Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 października 1997 r.
I PKN 301/97
W razie wątpliwości, czy nastąpiło przejęcie części zakładu pracy w rozu-
mieniu art. 231
KP, istotną okolicznością jest także to, że w wyniku dokonanych
zmian organizacyjnych nie ma zapotrzebowania na pracę danego pracownika w
jego dotychczasowym miejscu i rozmiarze.
Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Walerian Sanetra (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 października 1997 r. sprawy z po-
wództwa Marioli F. przeciwko Szkole Podstawowej Nr 3 w T. i Szkole Podstawowej
Nr 5 w T. o przywrócenie do pracy lub zapłatę, na skutek kasacji powódki od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 21
lutego 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu, po-
zostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Mariola F. wniosła kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 21 lutego 1997 r. [...], którym
Sąd ten oddalił jej apelację od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Turku z dnia
6 grudnia 1996 r. [...]. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo o uznanie za bezs-
kuteczne dokonanego jej przez pozwaną Szkołę Podstawową Nr 3 w T. rozwiązania
umowy o pracę. Oddalone zostało także żądanie o nakazanie stronie pozwanej za-
trudnienia jej na stanowisku nauczyciela nauczania początkowego do czasu uprawo-
mocnienia się wyroku.
W kasacji podniesiony został zarzut naruszenia art. 231
KP. Kwestionuje się w
niej przyjęty w zaskarżonym wyroku sposób wykładni art. 231
§ 1 KP, a tym samym
także jego zastosowanie. Podnosi się w niej ponadto, że uzasadnienie wyroku Sądu
2
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych jest tak lakoniczne, że praktycznie nie pozwala na
podjęcie rzeczowej polemiki. Wynika z niego, że powódka była zatrudniona w Szkole
Podstawowej Nr 3 w T. jako nauczycielka nauczania początkowego. Korzystała z ur-
lopu macierzyńskiego, wychowawczego, jak również przebywała na zwolnieniu le-
karskim w okresie od 4 maja 1993 r. do 14 stycznia 1994 r. W czasie jej nieobecności
nastąpiła reorganizacja Szkoły Podstawowej Nr 3 przez redukcję oddziałów z sześć-
dziesięciu do trzydziestu czterech, co związane było ze zmniejszeniem ilości uczniów
z 1938 do 920. Zmiany te były wynikiem uruchomienia z dniem 1 września 1993 r.
nowej Szkoły Podstawowej (Nr 5) w T., do której przeszła część uczniów oraz niektó-
rzy nauczyciele ze Szkoły Podstawowej Nr 3. Decyzje o przejściu do nowej szkoły
podejmowali sami nauczyciele oraz rodzice uczniów. Sąd drugiej instancji uznał, że
Sąd Pracy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny sprawy. Uznał także, że nie
nasuwa zastrzeżeń zakwalifikowanie ustalonego stanu faktycznego jako nie miesz-
czącego się w dyspozycjach art. 231
KP, a więc że w związku ze zmniejszeniem
liczby uczniów w Szkole Podstawowej Nr 3 i powstaniem w tej samej miejscowości
(w T.) nowej szkoły (Nr 5) nie doszło do przejęcia części zakładu pracy w rozumieniu
art. 231
KP. Sąd Pracy rozstrzygnięcie swoje - w ocenie Sądu drugiej instancji - oparł
na szczegółowej analizie reorganizacji Szkoły Podstawowej Nr 3, a w szczególności
zmniejszenia liczby uczniów - oddziałów, a także nauczycieli, z którymi zawierano w
nowej szkole nr 5 nowe umowy o pracę (a więc rozwiązano poprzednie). Opisana
sytuacja skutkuje w pełni nawiązanie zupełnie nowego stosunku pracy z nowym pra-
codawcą, a tym samym przesądza o wyłączeniu stosowania art. 231
KP i wynikają-
cych z niego skutków prawnych. Okoliczność, że nie nastąpił podział majątku reorga-
nizowanej szkoły, dodatkowo powyższe rozumowanie uzasadnia".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona. Rozstrzygając sprawę Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych nie wziął bowiem pod uwagę, że skutek przewidziany w art. 231
KP, tj.
wejście w prawa i obowiązki objęte łączącym strony stosunkiem pracy przez nowy
podmiot, który przejmuje w całości lub w części zakład pracy, następuje w sposób
automatyczny (z mocy samego prawa) i niezależnie od tego, czy i jakie czynności
prawne dotyczące stosunku pracy są dokonywane przez strony. Strony, tj. w tym wy-
padku poprzedni pracodawca, nowy pracodawca i pracownik, nie mogą wyłączyć
3
skutku wynikającego z art. 231
KP; mogą jedynie rozwiązać poprzedni stosunek pra-
cy (z poprzednim pracodawcą), bądź też rozwiązać go z nowym pracodawcą (oczy-
wiście przy spełnieniu wymagań przewidzianych przez prawo). Dla oceny tego, czy
skutek taki następuje, bez znaczenia jest to, czy i jakie umowy o pracę są nawiązy-
wane w nowym miejscu pracy (u pracodawcy, który przejął w części lub w całości
zakład pracy), wejście w prawa strony przez nowego pracodawcę odbywa się bo-
wiem w sposób automatyczny (z mocy samego prawa). Zawierane z nim umowy mo-
gą mieć jedynie takie znaczenie, że kształtują one w nowy sposób (doprecyzowują
warunki) istniejące już stosunki pracy. To, że takie umowy były zawierane z częścią
nauczycieli, którzy przeszli ze Szkoły Podstawowej Nr 3 do Szkoły Podstawowej Nr 5
nie ma więc żadnego znaczenia dla oceny, czy miało w istocie miejsce przejęcie
części zakładu pracy (Szkoły Podstawowej Nr 3) przez nowego pracodawcę (Szkołę
Podstawową Nr 5). Za istotne, z uwagi na charakter zakładu pracy - jakim jest szkoła
podstawowa - w którym dominują zadania pozaprodukcyjne i pozamajątkowe, gdyż
jego celem jest wychowywanie i kształcenie dzieci i młodzieży, nie może być uznane
to, że nowa szkoła nie była tworzona z wykorzystaniem majątku Szkoły Podstawowej
Nr 3. Rozstrzygające jest natomiast to, czy i w jakim zakresie zadania realizowane
przez jedną szkołę zostały przejęte przez drugą. Zadania te związane są zaś z
kształceniem dzieci i młodzieży, a to oznacza, że z przejęciem zakładu pracy lub jego
części, w przypadku takiego zakładu pracy jak szkoła, mamy do czynienia wtedy, gdy
zadania dydaktyczno-wychowawcze, wykonywane przez jedną szkołę stają się (są
realizowane) w części lub w całości zadaniami nowej (innej) szkoły. Jeżeli w części
są one przejmowane przez inną szkołę, to w rachubę wchodzi przejęcie części zakła-
du pracy w rozumieniu art. 231
KP. Ustalenie w takim wypadku, czy stosunek pracy
danego pracownika był związany z tą częścią zakładu pracy, która została przejęta
przez nowego pracodawcę, może napotykać na spore trudności, już chociażby z tego
powodu, iż stroną stosunku jest zakład pracy (pracodawca), a nie jego część. Z woli
ustawodawcy - która jest tu rozstrzygająca - "przejęcie" w rozumieniu art. 231
KP
następuje także wtedy, gdy dotyczy ono także części zakładu pracy. W przypadku
powódki istotną z tego punktu widzenia okolicznością jest to, że w szkole, w której
była zatrudniona, w następstwie zmniejszenia się liczby dzieci, które do niej uczęsz-
czały, co spowodowane zostało utworzeniem w tym samym mieście nowej szkoły,
brak jest dla niej zatrudnienia. Oznacza to tym samym, że ta część zakładu pracy,
rozumianego jako zadanie, z którym powiązana jest określona grupa dzieci podlega-
4
jących nauczaniu, została przejęta przez inny zakład pracy (Szkołę Podstawową Nr 5
w T.). Skoro bowiem w dotychczasowym miejscu pracy powódki (Szkoła Podsta-
wowa Nr 3) nie ma dla niej pracy, przy czym spowodowane to zostało zmniejszeniem
się liczby nauczanych w niej dzieci, co z kolei pozostaje w bezpośrednim związku z
utworzeniem nowej szkoły, to na zasadzie domniemania faktycznego należy przyjąć,
iż część Szkoły Podstawowej Nr 3, w której (w sensie faktycznym) była zatrudniona
powódka, przejęta została przez Szkołę Podstawową Nr 5. Przy stosowaniu art. 231
KP w razie wątpliwości, czy doszło do przejęcia części zakładu pracy - zwłaszcza
gdy jest to zakład realizujący cele i zadania publiczne - przez inny zakład pracy oraz
czy zatrudnienie pracownika łączy się z tą częścią zakładu, która została przejęta,
ważną wskazówką przemawiającą na rzecz twierdzenia, iż przejęta została ta część
zakładu pracy, w której był on zatrudniony, jest to, czy po dokonanych zmianach w
dalszym ciągu istnieje rzeczywiste zapotrzebowanie na jego dotychczasową pracę w
tym samym miejscu i rozmiarze.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
KPC oraz
art. 108 § 2 KPC w związku z art. 39319
KPC orzekł jak w sentencji.
========================================