Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 lipca 1997 r.
II UKN 186/97
W postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków
dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących
podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 20 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1984 r. w sprawie postępowania o świadczenia
emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka (spra-
wozdawca), Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 25 lipca 1997 r. sprawy z wniosku Urszuli
S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o wysokość
emerytury, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 28 stycznia 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu-Sądowi
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 1 czerwca 1996 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w R.
przyznał Urszuli S. prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 22 lutego 1996 r. Do
ustalenia podstawy wymiaru świadczenia organ rentowy przyjął dochód z okresu od
dnia 1 stycznia 1987 r. do dnia 31 grudnia 1993 r. i przyznał ubezpieczonej świadczenie
w minimalnej wysokości. W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczona domagała się
uwzględnienia do podstawy wymiaru jej emerytury wynagrodzenia osiągniętego w
latach 1985-1992, przyznając że udowodnienie wysokości zarobków uzyskanych w tym
okresie jest utrudnione wskutek spalenia się dokumentacji płacowej w siedzibie byłego
pracodawcy. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie
wyrokiem z dnia 22 listopada 1996 r. oddalił odwołanie, wskazując że jego
uwzględnienie było niemożliwe wobec braku dokumentacji płacowej z okresu
wskazanego przez ubezpieczoną.
Apelację ubezpieczonej od tego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 28 stycznia 1997 r., podkreś-
lając, że żądanie ubezpieczonej nie mogło być uwzględnione z powodu braku dowodów
określających wysokość wynagrodzenia uzyskanego przez ubezpieczoną w latach
1985-1992. Sąd ten zakwestionował dopuszczalność ustalenia wysokości zarobków z
tego okresu na podstawie dokumentów o pracy ubezpieczonej na stanowisku
kierowniczym, przyjmując że przy ustaleniu podstawy wymiaru świadczeń nie ma
miejsca na domniemanie co do wysokości wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia,
a liczą się tylko dokumenty płacowe, którymi nie dysponuje ubezpieczona, nie
przedstawiając również legitymacji ubezpieczeniowej z wpisami o wysokości zarobków.
Dlatego ubezpieczona nie spełniła warunków wymienionych w przepisie § 20
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o
świadczenia emerytalno-rentowe oraz zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz.
49 ze zm.). Nie było również możliwości ustalenia podstawy wymiaru emerytury ubez-
pieczonej na podstawie bezimiennych deklaracji opłacania składek na ubezpieczenie
społeczne przez jej byłego pracodawcę.
W kasacji ubezpieczona podniosła zarzut naruszenia prawa materialnego przez
niewłaściwe zastosowanie normy art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) oraz domagała się przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu kasacji wskazano na
niekwestionowany fakt zatrudnienia ubezpieczonej w spornym okresie na stanowisku
kierowniczym, na którym uzyskiwała wynagrodzenie powyżej kwot minimalnych, o czym
przekonują przedłożone dokumenty płacowe z tego okresu.
Na rozprawie kasacyjnej pełnomocnik ZUS wskazał, że organ emerytalny
bezpodstawnie pominął zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za lata 1986-
1989, a także inne dokumenty płacowe z okresu wybranego przez ubezpieczoną do
ustalenia podstawy wymiaru jej emerytury i wniósł o uwzględnienie kasacji, godząc się
na dopuszczalność skargi kasacyjnej ze względu na orientacyjną wartość przedmiotu
zaskarżenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Uwzględniając twierdzenia stron, że orientacyjna wartość przedmiotu zaskar-
żenia sięga kwoty pięciu tysięcy złotych Sąd Najwyższy uznał dopuszczalność kasacji
na postawie art. 393 pkt 1 KPC w związku z art. 22 KPC. Wyliczenie wartości przed-
miotu sporu miało charakter orientacyjny w związku ze szczególnymi uwarunkowaniami
faktycznymi, w których - przy okazji przestępczego działania osób trzecich - doszło do
częściowego zniszczenia (spalenia) dokumentacji płacowej oraz przedłożonej dla
dokonania wpisów o wysokości pobieranego wynagrodzenia legitymacji
ubezpieczeniowej wnioskodawczyni w siedzibie jej byłego pracodawcy.
Przede wszystkim jednak potwierdził się zarzut naruszenia art. 7 ust. 1 pkt 5
ustawy rewaloryzacyjnej z dnia 17 października 1991 r. Ubezpieczona - ubiegająca się
o przyznanie w 1996 r. świadczenia emerytalnego - wskazała w sposób uprawniony
treścią powołanego przepisu do ustalenia podstawy wymiaru jej emerytury kolejnych 7
lat kalendarzowych (1985 - 1992), sygnalizując trudności w pełnym udokumentowaniu
pisemnymi zaświadczeniami zarobków uzyskiwanych w tym okresie. Było to
spowodowane spaleniem się jej akt osobowych i legitymacji ubezpieczeniowej -
przedłożonej dla dokonania wpisów wysokości pobieranego wynagrodzenia, a także
częściowym zniszczeniem dokumentacji płacowej w siedzibie jej byłego pracodawcy.
Ubezpieczona wszakże dołączyła do wniosku emerytalnego wystawione przez
byłego pracodawcę - według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
- zaświadczenie z dnia 29 lutego 1992 r. o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, które
prawidłowo dokumentowało zarobki uzyskane przez nią w latach 1986-1989. Jest do
dowód spełniający wszelkie wymagania dokumentu określone w § 20 pkt 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Zaświadczenie to zawiera
niepodważalne wskazanie wysokości zarobków ubezpieczonej w tym okresie. W
szczególności oczywistym błędem było odniesienie podanych w tym dokumencie
rzeczywistych kwot wynagrodzenia ubezpieczonej do wartości zarobków ustalonych
jakoby ?po denominacji@. Równocześnie nieprawidłowe podanie w tym zaświadczeniu
wysokości przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej za 1986 rok -
mogło być zweryfikowane przez organ emerytalny bez nieuzasadnionego zakwestiono-
wania dowodowej wartości przedłożonego dokumentu.
Jeżeli w powyższych okolicznościach pozwany organ emerytalny w sposób
całkowicie dowolny przyjął do ustalenia podstawy wymiaru emerytury dochody z innego
niż wybrany przez ubezpieczoną okresu, tj. z lat 1987-1993, wyliczając wskaźnik
wysokości podstawy wymiaru ustalonego świadczenia jedynie według jej dochodów z
lat 1992-1993 i w wysokości zaledwie 12,86%, to miało miejsce oczywiste naruszenie
powołanych przepisów art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy rewaloryzacyjnej i § 20 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz w konsekwencji naruszenie tych regulacji w
zaskarżonym wyroku Sądu Apelacyjnego oraz poprzedzającym go wyroku Sądu
Wojewódzkiego.
Ponadto ubezpieczona przedłożyła świadectwo pracy z dnia 21 lutego 1992 r. o
nieprzerwanym zatrudnieniu w okresie od dnia 22 stycznia 1979 r. do dnia 29 lutego
1992 r. w Spółdzielni Pracy ?C.@ w R. na stanowiskach kierowniczych oraz niektóre
dokumenty płacowe określające jej wynagrodzenie w wybranym okresie do ustalenia
podstawy wymiaru emerytury [...]. Dlatego, poza niekwestionowanym walorem
dowodowym zaświadczenia z dnia 29 lutego 1992 r. o zatrudnieniu i wynagrodzeniu,
sygnalizowane dokumenty wymagają - dla ustalenia rzeczywistej podstawy wymiaru
emerytury ubezpieczonej (art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy rewaloryzacyjnej) - przea-
nalizowania chociażby na tle zakładowych taryfikatorów płacowych wielkości
wynagrodzenia na stanowiskach pracy zajmowanych przez ubezpieczoną w wybranym
okresie zatrudnienia. W postępowaniu sądowym nie można bowiem przekreślić
znaczenia dowodowego innych pisemnych środków dowodowych - stwierdzających
wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty -
niż określone w treści § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świad-
czeń. [...]
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował kasatoryjnie z mocy art.
393
13
KPC.
========================================