, że wnioskodawca Marek C., z
zawodu aktor, miał - jako twórca - ustalone prawo do renty inwalidzkiej według II grupy
od dnia 1 września 1988 r. W podstawie wymiaru świadczenia rentowego uwzględniono
zarobki osiągnięte przez wnioskodawcę z tytułu zatrudnienia, jak i zadeklarowany
dochód z tytułu działalności twórczej, od którego wnioskodawca opłacał dobrowolnie
składkę na ubezpieczenie społeczne od dnia 1 stycznia 1974 r. Do renty inwalidzkiej
wnioskodawcy przysługiwał dodatek z tytułu pracy artystycznej w wysokości 15%
podstawy wymiaru na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 1973 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 31,
poz. 145 ze zm.).
Świadczenie rentowe wnioskodawcy znajduje podstawę w przepisach tej ustawy
i mylne jest stanowisko kasacji, że wnioskodawca zamiast świadczenia z tytułu pracy
twórczej otrzymywał tylko dodatek. Z samych przepisów konstytucyjnych przytoczonych
w kasacji takiego świadczenia nie można wywieść, natomiast Sądy obu instancji oceniły
właściwie, że przepisy ustawy rewaloryzacyjnej pogorszyły sytuacje wnioskodawcy w
zakresie wysokości pobieranego już świadczenia, nie istniała jednak możliwość innej
wykładni tych przepisów.
Zarówno Sąd Wojewódzki, jak i Sąd Apelacyjny prawidłowo przyjęły, że przepis
art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz.
450 ze zm.) ma zastosowanie do świadczeń twórcy, objętego przepisami ustawy z dnia
27 września 1973 r. i korzystającego z dobrowolnego ubezpieczenia. Wynika to
bezpośrednio z uregulowania w art. 1 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej. Tak samo,
odnośnie stosowania art. 7 ust. 6 ustawy rewaloryzacyjnej w stosunku do twórców,
wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 marca 1993 r., II UZP 4/93.
Po wejściu w życie ustawy rewaloryzacyjnej organy rentowe - według treści art.
21 ust. 1 tej ustawy - zaprzestały wypłacać podwyżkę świadczenia z tytułu działalności
twórczej. Sądy obu instancji słusznie przyjęły, że mimo niekonstytucyjności tego
przepisu, stwierdzonej przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 11 lutego 1992 r., nadal
przepis ten obowiązuje. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie jest źródłem prawa,
a dotąd brak jest zmiany ustawy rewaloryzacyjnej przez Sejm, ani nie doszło do
ogłoszenia utraty mocy obowiązującej przepisu w obwieszczeniu Prezesa Trybunału
Konstytucyjnego. Oznacza to, że przepis ten nadal obowiązuje. Nic bowiem innego nie
wynika z rozdziału 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym
(jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470 ze zm.), który reguluje orzekanie o
zgodności aktów ustawodawczych z Konstytucją. W taki też sposób wypowiedział się
wcześniej Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 marca 1993 r., I PZP 3/93 (OSP 1994 z. 2
poz. 35) i w wyroku z dnia 21 czerwca 1994 r., I PRN 38/94 (OSNAPiUS 1994 nr 10
poz. 163). Nie doszło zatem do naruszenia prawa materialnego przez Sąd Apelacyjny,
skoro obowiązujący nadal art. 21 ust. 1 ustawy rewaloryzacyjnej nie dopuszcza do
wypłaty innych dodatków do emerytur i rent, jak tylko wskazane w tym przepisie, a
dodatek z tytułu pracy twórczej nie został tam wymieniony. Brak jest więc podstawy
prawnej dla uwzględnienia kasacji wnioskodawcy, którą Sąd Najwyższy oddalił na
podstawie art. 393
12
KPC.
N o t k a
Powołana w uzasadnieniu uchwała z dnia 9 marca 1993 r., II UZP 4/93, została opublikowana w
OSNCP 1993 z. 11 poz. 195.
========================================