Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 lipca 1997 r.
II UKN 112/97
Prawo do renty inwalidzkiej podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 mie-
sięcy od jego ustania z powodu ustąpienia inwalidztwa pracownik ponownie stał
się inwalidą (art. 36 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin, Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Zbigniew
Myszka, Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 1997 r. sprawy z wniosku
Leonarda M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w G.W. o
rentę inwalidzką, na skutek kasacji Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 10
kwietnia 1995 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Wojewódzkiemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 10 kwietnia 1995 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Zielonej Górze oddalił odwołanie wnioskodawcy Leonarda M.,
urodzonego 8 kwietnia 1941 r., od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału
w G.W. odmawiającej przyznania wnioskodawcy prawa do renty inwalidzkiej.
Spowodowane to było ustaleniem, że inwalidztwo wnioskodawcy według II grupy
powstało w okresie późniejszym niż 18 miesięcy od ustania zatrudnienia. Wobec
wniosku z dnia 18 listopada 1994 r. o przyznanie renty inwalidzkiej, wnioskodawca
badany był przez Obwodową Komisję Lekarską do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia w
G., która zaliczyła go do II grupy inwalidów, ale stwierdziła, że inwalidztwo powstało we
wrześniu 1994 r. Zatrudnienie wnioskodawcy w [...] Spółdzielni Mieszkaniowej ustało w
dniu 12 maja 1990 r., a w okresie od 23 czerwca 1990 r. do 30 listopada 1992 r.
pobierał on zasiłek dla bezrobotnych. Łączny okres zatrudnienia przekroczył 31 lat i 8
miesięcy. Biegli lekarze (neurolog, chirurg-ortopeda i internista) w opinii z dnia 21
marca 1995 r. rozpoznali u wnioskodawcy stan po operacji krwiaka podtwardówkowego
bez zmian neurologicznych oraz stan po przebytym niedowładzie nerwu promieniowego
i pośrodkowego lewego, nie znajdując podstaw do przyjęcia inwalidztwa. Stwierdzili oni,
że obecnie nastąpił pełny powrót funkcji nerwu promieniowego, a inwalidztwo
wnioskodawcy według trzeciej grupy istniało od 12 maja 1990 r. Sąd Wojewódzki
przyjął, że po leczeniu w roku 1989 "okresowe inwalidztwo ustąpiło i do ponownego
zachorowania we wrześniu 1994 r. wnioskodawca nie był inwalidą i mógł wykonywać
zatrudnienie bez ograniczeń".
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją Minister Sprawiedliwości i zarzucając rażące
naruszenie art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) oraz art. 6 ust. 2 ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i
rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), a nadto
naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
oraz decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w G.W. z dnia 30 listopada
1994 r. i przyznanie wnioskodawcy renty inwalidzkiej według trzeciej grupy inwalidów od
dnia 13 maja 1990 r. do dnia 21 marca 1995 r. z jednoczesnym zawieszeniem jej
wypłaty w okresie od dnia 23 czerwca 1990 r. do dnia 30 listopada 1992 r., ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu do
ponownego rozpoznania. Zdaniem składającego kasację "mimo pozytywnej dla
wnioskodawcy opinii biegłych, Sąd oddalił jego odwołanie z naruszeniem przepisów
prawa w sposób godzący w jego interes przez pozbawienie go środków egzystencji".
Pozbawienie pracownika świadczeń z ubezpieczenia społecznego zagwaranto-
wanych prawem narusza także interes Rzeczypospolitej Polskiej, a więc kasacja jest
uzasadniona mimo upływu sześciomiesięcznego terminu od dnia wyrokowania przez
Sąd Wojewódzki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W uzupełnieniu przedstawionego stanu faktycznego wskazać należy, że w dniu
18 marca 1996 r. wnioskodawca złożył nowy wniosek o rentę inwalidzką. Organ
rentowy ponownie odmówił przyznania świadczenia po ustaleniu, że inwalidztwo istnieje
od września 1994 r. Wobec odwołania wnioskodawcy, sprawa toczy się przed Sądem
Wojewódzkim-Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze [...]. W
złożonej dla potrzeb tego postępowania opinii z dnia 2 sierpnia 1996 r., biegli lekarze
podzielili stanowisko komisji lekarskiej co do inwalidztwa wnioskodawcy według II grupy
i daty jego powstania, stwierdzając nadto, że do tego czasu (do września 1994 r.) nie
był on inwalidą żadnej grupy, a poprzednia opinia biegłych była trafna "w tym miejscu i
czasie". Pobyt wnioskodawcy w szpitalu w grudniu 1995 r. i sierpniu 1996 r. i
rozpoznana epilepsja pozwalają na przyjęcie, że schorzenie to jest następstwem urazu
doznanego we wrześniu 1994 r.
W myśl art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) renta inwalidzka przysługuje
pracownikowi, który jest inwalidą, ma wymagany okres zatrudnienia, a inwalidztwo jego
powstało w czasie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym z okresem zatrudnienia
albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Warunki posiadania
wymaganego okresu zatrudnienia i daty powstania inwalidztwa oceniane na podstawie
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze
zm.), będą spełnione jeżeli pracownik udowodni określoną liczbę lat okresów
składkowych albo okresów składkowych uzupełnionych okresami nieskładkowymi w
ilości nie przekraczającej jednej trzeciej uwzględnionych okresów składkowych (art. 6
ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 4 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji). Drugi z warunków dotyczący
daty powstania inwalidztwa będzie natomiast spełniony, jeżeli inwalidztwo powstało w
okresach składkowych, bliżej określonych w art. 2 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, pkt 3-7, pkt 9 lit.
a, pkt 10, pkt 11 i pkt 15 oraz w okresach nieskładkowych wymienionych w art. 4 ust. 1
pkt 2-5, pkt 6 lit. a i pkt 7 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych
okresów. Dla ubiegania się o rentę inwalidzką podstawą będzie ustalenie, że osoba
dochodząca świadczenia jest inwalidą, a więc jest częściowo lub całkowicie niezdolna
do wykonywania zatrudnienia, a po przesądzeniu tego ustalenie, czy posiada ona
wymagany okres zatrudnienia i czy inwalidztwo powstało w odpowiednim czasie.
Te uwagi ogólne należy uzupełnić o treść art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy o rewalo-
ryzacji w brzmieniu zmienionym przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 grudnia 1993 r. o
zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent... (Dz. U. Nr 127, poz. 583). Przepis ten
wskazuje, że ustawa ta ma zastosowanie do wniosków zgłoszonych od dnia jej wejścia
w życie, to jest od 15 listopada 1991 r., z wyjątkiem przewidzianym w ust. 2, według
którego do osób, które do dnia wejścia w życie ustawy nie zgłosiły wniosku o
świadczenie, mimo iż spełniły łącznie warunki do nabycia prawa do tych świadczeń -
stosuje się przepisy dotychczasowe, dotyczące warunków nabycia prawa do emerytury
lub renty.
Na tle tych uwag stwierdzić trzeba, że Sąd Wojewódzki nie rozważył w sposób
należyty wymienionych warunków. Rozpoznając sprawę w wyniku odwołania wnios-
kodawcy od decyzji organu rentowego, powinien on zweryfikować ją w zakresie ustala-
jącym datę powstania inwalidztwa, skoro posiadanie wymaganego okresu zatrudnienia,
jak i samo istnienie inwalidztwa II grupy wnioskodawcy nie było w toku postępowania
kwestionowane. Zebrany materiał dowodowy, to jest opinia lekarzy biegłych sądowych,
dał podstawę do przyjęcia, że już przed 12 maja 1990 r. (dniem ustania zatrudnienia)
wnioskodawca był inwalidą III grupy. Fakt, że w chwili badania - w myśl tej opinii -
inwalidztwo wnioskodawcy już nie istniało, nie musi mieć przesądzającego znaczenia
prawnego dla jego ewentualnych uprawnień do dochodzonego świadczenia rentowego
za okres poprzedzający datę złożonego wniosku (18 listopada 1994 r.). Przy takich
ustaleniach, Sąd powinien bowiem wyjaśnić, czy stwierdzone inwalidztwo III grupy
istniało nieprzerwanie do dnia 21 marca 1995 r. (data wydania opinii przez lekarzy
biegłych), czy też inwalidztwo ustało wcześniej, bądź też czy były w nim przerwy. Ma to
tym istotniejsze znaczenie, że obecnie toczy się sprawa o rentę inwalidzką wobec
nowego wniosku Leonarda M. z dnia 18 marca 1996 r. i w myśl opinii biegłych wydanej
dla potrzeb tej sprawy, jest on inwalidą II grupy od września 1994 r. Według art. 36
ustawy o z.e.p. prawo do renty inwalidzkiej, które ustało z powodu ustąpienia
inwalidztwa, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do
renty pracownik ponownie stał się inwalidą. Konieczne jest więc zbadanie, jak to już
wyżej wskazano, czy istniejące przed dniem 12 maja 1990 r. inwalidztwo wnioskodawcy
(III grupa) trwało do września 1994 r. (data powstania inwalidztwa II grupy) bądź też czy
ustało po upływie miesiąca marca 1993 r. (a więc po upływie 18 miesięcy, o których
mowa w art. 36 ustawy o z.e.p.).
Wszystko to daje podstawę do stwierdzenia, że kasacja jest uzasadniona z po-
wodu naruszenia przez sąd orzekający przepisów prawa materialnego (art. 32 ustawy o
z.e.p. i art. 6 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji) wobec niedostatecznego wyjaśnienia
spornych okoliczności sprawy. Jej uwzględnieniu nie sprzeciwia się upływ sześcio-
miesięcznego terminu od dnia wyroku, bowiem narusza on także interes Rze-
czypospolitej Polskiej. Pozbawienie pracownika świadczenia z ubezpieczenia społecz-
nego zagwarantowanego prawem przed należytym wyjaśnieniem sprawy, narusza
konstytutycyjną zasadę państwa prawnego oraz zasadę zaufania do organów wymiaru
sprawiedliwości, co godzi w interes Rzeczypospolitej Polskiej.
========================================