Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 listopada 1997 r.
I PKN 366/97
Ze względu na ochronę przewidzianą w art. 41 KP, nie jest obojętne czy
pracownik otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę w czasie, gdy wykonywał
pracę, czy też w dniu, w którym pracy nie świadczył, a jedynie przyniósł do
zakładu pracy zwolnienie lekarskie.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Maria Mańkowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 1997 r. sprawy z po-
wództwa Wiesława K. przeciwko R.P. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
o zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 14 marca 1997 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok i wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Koninie z dnia 29 października 1996 r. [...] oraz postanowienie Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Koninie z dnia 20 listopada, [...] w przedmiocie kosztów procesu i
sprawę w tym zakresie przekazał temu Sądowi Rejonowemu do ponownego roz-
poznania,
2. w pozostałej części oddalił kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powód Wiesław K. w pozwie przeciwko R.P. spółce z o.o. w K. wnosił o za-
sądzenie 3760 zł tytułem 2-miesięcznej odprawy i wynagrodzenia za kwiecień 1996
r. w kwocie 1880 zł oraz 2212 zł tytułem ekwiwalentu za nie wykorzystany urlop wy-
poczynkowy. Łącznie dochodził kwoty 7852 zł.
Strona pozwana nie uznała powództwa twierdząc, że przyczyną wypowiedze-
nia powodowi umowy o pracę nie była likwidacja stanowiska kierownika produkcji,
które zajmował, ale jego nieumiejętność sprawowania tej funkcji. Powód otrzymał
- 2 -
wypowiedzenie w dniu 5 grudnia 1995 r., kiedy był w pracy i podpisał je własnoręcz-
nie. Natomiast urlop wypoczynkowy wykorzystał w okresie wypowiedzenia.
Sąd Rejonowy dołączył do niniejszej sprawy do wspólnego rozpoznania spra-
wy z powództwa Wiesława K. przeciwko R.P. spółce z o.o. [...] dotyczące ustalenia,
że stosunek pracy łączący strony rozwiązał się z dniem 30 kwietnia 1996 r. po
upływie 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia z powodu likwidacji stanowiska
pracy, a także sprostowania świadectwa pracy ze stwierdzeniem, że powód nie wy-
korzystał urlopu wypoczynkowego za 1996 r.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Koninie wyrokiem z dnia 29 października 1996 r.
oddalił powództwo i ustalił, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę spowodo-
wane zostało złą oceną jego pracy dokonaną przez dyrektora strony pozwanej. Po-
wód otrzymał wypowiedzenie w dniu 5 grudnia 1995 r. z datą rozwiązania umowy o
pracę z dniem 31 marca 1995 r. W okresie wypowiedzenia powód miał wykorzystać
urlop wypoczynkowy i był zwolniony od świadczenia pracy.
W dalszej części uzasadnienia wyroku Sąd Rejonowy stwierdził, że drugo-
rzędną sprawą jest, czy powód otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę w dniu 5 czy
13 grudnia 1995 r., skoro oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o
pracę z dniem 31 marca 1996 r. dotarło do powoda, gdyż potwierdził to w swoim ze-
znaniu i przyznał, że został zwolniony ze świadczenia pracy w okresie wypowiedze-
nia. Natomiast zgodnie z art. 170 KP - zdaniem Sądu Rejonowego - powód miał
obowiązek wykorzystać urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia.
W apelacji od tego wyroku powód domagał się zasądzenia kwoty 5972 zł
(kwotę 1880 zł strona pozwana wypłaciła) twierdząc, że wyłączną przyczyną rozwią-
zania umowy o pracę była likwidacja stanowiska kierownika produkcji, które zajmo-
wał. Wypowiedzenie umowy o pracę wręczono powodowi w dniu 13 grudnia 1995 r.
w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Strona pozwana nie udzieliła
powodowi urlopu za 1996 rok w okresie wypowiedzenia, co stanowi obrazę prawa
materialnego przez niewłaściwą wykładnię art. 10 i 8 ustawy o szczególnych zasa-
dach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, art. 32
§ 1, 168 i 170 KP. Ponadto powód zarzucił sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym
materiałem dowodowym oraz niewyjaśnienie okoliczności faktycznych przez zanie-
chanie przeprowadzenia dowodów przez niego zgłoszonych. Apelacją objęte zostały
- 3 -
również 2 postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 20 listopada 1996 r. o odmowie
uzupełnienia wyroku oraz w przedmiocie zasądzenia kosztów zastępstwa proce-
sowego dla strony pozwanej.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyro-
kiem z dnia 14 marca 1997 r. oddalił apelację i odrzucił zażalenia oraz zasądził od
powoda na rzecz pozwanej kwotę 350 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa proce-
sowego za instancję odwoławczą.
Sąd Wojewódzki uznał, że Sąd I instancji wyczerpująco przeprowadził postę-
powanie dowodowe, trafnie ustalił okoliczności faktyczne i wyprowadził z nich pra-
widłowe i logiczne wnioski, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę było uza-
sadnione jego zaniedbaniami w wykonywanej pracy i zgodne z prawem, gdyż
ochrona przewidziana w art. 41 KP dotyczy tylko usprawiedliwionej nieobecności
pracownika w pracy. Skoro powód utrzymuje, że wypowiedzenie wręczono mu 13
grudnia 1995 r., to tym samym przyznaje, że w tym dniu zjawił się w pracy. Nie za-
szła więc sytuacja, by w pracy był nieobecny, zaś zgodnie z linią orzecznictwa Sądu
Najwyższego, stawienie się pracownika do pracy w okresie zwolnienia lekarskiego
powoduje, że doręczenie mu w tym dniu wypowiedzenia jest skuteczne. Z tych
względów Sąd Wojewódzki uznał, że Sąd I instancji słusznie odstąpił od badania,
kiedy powód otrzymał wypowiedzenie: w dniu 5 grudnia, czy 13 grudnia 1995 r., gdyż
w obu przypadkach bieg wypowiedzenia rozpoczął się dnia 1 stycznia 1996 r., co
powód przyznał.
Sąd Wojewódzki podzielił również ustalenia Sądu I instancji, iż doszło do wy-
korzystania przez powoda całego przysługującego mu urlopu i uznał, że obowiązu-
jący wówczas przepis art. 170 KP wręcz nakazywał takie postępowanie, a nawet
gdyby przyjąć, że powód nie wyraził zgody na udzielenie mu urlopu w okresie wypo-
wiedzenia, to w myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1991 r., I PR 407/90,
nie powoduje to automatycznie po jego stronie roszczenia o ekwiwalent za nie wy-
korzystany urlop.
Sąd Wojewódzki odrzucił zażalenia powoda na oba postanowienia Sądu Re-
jonowego z dnia 20 listopada 1996 r. z uwagi na naruszenie terminu z art. 393 § 2
KPC. Jednocześnie Sąd Wojewódzki zwrócił uwagę, iż Sąd I instancji dopuścił się
naruszenia przepisów postępowania - art. 351 § 2 KPC poprzez rozpoznanie wnio-
- 4 -
sku o uzupełnienie wyroku na posiedzeniu niejawnym,
- art. 351 § 2 KPC poprzez orzeczenie o kosztach postępowania bez wniosku
pozwanej o uzupełnienie wyroku,
- i art. 357 § 2 KPC w związku z art. 394 § 1 pkt 9 KPC poprzez doręczenie
tego postanowienia stronom bez uzasadnienia.
Uchybienia te nie miały jednak wpływu na wynik sprawy, zatem zarzuty ape-
lującego dotyczące nieważności postępowania, uznał Sąd Wojewódzki, za niezasad-
ne.
Od powyższego wyroku powód złożył kasację, zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię: art. 41 KP, art. 36 § 1 w związku z art. 41 KP,
art. 170 KP, art. 1 i 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy, art. 4, 8, 11 i 23 KP i art. 6 KC oraz naruszenie przepisów postępowania, które
miało wpływ na treść wyroku, w szczególności: art. 378 § 2 KPC, 379 pkt 4 i 5 KPC,
art. 351 § 2 i 47 § 1 KPC, art. 19 § 1 KPC, art. 394 §1 pkt 9 KPC, art. 231 w związku
z art. 232 KPC oraz art. 230 KPC w związku z art. 253 KPC.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku, zniesienie postępowania
w zakresie dotkniętym nieważnością oraz uchylenie w całości wyroku Sądu I instancji
i zniesienie dotkniętego nieważnością postępowania przed Sądem I instancji i prze-
kazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja powoda jest dopuszczalna, bowiem wartość przedmiotu zaskarżenia
wynosi kwotę 5.972 zł (art. 393 pkt 1 KPC). Następnym zagadnieniem, które Sąd
Najwyższy ma obowiązek wziąć pod rozwagę z urzędu, jest nieważność postępo-
wania.
Sąd Najwyższy podziela stanowisko Sądu Wojewódzkiego, że naruszenie art.
351 § 2 KPC poprzez rozpoznanie wniosku powoda o uzupełnienie wyroku na posie-
dzeniu niejawnym, orzeczenie o kosztach postępowania bez wniosku strony pozwa-
nej o uzupełnienie wyroku oraz art. 357 § 2 KPC przez doręczenie postanowienia
stronom bez uzasadnienia - nie stanowi nieważności postępowania w rozumieniu art.
- 5 -
379 pkt 5 KPC, bowiem powód nie został pozbawiony możności obrony swych praw i
od postanowień tych złożył odwołanie.
Nie stanowi również nieważności postępowania z art. 379 pkt 2 KPC sposób
umocowania pełnomocnika strony pozwanej skoro zostało dokonane przez Prezesa
Zarządu pozwanej Spółki Paula M.E.G.P. [...]. Przed Sądem Wojewódzkim strona
pozwana udowodniła również, że Leonardus Peter Marie D. jest dyrektorem R. Hol-
ding SA, mającej taką samą siedzibę, jak pozwana Spółka, to jest w K., przy ul. N.
[...], a Prezesem tych Spółek oraz T.Service jest Paul M.E.G.P., który upoważnił L.D.
do zastępowania w czasie swojej nieobecności, także w sprawach dotyczących
strony pozwanej [...]. W tej sytuacji nie można podzielić poglądu, że strona pozwana
nie miała organu powołanego do jej reprezentowania (art. 4 i 23 KP) oraz jej peł-
nomocnik procesowy był źle umocowany.
Przechodząc do rozpoznania dalszych zarzutów kasacji, Sąd Najwyższy
uznał, że Sądy obu instancji naruszyły art. 36 § 1 KP, art. 41 KP i art. 170 KP, a
także błędnie zinterpretowały przytoczone orzecznictwo Sądu Najwyższego.
Według art. 41 KP pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w
czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności
pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia. Ochrona przewidziana w tym przepisie polega
zatem na zakazie złożenia przez pracodawcę oświadczenia o wypowiedzeniu umowy
o pracę w okresach wskazanych w tym przepisie, co oznacza, że zaskarżenie przez
pracownika dokonanego w tych warunkach wypowiedzenia umowy o pracę (z
naruszeniem art. 41 KP) powoduje ten skutek, że Sądy powinny uznać je za
niezgodne z przepisami prawa pracy i orzec o roszczeniach z tego wynikających.
Mylne jest stanowisko Sądu Wojewódzkiego, że zastosowano wobec powoda
najkorzystniejszy okres wypowiedzenia, skoro strona pozwana nie mogła zgodnie z
przepisami wypowiedzieć umowy o pracę w czasie choroby powoda. Zaskarżone wy-
roki naruszyły zarówno art. 36 § 1, jak i art. 41 KP. Choroba pracownika, stwierdzona
zaświadczeniem lekarskim o jego niezdolności do pracy, skutkująca ochronę z art.
41 KP, powinna istnieć w dacie złożenia przez pracodawcę oświadczenia o
wypowiedzeniu umowy o pracę. Nie może więc być obojętne dla Sądu orzekającego,
czy pracownik otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę w dniu, kiedy przebywał w
- 6 -
pracy, czy też w dniu, w którym pracy nie świadczył, ale przyszedł do zakładu pracy,
aby przynieść zwolnienie lekarskie.
Rozróżnienia takich sytuacji dokonał również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
11 listopada 1986 r., I PRN 85/86, (Sł.Prac. 1987 nr 7-8, str. 29, Kodeks pracy -
orzecznictwo, wybór i opracowanie J.Iwulski, Kraków 1997, str. 191) stwierdzając, iż
zachorowanie pracownika w okresie już dokonanego wypowiedzenia umowy o pracę
nie stanowi zdarzenia powodującego objęcie pracownika ochroną przed wypowie-
dzeniem stosunku pracy.
Z tych samych przyczyn w uchwale pełnego składu Izby Administracyjnej, Pra-
cy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 marca 1993 r., I PZP 68/92 (OSNCP 1993
z. 9 poz. 140) Sąd Najwyższy uznał, że wypowiedzenie umowy o pracę pracow-
nikowi, który świadczył pracę, a następnie wykazał, że w dniu wypowiedzenia był
niezdolny do pracy z powodu choroby, nie narusza art. 41 KP. Taka jednak sytuacja
nie zaistniała w przedmiotowej sprawie. Powód otrzymał wypowiedzenie, jak twierdzi,
w dniu 13 grudnia 1995 r. i w dniu tym nie świadczył pracy, gdyż posiadał zwolnienie
lekarskie, stwierdzające niezdolność do wykonywania pracy przed wręczeniem mu
wypowiedzenia umowy o pracę. Brak ustalenia daty wypowiedzenia powodowi
umowy o pracę, czy było to w dniu 5 grudnia 1995 r., jak twierdzi strona pozwana,
czy w dniu 13 grudnia 1995 r., co wskazuje powód - prowadzi do naruszenia art. 41
KP. Uniemożliwia bowiem ewentualne zastosowanie ochrony pracownika przed
wypowiedzeniem, gdyby okazało się, że strona pozwana faktycznie dokonała
wypowiedzenia w czasie choroby pracownika. Znajdujące się w aktach sprawy [...] i
aktach osobowych powoda sporne wypowiedzenia posiadają wpisane odręcznie
dwie różne daty doręczenia powodowi tego pisma. Ustalenie Sądu Rejonowego, że
w dniu 5 grudnia 1995 r. dyrektor strony pozwanej przesunął powodowi urlop z uwagi
na jego chorobę [...] świadczy o istnieniu sprzeczności, gdy bezsporne jest, że
powód był niezdolny do pracy dopiero od 6 grudnia 1995 r.
Nie można również podzielić poglądu obu Sądów orzekających w sprawie, że
art. 170 KP nakazuje pracownikowi wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w okresie
wypowiedzenia. Przepis ten, obowiązujący do 2 czerwca 1996 r., przewidywał powin-
ność wykorzystania przez pracownika urlopu wypoczynkowego za rok kalendarzowy,
w którym następowało rozwiązanie stosunku pracy w okresie wypowiedzenia, jeżeli
- 7 -
okres ten wynosi co najmniej 3 miesiące, jednakże udzielenie takiego urlopu wyma-
gało odpowiedniego polecenia pracodawcy albo wniosku pracownika. W rozpozna-
wanej sprawie nie zostało natomiast ustalone, że w okresie wypowiedzenia
udzielono powodowi urlopu za 1996 r. W aktach sprawy znajduje się jedynie pismo
powoda o udzielenie mu 14 dni urlopu za rok 1995 od 2 do 17 stycznia 1996 r. i
pismo strony pozwanej, że od 18 stycznia 1996 r. zwalnia się powoda od świad-
czenia pracy. Dokumenty te nie potwierdzają ustalenia Sądu Rejonowego, że powód
wiedział, że ma wykorzystać urlop za rok 1996 w okresie wypowiedzenia [...], ani też
stwierdzenia Sądu Wojewódzkiego, że doszło do wykorzystania przez powoda
całego przysługującego mu urlopu. Sąd Wojewódzki przyjął bowiem, że gdyby
powód nie wyraził nawet zgody na udzielenie mu urlopu w okresie wypowiedzenia, to
w myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1991 r., I PR 407/90, nie rodzi to
automatycznie roszczenia o ekwiwalent za urlop, gdyż konieczne jest przeprowa-
dzenie przez pracownika dowodu, że mimo nieświadczenia pracy pozostawał w
gotowości do jej wykonania, a zakład pracy go do pracy nie dopuszczał. Przytoczone
orzeczenie wydane zostało w odmiennym stanie faktycznym od istniejącego w
rozpoznawanej sprawie. W sprawie I PR 407/90 pracownik nie wyrażał zgody na
udzielenie mu urlopu przez zakład pracy. Natomiast w rozpoznawanej sprawie strona
pozwana nie udowodniła, że udzieliła powodowi urlopu za 1996 r. i o tym go
powiadomiła. Powód zeznał, że wiedział o zwolnieniu go od świadczenia pracy w
okresie wypowiedzenia, a nie o konieczności wykorzystania w tym czasie urlopu
wypoczynkowego za 1996 rok. W takich okolicznościach nie zaistniały przesłanki do
przyjęcia, że powód wykorzystał urlop zgodnie z art. 170 KP.
Sąd Najwyższy uznał, że kasacja zasadnie również zarzuca naruszenie art. 10
i 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Sądy obu instancji przyjęły,
że przyczyną wypowiedzenia powodowi umowy o pracę nie była likwidacja stanowis-
ka pracy, ale niekorzystna ocena jego pracy. W tych warunkach żądanie wypłaty od-
prawy z art. 8 tej ustawy uległo oddaleniu. Powód twierdził jednak w apelacji, że sta-
nowisko kierownika produkcji, które zajmował, nie istnieje w pozwanej Spółce od
grudnia 1995 r. i strona pozwana nadal funkcjonuje bez obsady tego stanowiska,
- 8 -
wbrew odmiennym ustaleniom Sądu I instancji.
Sąd II instancji nie wyjaśnił tych zarzutów, przyjmując zgodnie z ustaleniami
Sądu Rejonowego, że likwidacja tego stanowiska pracy nie nastąpiła. Okoliczności te
wymagały przeprowadzenia dodatkowych dowodów w sprawie, jeśli się zważy, że
pozwana Spółka działa zgodnie z przedłożonym do akt sprawy schematem organiza-
cyjnym [...] w holdingu R. SA i na przykład kierownik T. Service został upoważniony
do sprawowania funkcji kierowniczych u strony pozwanej [...], a dyrektor R., oficjalnie
zatrudniony w niej na podstawie zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemców na
terenie Rzeczypospolitej Polskiej [...] otrzymał równocześnie pełnomocnictwo Preze-
sa Zarządu do jego zastępstwa w pozwanej Spółce. Zarządzanie produkcją w poz-
wanej R.P. przez dyrektora L.D., o czym zeznali świadkowie i powód, mogłoby
świadczyć o likwidacji stanowiska kierownika produkcji, jakie zajmował powód do
grudnia 1995 r.
Wyrok Sądu Rejonowego z dnia 29 października 1996 r. oddalający powód-
ztwo dotyczył powództw zgłoszonych w sprawach [...] o zapłatę 7.852 zł, [...] o usta-
lenie daty rozwiązania stosunku pracy i [...] o sprostowanie świadectwa pracy. Wy-
nika to wyraźnie z pierwszych trzech zdań uzasadnienia tego wyroku. W piśmie z
dnia 30 października 1996 r. powód wnosił o uzupełnienie wyroku w przedmiocie
rozstrzygnięcia w zakresie dwóch powództw połączonych do łącznego rozpoznania
ze sprawą I P 284/96.
Postanowieniem z dnia 20 listopada 1996 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek o
uzupełnienie wyroku uznając, że wyrokiem oddalającym zostały rozstrzygnięte oba
powództwa dołączone do sprawy [...].
Sąd Wojewódzki odrzucił zażalenie powoda na powyższe postanowienie z
uwagi na uchybienie terminu z art. 394 § 2 KPC.
Kasacja w tym zakresie nie jest zasadna, ponieważ postanowienie Sądu Rejo-
nowego doręczone zostało pełnomocnikowi w dniu 25 listopada 1996 r., a zażalenie,
umieszczone w apelacji, złożone zostało w dniu 6 grudnia 1996 r., a więc z przekro-
czeniem 7-dniowego terminu z art. 394 § 2 KPC.
Natomiast odnośnie do drugiego postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 20
listopada 1996 r. dotyczącego zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego nale-
żało uznać, że przedmiotowe odrębne postanowienie Sądu I instancji stanowi w swej
- 9 -
istocie uzupełnienie wyroku w części dotyczącej kosztów procesu, podlega zatem
zaskarżeniu w drodze apelacji, jako część składowa wyroku, a nie w drodze zażale-
nia. Nie było zatem podstaw do odrzucenia zażalenia na podstawie art. 394 § 2 KPC,
skoro powodowi przysługiwał inny środek odwoławczy. W tym też zakresie kasacja
powoda podlegała uwzględnieniu, ponieważ zaskarżone postanowienie wydane zos-
tało z obrazą art. 351 § 1 KPC - bez wniosku stron.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
========================================