Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 grudnia 1997 r.
II UKN 394/97
Z zasady kontradyktoryjności procesu cywilnego (art. 232 KPC) wy-
nika, że sądy według własnego przekonania oceniają wiarygodność i moc do-
wodów przedłożonych przez strony, co oznacza, że mogą dopuścić dowód nie
wskazany przez stronę wówczas, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy
nie wystarcza dla jej rozstrzygnięcia.
Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN; Jerzy Kuźniar,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1997 r. sprawy z wniosku
Bolesława G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O. o
rentę inwalidzką kombatancką, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 20 maja
1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 20 maja 1997 r. oddalił apelację Bolesława G. od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 27 lutego
1997 r. [...], oddalającego odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej
ubezpieczonemu przyznania kombatanckiej renty inwalidzkiej. Sąd Apelacyjny przy-
jął, że ubezpieczony udowodnił represjonowanie go w okresie od 13 września 1951 r.
do 13 sierpnia 1955 r. wskutek skazania go na karę 12 lat pozbawienia wolności
wyrokiem, który został uznany za nieważny oraz że aktualnie kwalifikuje się do I
grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia. Rozpoznane schorzenia nie pozostają
natomiast - w ocenie biegłych lekarzy sądowych: internisty-diabetologa, neurologa i
- 2 -
kardiologa - w związku przyczynowym z uwięzieniem ubezpieczonego, ale mają na-
turę samoistną, związaną z jego wiekiem i naturalnym procesem starzenia się orga-
nizmu. Na tle takich ustaleń Sąd Apelacyjny uznał, że zebrany prawidłowo w postę-
powaniu pierwszoinstancyjnym materiał dowodowy został prawidłowo oceniony w
granicach określonych treścią art. 233 § 1 KPC. Same niezasłużone represje do-
znane przez ubezpieczonego w okresie powojennym, pozostawiające niewątpliwie
ślady w jego organizmie, nie stanowią obiektywnych i przekonujących przesłanek
stwierdzenia jego aktualnego inwalidztwa, a przeto - nie dają podstaw prawnych do
przyznania mu kombatanckiej renty inwalidzkiej stosownie do treści art. 12 ustawy z
dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego.
W kasacji ubezpieczonego podniesiono zarzuty naruszenia przepisów pos-
tępowania, a mianowicie: art. 232 KPC przez zaniechanie przeprowadzenia dowodu
z zeznań świadków, którzy leczyli ubezpieczonego po wyjściu z więzienia i to nawet
gdy - z uwagi na wiek i brak formalnego wykształcenia - występował bez fachowej
pomocy prawnej i takiego wniosku dowodowego nie składał; a także naruszenia art.
233 § 1 KPC przez oparcie zaskarżonego orzeczenia na opinii biegłych, która nie
zawierała danych z tzw. wywiadu o stanie zdrowia ubezpieczonego. Skarżący wska-
zał na nowy dowód w sprawie w postaci pisemnego oświadczenia felczera, który le-
czył ubezpieczonego po wyjściu z więzienia w latach 1955-56, a także wnioskował o
przeprowadzenie dowodu z orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20
sierpnia 1992 r. [...], które przedstawiało gehennę więzienną ubezpieczonego oraz
tożsame z aktualnie potwierdzonymi - chorobowe następstwa pobytu w więzieniu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z treścią art. 393
11
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w gra-
nicach kasacji, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.
Skarga kasacyjna ani materiał procesowy sprawy nie dają podstaw do stwierdzenia
nieważności postępowania w rozumieniu art. 379 KPC, przeto zachodzi powinność
odniesienia się do sformułowanych w kasacji zarzutów naruszenia przepisów art. 232
i 233 § 1 KPC, których nie można podzielić.
- 3 -
Wynikająca z art. 232 KPC zasada kontradyktoryjności procesu cywilnego
zobowiązuje strony do wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których
wywodzą skutki prawne. Oznacza to, że sądy co do zasady orzekają na podstawie
dokonanej oceny twierdzeń i dowodów stron oraz że mogą dopuścić dowód nie
wskazany przez stronę tylko wówczas, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy
nie jest wystarczający do jej rozstrzygnięcia. W przeciwnym razie sąd nie ma obo-
wiązku, a nawet nie jest uprawniony do prowadzenia dalszego postępowania dowo-
dowego. Taka sytuacja występowała w sprawie skarżącego, który wskazał na nie-
kwestionowane okoliczności faktyczne represyjnego uwięzienia go z przyczyn poli-
tycznych w okresie przestępczego stosowania terroru komunistycznego oraz łączył
trapiące i kwalifikujące go do I grupy inwalidów schorzenia z ciężkimi represjami
okresu stalinowskiego. Według twierdzeń samego skarżącego nie dysponował on
żadną dokumentacją leczenia z lat 1950-1960, co wynikało ze złożonego oświad-
czenia na rozprawie pierwszoinstancyjnej w dniu 27 lutego 1997 r. [...]. Takie pod-
łoże faktyczne sprawy było przedmiotem oceny medycznej biegłych lekarzy sądo-
wych, o specjalizacjach stosownych do zgłaszanych przez skarżącego schorzeń, w
zakresie możliwości ustalenia aktualnego inwalidztwa I grupy wskutek jego inwa-
lidztwa pozostającego w związku z represyjnym uwięzieniem politycznym (art. 12
ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będą-
cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, Dz. U. Nr 17, poz. 75 ze zm.
- powoływana dalej jako ustawa z 24 stycznia 1991 r.). Stosownie do ustępu 4 tego
przepisu - związek zranień, kontuzji bądź innych obrażeń lub chorób z pobytem w
miejscach m. in. represyjnego uwięzienia w więzieniach polskich na mocy skazania
w latach 1944-1956, a także związek inwalidztwa z takim pobytem ustala komisja do
spraw inwalidztwa i zatrudnienia. Negatywne orzeczenia tych komisji w sprawie
skarżącego, które stanowiły podstawę decyzji o odmowie przyznania mu kombatanc-
kiej renty inwalidzkiej, były w postępowaniu sądowym prawidłowo zweryfikowane w
oparciu o dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych, którzy jednoznacznie wykluczyli
możliwość przyczynowego łączenia schorzeń skarżącego powodujących jego
aktualne inwalidztwo I grupy z okresem jego represyjnego politycznego uwięzienia.
Oceniając zebrany materiał dowodowy w granicach zasady swobodnej sędziowskiej
oceny dowodów (art. 233 § 1 KPC) Sąd Apelacyjny nie znalazł przekonujących i
- 4 -
obiektywnych podstaw do ustalenia, że aktualne inwalidztwo skarżącego wywodzi się
z okresu pobytu w więzieniu stalinowskim, skoro komisje lekarskie do spraw in-
walidztwa i zatrudnienia i biegli sądowi wiążą jego inwalidztwo z samoistną naturą
jego schorzeń, wynikających z wieku (ur. 5 czerwca 1922 r.) i naturalnych procesów
starzenia się jego organizmu.
Zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC, oparty został przy tym o chybiony ar-
gument wydania zaskarżonego wyroku na podstawie nie zawierającej danych z wy-
wiadu skarżącego opinii biegłych lekarzy sądowych, która przecież zawiera krótki
opis okresu represyjnego uwięzienia i doznanych wówczas prześladowań. Uzyskanie
świadczeń odszkodowawczych za krzywdy doznane przez skarżącego w wyniku
represyjnego uwięzienia politycznego na podstawie sygnalizowanego w kasacji wy-
roku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 sierpnia 1992 r. [...], którego zresztą
brakuje w aktach sprawy, tak samo jak i ogólna wiedza historyczna o urągających
człowieczeństwu warunkach długoletniego pobytu skarżącego w najcięższych
więzieniach komunistycznego aparatu bezprawia, która jako fakt notoryjny była
brana pod rozwagę przy ocenie materiału dowodowego, nie mogły przesądzać o
przyznaniu mu prawa do kombatanckiej renty inwalidzkiej, ponieważ prawidłowo
przeprowadzone w rozpoznawanej sprawie postępowanie dowodowe jednoznacznie
wykazało niespełnienie przesłanek prawnych do nabycia tego uprawnienia na pods-
tawie art. 12 ustawy z 24 stycznia 1991 r. Równocześnie dołączone do skargi pi-
semne oświadczenie felczera, u którego skarżący leczył się po odzyskaniu wolności,
nie ma charakteru nowości dowodowej w ujęciu art. 381 KPC, a przeto nie mogło
wywołać skutków procesowych z art. 232 KPC, jako nie zawierające nadto twierdzeń,
które nie byłyby brane pod uwagę przy wydawaniu opinii sądowo-lekarskiej oraz
sędziowskiej ocenie zebranego materiału dowodowego w sprawie.
Mając powyższe na uwadze kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art.
393
12
KPC.
========================================