Pełny tekst orzeczenia

1
Wyrok z dnia 14 maja 1997 r.
II UKN 110/97
Pojęcie zatrudnienia "na parowych, spalinowych lub elektrycznych
pojazdach trakcyjnych", uprawniającego do liczenia każdego pełnego roku stałej
pracy o takim charakterze na kolei jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei (art. 6
ust. 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
kolejowych i ich rodzin, Dz.U. Nr 23, poz. 99 ze zm.) obejmuje jedynie zwykłe
pojazdy trakcyjne, tzn. przystosowane do kursowania w pociągach na ogólnych
warunkach i przeznaczone do przewozu osób i przesyłek.
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Myszka, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 maja 1997 r. sprawy z wniosku Piotra
F. przeciwko Centralnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w W. o wysokość renty
inwalidzkiej, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 14 stycznia 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Centralna Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w W. decyzją z dnia 29
kwietnia 1996 r. odmówiła Piotrowi F., urodzonemu 24 czerwca 1939 r. i pobierającemu
od dnia 6 lutego 1986 r. kolejową rentę inwalidzką z ogólnego stanu zdrowia,
podwyższenia tej renty przez zastosowanie przelicznika 14 miesięcy za każdy rok
zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku kierowcy lokomotywki spalinowej. W uza-
sadnieniu tej decyzji wskazano, że wspomniane zatrudnienie nie mieści się w zakresie
zastosowania art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz. U. Nr 23, poz. 99 ze zm.). Przepis
ten stanowi bowiem, że każdy pełny rok stałego zatrudnienia na kolei na parowozie,
spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz
na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia
na kolei. Tymczasem lokomotywki są traktowane jako pojazdy pomocnicze, przezna-
czone do prac manewrowych na stacjach, bocznicach itp. Kierowca lokomotywki nie
obsługuje zatem i nie może obsługiwać pojazdów trakcyjnych, które w świetle "Prze-
pisów ruchu - R1" kursują w pociągach przeznaczonych na ogólnych warunkach do
przewozu osób i przesyłek.
Odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji oddalił Sąd Wojewódzki-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 15 października 1996
r. [...] W motywach tego orzeczenia Sąd Wojewódzki wskazał, że kwestie związane z
klasyfikacją pojazdów używanych na kolei regulują wewnętrzne przepisy kolejowe, a
według nich lokomotywka spalinowa jest pojazdem pomocniczym do prac
2
manewrowych na stacjach, a nie pojazdem trakcyjnym kursującym w pociągach na
ogólnych warunkach.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie oddalił
apelację wnioskodawcy wyrokiem z dnia 14 stycznia 1997 r. [...] podtrzymując stano-
wisko Sądu pierwszej instancji. Sąd Apelacyjny powołał się ponadto na pismo Naczel-
nego Zarządu Taboru Kolei Centralnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w W.
przedłożone na rozprawie apelacyjnej. Z pisma tego wynika, że kierowca lokomotywki
spalinowej nie obsługuje i nie może obsługiwać pojazdów trakcyjnych. Lokomotywka
spalinowa, czyli lokomotywa małej mocy do 150 KM (110 kW), nie może kursować w
pociągach na ogólnych warunkach i dlatego należy ją traktować jako pojazd
pomocniczy. Powyższe wyjaśnienie jest zgodne z § 6 pkt 2 "Przepisów ruchu - R1",
dołączonych w książkowej formie do akt sprawy.
Kasację od tego wyroku wniosła w dniu 19 lutego 1997 r. pełnomocnik wnios-
kodawcy, zarzucając błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 6
ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i domagając się na
tej podstawie zmiany zaskarżonego wyroku i orzeczenia, że wnioskodawca spełnia
przesłanki do zastosowania powołanego przepisu. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej
wskazano, że kwestia, czy dany pojazd należy do taboru kolejowego, czy też jest
pojazdem pomocniczym została jednoznacznie rozstrzygnięta zarządzeniem Ministra
Komunikacji Nr 83 z dnia 6 czerwca 1970 r. w sprawie zatwierdzenia "Przepisów ruchu
na kolejach normalnotorowych użytku publicznego" R1. Wśród pojazdów
pomocniczych, enumeratywnie wymienionych w § 6 pkt 3 zarządzenia nie ma
lokomotywy, czy lokomotywki spalinowej. Natomiast kategoria pojazdów trakcyjnych,
wyodrębniona w § 6 pkt 2 zarządzenia, obejmuje expressis verbis między innymi
lokomotywy spalinowe. To samo wynika również z załączonej do akt sprawy Instrukcji o
sposobie wypełniania i trybie postępowania z podstawowymi dokumentami w zakresie
pracy pojazdów i drużyn trakcyjnych na kolejach normalnotorowych, wydanej w 1986 r.
przez Centralny Ośrodek Informatyki Komunikacji.
Wnosząca kasację podkreśla, że wnioskodawca nie rozumiał zadawanego mu
przez Sądy obu instancji pytania: "czy jeździł na pojazdach trakcyjnych?". Odpowiedzi
wnioskodawcy przeczy treść jego pism procesowych, w których twierdzi wprost, że
pracował na pojazdach trakcyjnych w rozumieniu powoływanych wyżej przepisów.
Potwierdzenie tego przekonania orzeczeniem sądowym miałoby dla wnioskodawcy nie
tylko doniosłość materialną, ale również prestiżową, gdyż pracodawca chce dziś
obniżyć rangę funkcji pełnionej przez zainteresowanego niemal przez całe zawodowe
życie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest dopuszczalna, chociaż okazuje się bezzasadna. W odniesieniu do
pierwszej kwestii trzeba podkreślić, że niniejszy spór nie należy do kategorii spraw o
świadczenie, a więc dopuszczalność kasacji nie podlega ograniczeniu ze względu na
wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 393 pkt 1 KPC). Wnioskodawca jest oczywiście
zainteresowany przede wszystkim podwyższeniem wysokości pobieranej renty
inwalidzkiej w drodze poddania jego zatrudnienia na stanowisku kierowcy lokomotywki
3
spalinowej w okresie od 1 sierpnia 1969 r. do 30 listopada 1980 r. przeliczeniu w
proporcji 14 miesięcy za każdy rok pracy, ale taka ewentualność zależy od uprzedniego
rozstrzygnięcia kwestii o charakterze prawnym. Kwestia ta, a więc i sprawa zasadności
kasacji, sprowadza się bowiem do wykładni przepisu art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 28
kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz.
U. Nr 23, poz. 99 ze zm.), a w szczególności do określenia zakresu jego zastosowania.
Powołany przepis stanowi, że jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei liczy się
każdy pełny rok stałego zatrudnienia na kolei między innymi "na parowozie, spalinowym
lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym". Cytowane sformułowanie sugeruje, jakoby
parowóz nie był pojazdem trakcyjnym, chociaż według Władysława Kopalinskiego
(Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1994, s. 517) "trakcja",
to rodzaj siły pociągowej pojazdu na szynach (zwłaszcza lokomotywy), zależny od na-
pędu (trakcja parowa, elektryczna, spalinowa). Wynika stąd, że cytowany zwrot usta-
wowy obejmuje "parowe, spalinowe lub elektryczne pojazdy trakcyjne", a więc tylko
niektóre kolejowe pojazdy szynowe. Dalszego podziału takich pojazdów dokonuje
zarządzenie Ministra Komunikacji nr 83 z dnia 6 czerwca 1970 r. w sprawie zatwier-
dzenia "Przepisów ruchu na kolejach normalnotorowych użytku publicznego" R 1.
Przepisy ruchu, opublikowane przez Ministerstwo Komunikacji w wydaniu książkowym
(ostatnio w 1988 r.), stanowią w § 6 pkt 1, że kolejowe pojazdy szynowe dzielą się na
tabor kolejowy (zwykły i specjalny) oraz pojazdy pomocnicze. Tabor zwykły tworzą
pojazdy szynowe przystosowane do kursowania w pociągach na ogólnych warunkach i
przystosowane do przewożenia osób i przesyłek. Do taboru zwykłego należą pojazdy
trakcyjne (m.in. lokomotywy parowe, elektryczne, spalinowe i akumulatorowe) oraz
tabor wagonowy (wagony osobowe i towarowe). Natomiast tabor specjalny stanowią
pojazdy, których budowa zezwala na kursowanie w pociągach pod pewnymi
warunkami, jak miejsce ustawienia i szybkość jazdy, a które są przeznaczone do prac
budowlano-remontowych, ratunkowych i innych. Do pojazdów pomocniczych należą z
kolei pojazdy szynowe, których budowa nie zezwala na włączenie do składu pociągów.
Są to: maszyny budowlane na kołach, ciągniki, drezyny, rowery i wózki robocze (§ 6 pkt
3 Przepisów ruchu).
Przepisy ruchu, wydane na podstawie upoważnienia z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia
2 grudnia 1960 r. o kolejach (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r. Nr 52, poz. 310 ze zm.),
pochodzą z 1970 r., a więc z okresu poprzedzającego uchwalenie obowiązującej dziś
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych. Należy zatem zakładać,
że pojęcie pojazdu trakcyjnego zostało w art. 6 ust. 2 tej ustawy użyte w zgodzie z
postanowieniami Przepisów ruchu, a więc jako synonim jednostki zwykłego taboru
kolejowego, przystosowanej do kursowania w pociągach na ogólnych warunkach oraz
przeznaczonej do przewożenia osób i przesyłek. Innymi słowy, ustawowe pojęcie
pojazdu trakcyjnego nie obejmuje pojazdów taboru specjalnego i pojazdów
pomocniczych. Za restryktywną interpretacją wspomnianego pojęcia przemawia też cel
ustawowej regulacji, polegający na emerytalno-rentowym uprzywilejowaniu pracy na
kolei związanej ze szczególnym wysiłkiem psychicznym i odpowiedzialnością za
bezpieczeństwo przewożonych osób lub mienia. Taki charakter ma niewątpliwie praca
maszynistów lokomotyw kursujących w pociągach na ogólnych warunkach. Stopień
uciążliwości ich pracy w niewielkim tylko stopniu daje się porównywać z prowadzeniem
4
pojazdów taboru specjalnego, a zwłaszcza pojazdów pomocniczych, w tym tzw.
lokomotywek spalinowych. To ostatnie pojęcie nie występuje wprawdzie w Przepisach
ruchu, ale funkcjonuje w kolejowej praktyce i wiąże się z wyodrębnieniem lokomotyw
małej mocy, tj. do 150 KM (110kW) i przeznaczonych do prac manewrowych na
stacjach, bocznicach, składnicach, magazynach itp. Tak rozumiane lokomotywki
spalinowe nie mogą kursować w pociągach na ogólnych warunkach, co według
kryterium podziału kolejowych pojazdów szynowych, przyjętego w § 6 Przepisów ruchu,
kwalifikuje je do pojazdów pomocniczych. Pojazdy te w § 6 pkt 3 zdanie 2 Przepisów
ruchu wymienia się co prawda w sposób sugerujący enumeratywność tego wyliczenia
("są to:..."), ale jest to wniosek wątpliwy o tyle, o ile w § 6 pkt 3 zdanie 1 wskazano
równocześnie ogólne kryterium wyodrębniania pojazdów pomocniczych, tj. ich
"niewłączalność" do składu pociągów. Gdyby jednak - za twierdzeniem skargi ka-
sacyjnej - przyjąć wyczerpujący charakter wyliczenia pojazdów pomocniczych, to wów-
czas należałoby uznać, że lokomotywka spalinowa jest rodzajem ciągnika, wyraźnie
wymienionego w § 6 pkt 3 zdanie 2 Przepisów ruchu. W takiej kwalifikacji charakteru
lokomotywki spalinowej nie sposób dopatrywać się deprecjonowania wieloletniej pracy
wykonywanej przez wnioskodawcę. Zatrudnianie kierowców lokomotywek spalinowych
jest bowiem dla prawidłowego funkcjonowania kolei równie potrzebna, jak praca
maszynistów zwykłych pojazdów trakcyjnych, co nie oznacza jednak, że ma taką samą
rangę i zasługuje na identyczne traktowanie w sferze uprawnień emerytalno-rentowych.
Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
12
KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================