Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 14 maja 1997 r.
II UKN 107/97
Powzięcie przez sąd wiadomości o tym, że nieobecność strony działającej
bez adwokata przy ogłoszeniu wyroku była spowodowana pozbawieniem
wolności zobowiązuje sąd do doręczenia wyroku w trybie art. 327 § 2 KPC.
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 maja 1997
r. sprawy z wniosku Jerzego T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w G.W. o rentę inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawcy od posta-
nowienia Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu
z dnia 10 grudnia 1996 r. [...]
p o s t a n o w i ł:
u c h y l i ć zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Apela-
cyjnemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu do ponownego rozpoz-
nania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 10 grudnia 1996 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Poznaniu oddalił zażalenia ubezpieczonego Jerzego T. na
postanowienie Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Zielonej Górze z dnia 21 sierpnia 1996 r. odmawiające ubezpieczonemu doręczenia
wyroku tegoż Sądu z dnia 22 lutego 1996 r. wraz z uzasadnieniem, a także na pos-
tanowienie tego Sądu z dnia 11 października 1996 r. odrzucające wniosek powoda o
przywrócenie mu terminu do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnie-
nia tego wyroku.
Uzasadniając wydane postanowienie Sąd Apelacyjny wskazał, że ogłoszenie
wyroku Sądu Wojewódzkiego nastąpiło w dniu 22 lutego 1996 r., a zatem tygodniowy
termin do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia tego wyroku upłynął w dniu 29
lutego 1996 r. Skoro ubezpieczony po raz pierwszy zwrócił się do Sądu Wojewódzkiego
o doręczenie uzasadnienia pismem z dnia 11 sierpnia 1996 r., to jego wniosek jako
spóźniony podlegał odrzuceniu (art. 328 § 1 KPC), co w konsekwencji spowodowało
oddalenie zażalenia na to postanowienie przez Sąd Apelacyjny.
Równocześnie Sąd Apelacyjny również oddalił zażalenie na postanowienie
odrzucające pismo ubezpieczonego potraktowane przez Sąd pierwszej instancji jako
wniosek o przywrócenie terminu do żądania sporządzenia i doręczenia mu uzasadnie-
nia wyroku, uznając, że Sąd Wojewódzki trafnie ustalił niewykazanie przez ubez-
pieczonego niezawinionych przezeń przyczyn spóźnionego złożenia takiego wniosku,
skoro nie uprawdopodobnił okoliczności uzasadniających przywrócenie uchybionego
terminu. Z materiału dowodowego wynikało bowiem, że ubezpieczony był prawidłowo
powiadomiony o terminie rozprawy, na której zapadł wyrok w jego sprawie, a fakt
pozbawienia wolności i jego pobyt w zakładzie karnym nastąpił w okresie późniejszym.
W takich okolicznościach Sąd Wojewódzki prawidłowo nie stosował dyspozycji art. 327
§ 2 KPC, zobowiązującego sądy do doręczenia z urzędu stronie działającej bez
adwokata, która na skutek pozbawienia wolności nie była obecna przy ogłoszeniu
wyroku, odpisu jego sentencji z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka
zaskarżenia. W konsekwencji Sąd Apelacyjny oddalił również to zażalenie ubezpie-
czonego.
Skarga kasacyjna, wskazując na zarzut naruszenia przepisu art. 5 KPC, które
mogło mieć wpływ na wynik sprawy, zmierzała do uchylenia zaskarżonego
postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Woje-
wódzki w Zielonej Górze, argumentując, że ubezpieczony - wskutek pozbawienia
wolności został pozbawiony ?kontroli procesowej@ niekorzystnego dlań wyroku tego
Sądu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja wskazując na naruszenie prawa procesowego - art. 5 KPC, w swoim
uzasadnieniu podważała zaskarżone postanowienie z punktu widzenia naruszenia
treści art. 327 § 2 KPC, utrzymując, że ubezpieczony, będąc pozbawionym wolności,
nie mógł bronić swoich praw i dochować wymaganych terminów prawa procesowego do
podjęcia czynności procesowych zmierzających do zaskarżenia niekorzystnego dlań
wyroku Sądu Wojewódzkiego, które zostały dowolnie potraktowane przez ten Sąd jako
wniosek o doręczenie uzasadnienia tego wyroku i wniosek o przywrócenie terminu do
żądania sporządzenia tego uzasadnienia. W istocie rzeczy i w szczególności treść
zażaleń ubezpieczonego jednoznacznie wskazywała na wolę zaskarżenia
niekorzystnego dlań wyroku. Ponadto, wbrew wywodom Sądu Apelacyjnego, zawartym
w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, z pisma ubezpieczonego z dnia 11
sierpnia 1996 r. wcale nie wynikało w jakim terminie został on pozbawiony wolności, lub
że pozbawienie wolności skarżącego nastąpiło w okresie późniejszym niż data wydania
wyroku przez Sąd Wojewódzki lub termin tygodniowy do zgłoszenia wniosku o
sporządzenie uzasadnienia tego orzeczenia (art. 328 § 1 KPC). Z tego pisma wynikał
jedynie fakt wysłania tej korespondencji z zakładu karnego. Tymczasem zebrany w
sprawie materiał dowodowy nie pozwolił ustalić ani daty aresztowania, ani okresu
pozbawienia wolności ubezpieczonego, który w rozlicznych pismach sądowych
zmierzających explicite do zaskarżenia niekorzystnego dlań wyroku Sądu
Wojewódzkiego oraz w kasacji twierdził, że opóźnienie dokonywania przezeń czynności
procesowych wynikało z ówczesnego pozbawienia go wolności. Dlatego Sąd Najwyższy
nie miał możliwości zweryfikowania tych twierdzeń istotnych z punktu widzenia
kodeksowego obowiązku sądu doręczenia w ciągu tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku
- odpisu jego sentencji z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka
zaskarżenia stronie działającej bez adwokata, która na skutek pozbawienia wolności
była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku (art. 327 § 2 KPC). Sygnalizowany obowiązek
ma charakter bezwzględny, gwarantujący stronie możliwość obrony jej praw, a jego
niewykonanie nie mogło być oparte na niezweryfikowanym ustaleniu lub domniemaniu,
że strona nie była pozbawiona wolności w okresie umożliwiającym jej terminowe i
skuteczne zaskarżenie niekorzystnego dla niej orzeczenia.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy uznał, że wydanie zaskarżonego postanowienia
było przedwczesne, a prawidłowe orzekanie w sprawie będzie możliwe dopiero po
dokładnym ustaleniu konkretnej daty aresztowania i okresu pozbawienia wolności
ubezpieczonego i w tym celu orzekł kasatoryjnie.
========================================