Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 grudnia 1997 r.
I PKN 448/97
1. Pracodawcą dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy jest ten urząd, a
nie Krajowy Urząd Pracy.
2. Apelacja powoda od wyroku zasądzającego na jego rzecz odszkodo-
wanie na podstawie art. 45 § 2 KP zamiast żądanego przez niego przywrócenia
do pracy, bez oddalenia powództwa o to żądanie, jako złożona od nieistnieją-
cego orzeczenia, podlega odrzuceniu.
Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Adam Józefowicz, Kazimierz Jaśkowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 1997 r. sprawy z powódz-
twa Włodzimierza S. przeciwko Krajowemu Urzędowi Pracy w W. o przywrócenie do
pracy, na skutek kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 20 marca 1997 r.
[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Włodzimierz S. pozywając Prezesa Krajowego Urzędu Pracy domagał się po-
czątkowo uznania za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę, a następnie - w
związku z upływem okresu wypowiedzenia - przywrócenia do pracy.
Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Radomiu wyrokiem z 30 grudnia 1996 r. zasądził
od Krajowego Urzędu Pracy w W. na rzecz Włodzimierza S. 1648 zł "tytułem od-
szkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy". Sąd ten ustalił, że
powód został powołany początkowo na stanowisko zastępcy dyrektora Wojewódz-
kiego Urzędu Pracy w R., a następnie (1 lipca 1995 r.) na stanowisko dyrektora tego
- 2 -
Urzędu. Z dniem 2 czerwca 1996 r. stosunek pracy łączący powoda z pozwanym
zawarty na podstawie powołania został przekształcony w stosunek pracy na podsta-
wie umowy o pracę na czas określony zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 2 lutego
1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr
24, poz. 110). W dniu 1 sierpnia 1996 r. wręczono powodowi pismo zawierające wy-
powiedzenie umowy o pracę ze skutkiem na 30 września 1996 r. Jako przyczynę
podano niewłaściwą politykę w podległych jednostkach, złe administrowanie urzę-
dami pracy, skargi pracodawców, brak predyspozycji do zarządzania personelem.
Przed dokonaniem wypowiedzenia Krajowy Urząd Pracy nie zawiadomił o tym Rady
Gminy w B., której powód jest członkiem. Wojewódzki Urząd Pracy nadzoruje pracę
dziewięciu rejonów. W trzech z nich uregulowana jest sprawa lokali urzędów rejo-
nowych. W czasie pracy powoda uregulowano sprawę jednego lokalu a dwie dalsze
są w trakcie załatwiania.
Nie wpłynęły żadne skargi na pracę powoda. Powód nie wykonał zalecenia
Krajowego Urzędu Pracy, by wobec kierownika Rejonowego Urzędu Pracy w R.
zastosować karę nagany.
Sąd Pracy uznał podane przez pracodawcę przyczyny wypowiedzenia za su-
biektywne, odnoszące się do cech osobowych powoda, mało konkretne i ocenne.
Jednocześnie Sąd ten stwierdził, że dokonanie przez powoda wypowiedzenia umowy
o pracę kierownikowi Rejonowego Urzędu Pracy w R. "było jak się wydaje nieco
spóźnione, ale mieściło się to w granicach kompetencji powoda". Sąd nie uznał za
uzasadnione twierdzeń pozwanego, jakoby powód nie wykazywał właściwej troski o
sprawy lokalowe oraz nie współdziałał z organami samorządowymi i organizacjami
społecznymi. Podobnie ocenił rzekomy brak predyspozycji do zarządzania
personelem podnosząc, że predyspozycje powoda znane były pozwanemu przed
powołaniem go na stanowisko dyrektora Urzędu. Zdaniem Sądu I instancji pozwany
[...] nie występił o zgodę na rozwiązanie stosunku pracy z powodem, co wyczerpuje
dyspozycję art. 45 § 1 KP. Sąd orzekł o odszkodowaniu na podstawie art. 45 § 2 KP
ponieważ powód jest w wieku emerytalnym, ma zabezpieczone środki utrzymania, a
stanowisko dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy było obsadzone jeszcze przed
wydaniem wyroku. "Przywrócenie powoda na to stanowisko mogłoby spowodować
zakłócenia w funkcjonowaniu tak ważnego dla społeczeństwa urzędu".
- 3 -
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 20 marca 1997 r. oddalił apelację powoda od omówionego wyroku. Sąd
ten stwierdził, iż z niewadliwych ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że wypowiedze-
nie umowy o pracę było nieuzasadnione oraz dokonane zostało z naruszeniem
prawa. Oceniając, czy przywrócenie do pracy powoda było niezasadne lub niecelowe
Sąd II instancji podniósł, że stanowisko jakie zajmował powód wymaga nie tylko
wysokich kwalifikacji zawodowych, ale również szybkości działania w podejmowaniu
skutecznych i bezzwłocznych decyzji, w tym również personalnych w stosunku do
podległych pracowników. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego brak wcześniejszego sku-
tecznego działania w stosunku do uchybień w pracy Kierownika Rejonowego Urzędu
Pracy w R. może świadczyć o opieszałości. Notatki prasowe na temat nieprawidło-
wości pracy kierownika Rejonowego Urzędu Pracy w R. nie mogą stanowić dowodu,
jednakże dotarły do publicznej wiadomości i mogły przyczynić się do obniżenia pre-
stiżu Urzędu. Brak szybkości działania nawet przy wysokich kwalifikacjach zawodo-
wych powoda i jego dobrej woli, nie daje podstaw do przyjęcia, że praca w przyszło-
ści będzie przebiegała bezkolizyjnie. Sąd Wojewódzki uznał za uzasadnione zasą-
dzenie odszkodowania na podstawie art. 45 § 2 KP, podnosząc jednakże, że powód
nie jest w wieku emerytalnym w rozumieniu powszechnie obowiązujących przepisów,
a nabył uprawnienia do wcześniejszej emerytury z racji wykonywania zawodu
nauczyciela. Sąd podniósł również, że nie ma żadnych dowodów świadczących o
tym, że wypowiedzenie łączyło się ze sprawowaniem przez powoda funkcji w orga-
nach samorządowych.
Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł kasację od omówionego wyroku na
podstawie art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępo-
wania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 43, poz. 189). W kasacji zarzucił naruszenie prawa materialnego - art. 45
§ 2 Kodeksu pracy poprzez niewłaściwe jego zastosowanie oraz przepisów postę-
powania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Rzecznik Praw Obywa-
telskich wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie oraz poprzedzającego go wyroku Sądu
- 4 -
Rejonowego-Sądu Pracy w Radomiu z dnia 30 grudnia 1996 r. i przekazanie sprawy
[...] do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu kasacji podniesiono, że Sąd
Wojewódzki dokonał samodzielnej i odrębnej oceny faktów, zdarzeń i okoliczności
uznanych za przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, uznając między innymi, że
brak skutecznego działania w stosunku do uchybień Kierownika Rejonowego Urzędu
Pracy w R. może świadczyć o opieszałości oraz że notatki prasowe na temat
nieprawidłowości pracy mogły przyczynić się do obniżenia prestiżu Urzędu. Doko-
nując tych odrębnych ustaleń i ocen Sąd Wojewódzki - zdaniem wnoszącego kasa-
cję - dopuścił się naruszenia art. 382 KPC ustanawiającego zasadę, że Sąd Apela-
cyjny orzeka na podstawie materiału zebranego w I instancji, a zatem jest związany
ustaleniami sądu I instancji, o ile nie są one sprzeczne z treścią zebranego w spra-
wie materiału dowodowego lub gdy sam nie przeprowadził postępowania dowodo-
wego, uzupełniającego ustalenia tego sądu.
Sąd Wojewódzki - zdaniem wnoszącego kasację - nie uzasadnił istnienia
przesłanek z art. 45 § 2 KP. Jednostkowy przypadek podjęcia jednej, określonej de-
cyzji z pewną zwłoką nie daje żadnych podstaw do uogólnień zawartych w uzasad-
nieniu wyroku tego Sądu. Rzecznik Praw Obywatelskich podniósł też, że wyjątek
polegający na możliwości nieuwzględnienia przez sąd pracy żądania pracownika
uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy i orzeczenia w
to miejsce odszkodowania wynikający z art. 45 § 2 KP został wyłączony przez § 3
odnoszący się, między innymi, do pracowników, o których mowa w przepisach
szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub roz-
wiązaniem umowy o pracę, a więc również w odniesieniu do powoda, co w praktyce
oznacza powrót do zasady ogólnej z art. 45 § 1 KP, a mianowicie, że wybór rosz-
czenia należy do pracownika i że jego wola w tym względzie musi być respektowana
przez sąd. Fakt obsadzenia stanowiska dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy
przez inną osobę nie może również stanowić usprawiedliwienia zasądzenia odszko-
dowania zamiast przywrócenia do pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie może zostać uwzględniona. Istotną przeszkodą do uwzględnienia
- 5 -
kasacji jest zakaz reformationis in peius z art. 384 KPC stosowanego odpowiednio
na podstawie art. 393
19
KPC. Zaskarżonym wyrokiem oddalono apelację powoda od
wyroku zasądzającego na jego rzecz odszkodowanie, którym nie oddalono po-
wództwa w żadnej części. Apelacja winna zatem ulec odrzuceniu, gdyż nie było
orzeczenia, które mogłoby zostać zaskarżone przez powoda. Ponadto zasądzono
odszkodowanie od podmiotu, który nie był pracodawcą powoda w rozumieniu art. 3
KP i od którego nie mógł on domagać się przywrócenia do pracy. Pracodawcą po-
woda był Wojewódzki Urząd Pracy w R., a nie Krajowy Urząd Pracy. Przeniesienie
na inny szczebel pewnych uprawnień pracodawcy (nawiązania i rozwiązania sto-
sunku pracy), nie powoduje zmiany pracodawcy. Powód jako dyrektor Urzędu pozo-
stawał jego pracownikiem. Analogiczne stanowisko było już prezentowane w orzecz-
nictwie Sądu Najwyższego, np. w sprawie dotyczącej okręgowych inspektoratów
pracy (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 24 listopada 1992 r. - I PZP 59/92 -
OSNCP 1993 z. 4 poz. 49), sędziów sądu rejonowego (uchwała z dnia 23 lipca 1993
r. - I PZP 30/93 - OSNCP 1994 z. 6 poz. 123) oraz prezesa sądu rejonowego (wyrok
z dnia 19 września 1996 r. I PKN 101/95 - OSNAPiUS 1997 nr 7 poz. 112). Nie jest
zatem możliwe uwzględnienie kasacji i zawartego w niej wniosku o uchylenie orze-
czenia, gdyż prowadziłoby to do konieczności odrzucenia apelacji, co uniemożli-
wiałoby jednocześnie wezwanie z urzędu do udziału w sprawie właściwego pozwa-
nego.
Z tych wszystkich względów należało orzec jak w sentencji na mocy art. 393
12
KPC.
========================================