Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 grudnia 1997 r.
II UKN 397/97
Rozstrzygnięcie sądu jedynie o braku uprawnień ubezpieczonego do
renty rolniczej wypadkowej i pominięcie orzeczenia o prawie do renty inwalidz-
kiej rolniczej z ogólnego stanu zdrowia, jeżeli we wniosku do organu rentowe-
go ubezpieczony dochodził alternatywnie obu tych świadczeń, nie jest roz-
poznaniem istoty sprawy (art. 378 § 2 KPC) .
Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1997 r. sprawy z wniosku
Antoniego M. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi
Regionalnemu w A. o rentę rolniczą w związku z wypadkiem przy pracy w gospo-
darstwie rolnym, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 11 czerwca 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Białymstoku oddalił odwołanie wnioskodawcy Antoniego M.
od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Regionalnego w
A. z dnia 27 czerwca 1996 r., odmawiającej przyznania prawa do renty inwalidzkiej
wypadkowej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 71, poz. 342 ze zm.), po
ustaleniu następującego stanu faktycznego.
W roku 1984 wnioskodawca uległ wypadkowi przy pracy w gospodarstwie rol-
nym [...]. Skutki tego wypadku nie powodują obecnie istotnego ograniczenia zdol-
- 2 -
ności do pracy w gospodarstwie rolnym, mają jednak wpływ "na zdecydowane
uznanie" wnioskodawcy za długotrwale niezdolnego do pracy w gospodarstwie rol-
nym. Wynika to z opinii biegłych sądowych lekarzy: ortopedy, neurologa i kardiologa
[...].Stwierdzone schorzenia nie mają żadnego związku z przebytym wypadkiem przy
pracy rolniczej w 1984 r. i uzasadniają uznanie wnioskodawcy za długotrwale nie-
zdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym z ogólnego stanu zdrowia.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił apelację wnioskodawcy od tego wy-
roku, podzielając ustalenia Sądu pierwszej instancji. Jednocześnie Sąd Apelacyjny
przyjął, że do oceny uprawnień wnioskodawcy do renty inwalidzkiej rolniczej ko-
nieczne jest złożenie stosownego wniosku do organu rentowego, skoro w rozpozna-
wanej sprawie jej przedmiotem było przyznanie świadczenia związanego z przeby-
tym w 1984 r. wypadkiem. Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzu-
cając naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 21 ustawy z dnia
20 grudnia 1990 r. oraz naruszenie prawa procesowego przez niezastosowanie art.
378 § 2 KPC i nierozpoznanie w związku z tym istoty sprawy, to jest wniosku o
przyznanie Antoniemu M. renty inwalidzkiej rolniczej "stałej", wniósł o uchylenie wy-
roku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Zda-
niem kasacji wnioskodawca składając wniosek o świadczenie, sformułował go alter-
natywnie dochodząc "renty inwalidzkiej rolniczej z tytułu pracy w gospodarstwie
rolnym - wypadku przy pracy rolniczej". W tych warunkach Sądy nie rozpoznały istoty
sprawy, ograniczając rozstrzygnięcie jedynie do świadczenia wypadkowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty kasacji są trafne, w szczególności należy podzielić zarzut nierozpoz-
nania przez Sąd Apelacyjny istoty sprawy, którą było przyznanie wnioskodawcy
"stałej" renty inwalidzkiej z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym. Ograniczenie orze-
czenia (bo już nie postępowania) jedynie do renty inwalidzkiej rolniczej z tytułu wy-
padku przy pracy w gospodarstwie rolnym w 1984 r. nie było bowiem prawidłowe.
Wniosek skierowany do organu rentowego dotyczył przyznania "renty rolniczej z ty-
tułu pracy w gospodarstwie rolnym - wypadku przy pracy rolniczej", sformułowany był
więc alternatywnie, co obligowało tak organ rentowy, jak i sądy orzekające w spra-
- 3 -
wie, do oceny uprawnień wnioskodawcy do renty rolniczej tak wypadkowej, jak i z
ogólnego stanu zdrowia, po przesądzeniu jego długotrwałej (stałej - według opinii
biegłych) niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Tak więc ograniczenie
rozstrzygnięcia jedynie do renty inwalidzkiej rolniczej, nie może być uznane za pełne
orzeczenie co do istoty sprawy, to zaś uzasadnia zarzut naruszenia przez Sąd Ape-
lacyjny art. 378 § 2 KPC. Według tego przepisu, sąd drugiej instancji z urzędu uchyli
wyrok także wtedy, gdy sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy. Wykaza-
nie tego zarzutu czyni również zasadnym zarzut niezastosowania przez Sąd prawa
materialnego - art. 21 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników. Przepis ten bowiem uprawnia ubezpieczonego, długotrwale niezdolnego do
pracy w gospodarstwie rolnym do renty inwalidzkiej rolniczej, jeżeli podlegał on
ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres wskazany w tym przepisie i jeśli
powstanie niezdolności do pracy przypada na okres podlegania ubezpieczeniu eme-
rytalno-rentowemu lub okres 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia. Niespełnienie
tego ostatniego warunku nie będzie przeszkodą w ubieganiu się o świadczenie, jeżeli
okresy podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, wyniosą co najmniej 20
kwartałów (5 lat) w ciągu ostatnich 10 lat przed zgłoszeniem wniosku o rentę in-
walidzką (art. 21 ust. 3 ustawy). W ponownym postępowaniu rzeczą Sądu Apelacyj-
nego będzie zastosowanie się do wskazań zawartych w art. 378 § 2 KPC i przesą-
dzenie kierunku dalszego postępowania w sprawie, biorąc pod uwagę cytowany art.
21 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i fakt, że wnioskodawca opłacał
składki na ubezpieczenie rolnicze z tytułu prowadzenia działu specjalnego w okresie
od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1989 r.
Z tych względów na podstawie art. 393
13
§ 1 KPC orzeczono jak w sentencji.
========================================