Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 listopada 1997 r.
II UKN 318/97
Wykonywanie przez domownika w gospodarstwie rolnym prac o charak-
terze dorywczym, okazjonalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wy-
miaru czasu pracy, nie może być traktowane jako okres składkowy w rozumie-
niu art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 17 października 1975 r. o rewaloryzacji emerytur i
rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 1997 r. sprawy z wniosku
Kazimierza K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o
wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyj-
nego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 5 lutego 1997 r.
[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 29 grudnia 1995 r. organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddział w W. odmówił wnioskodawcy Kazimierzowi K. prawa do wcześniej-
szej emerytury w związku z brakiem wymaganego okresu zatrudnienia. Organ ren-
towy ostatecznie uwzględnił 37 lat okresów składkowych i nieskładkowych, doliczając
nadto 6 miesięcy okresów uwzględnionych jako składkowe w postaci pracy w gospo-
darstwie rolnym od 1 lipca do 31 sierpnia 1956 r., od 1 lipca do 31 sierpnia 1957 r.
oraz od 1 lipca do 31 sierpnia 1958 r. Pozostałych okresów między 3 lutego 1956 r. a
31 sierpnia 1958 r. organ rentowy nie zaliczył po stwierdzeniu, że w tym czasie
wnioskodawca uczęszczał do szkoły w D., stąd praca świadczona w gospodarstwie
rolnym ojca miała charakter jedynie dorywczy.
Wobec odwołania wnioskodawcy, Sąd Wojewódzki oddalił je wyrokiem z dnia
2
31 października 1996 r. [...], stwierdzając, że czynności, które odwołujący się wyko-
nywał w gospodarstwie rolnym, nie miały charakteru stałego i systematycznego, nie
mogą więc być uznane za pracę w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art. 5 ustawy
z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania
emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).
Apelację wnioskodawcy od tego wyroku Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił
(wyrok z dnia 5 lutego 1997 r. [...]). W ocenie Sądu, wnioskodawca w związku z na-
uką w Technikum Mechaniczno-Radiotechnicznym w D. w latach 1956-1958 i dojaz-
dami do szkoły wracał do domu w godzinach popołudniowych. Nie jest wątpliwe, że
wykonywał on pracę na roli i w obejściu gospodarstwa (potwierdzili to słuchani przed
Sądem - także w drugiej instancji - świadkowie), ale praca ta nie może podlegać za-
liczeniu, miała bowiem charakter dorywczy czy okazjonalny. Dla zaliczenia okresu
takiej pracy konieczne jest stwierdzenie, że była to praca podstawowa, stanowiąca
główne źródło utrzymania rolnika, a w braku tych warunków nie może być uznawana
za okres taki jak składkowy i nie podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego - art. 5 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent "przez zastosowanie wykładni ścieśniającej tego przepisu" oraz naru-
szenie przepisów postępowania mających wpływ na wynik sprawy - art. 233 § 1 KPC
"przez jednostronną ocenę materiału dowodowego", wniósł o jego uchylenie, a także
uchylenie wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazanie sprawy do ponownego roz-
poznania lub zmianę wyroku i przyznanie wnioskodawcy wcześniejszej emerytury.
Zdaniem kasacji praca w gospodarstwie rolnym może mieć każdy charakter i każde
rozmiary, aby podlegać zaliczeniu do okresu zatrudnienia, stąd stanowisko Sądu
Apelacyjnego nie jest trafne, podobnie jak dokonana przez niego ocena materiału
dowodowego sprawy i stwierdzenie, że nauka w szkole uniemożliwiała wniosko-
dawcy wykonywanie prac o charakterze stałym.
Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie jest trafny zarzut, że wyrok Sądu Apelacyjnego wydany został z narusze-
niem art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i
rent. W myśl tego przepisu, przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń, uwzględnia
się również okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,
3
przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r., traktując je tak jak okresy składkowe.
Oznacza to, że okresy takie uwzględniane są tylko wtedy, gdy spełnione zostały ry-
gory wymagane dla okresów składkowych, w tym i ten ustanowiony w przepisie art. 2
ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 października 1991 r. Przepis ten zezwala na uzna-
nie za okresy składkowe okresów przypadających przed dniem wejścia w życie
ustawy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne, albo za
które nie było obowiązku opłacania takich składek, w wymiarze nie niższym niż po-
łowa pełnego wymiaru czasu pracy. Pracę w gospodarstwie rolnym można uwzględ-
nić na podstawie art. 5 ustawy o rewaloryzacji tylko wtedy, gdy była ona wykonywana
w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, co trafnie przyjęły
oba Sądy rozpoznające sprawę. Zarzut kasacji, że "praca w gospodarstwie rolnym
może mieć każdy charakter i każde rozmiary", aby podlegać zaliczeniu do okresów
składkowych, jest więc błędny, a konsekwencją jego realizacji byłoby uprzywilejowa-
nie osób wykonujących pracę w gospodarstwie rolnym w stosunku do pracowników.
Nie jest także uzasadniony zarzut naruszenia przez Sąd drugiej instancji wskaza-
nego w kasacji przepisu postępowania - art. 233 § 1 KPC. Materiał dowodowy ze-
brany w sprawie (w tym także przez Sąd Apelacyjny), został następnie właściwie
oceniony, zaś kasacja opiera się w tej części na własnej ocenie zebranego materiału
dowodowego i jako taka nie ma uzasadnionych podstaw.
Gdy więc brak podstaw do uwzględnienia kasacji, należało orzec jak w sen-
tencji po myśli art. 39312
KPC.
========================================