Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 grudnia 1997 r.
II UKN 332/97
Przepis § 9 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985
r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent
(jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63 ze zm.) nie ma zastosowania przy
ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych, jeżeli wniosek
o emeryturę lub rentę został zgłoszony po dniu 31 grudnia 1992 r.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Roman Kuczyński, Maria
Tyszel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 1997 r. sprawy z wniosku
Jana P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. o podstawę
wymiaru emerytury, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 30 kwietnia 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 19 września
1996 r. odmówił Janowi P. przeliczenia podstawy emerytury poprzez uwzględnienie
w niej wynagrodzenia z lat 1967-1971, w miejsce wcześniej przyjętego wynagrodze-
nia z lat 1980-1984. Według organu rentowego podstawę wymiaru emerytury nale-
żało ustalić w myśl zasady wynikającej z przepisu art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17
października o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), skoro wniosek o
emeryturę został złożony w dniu 6 października 1994 r.
W odwołaniu do Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Białymstoku Jan P. domagał się ustalenia podstawy wymiaru emerytury z lat
1967-1971, tj. lat obejmujących pracę w szczególnych warunkach.
- 2 -
Wyrokiem z dnia 24 lutego 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki oddalił odwołanie.
W apelacji od powyższego wyroku Jan P. domagał się uwzględnienia w
podstawie wymiaru emerytury wynagrodzenia, które uzyskał w latach 1974-1978,
twierdząc, że wynagrodzenie pochodzące z wymienionego okresu wpłynie najko-
rzystniej na wysokość emerytury.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 30 kwietnia 1997 r. [...], oddalił apelację, podzielając pogląd prawny wy-
rażony przez Sąd pierwszej instancji.
W kasacji pełnomocnik wnioskodawcy zarzucając zaskarżonemu wyrokowi
naruszenie prawa materialnego, tj. § 9 ust. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5
października 1990 zmieniającego niektóre przepisy w sprawie ustalenia podstawy
wymiaru rent i emerytur (Dz. U. Nr 71, poz. 418) przez błędną wykładnię, wniósł o
jego zmianę poprzez przyjęcie do podstawy wymiaru emerytury Jana P. jego wy-
nagrodzenia pobieranego w latach 1974-1978.
Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Jest poza sporem, że wnioskodawca zgłosił wniosek o emeryturę 6 paździer-
nika 1994 r. Zgodnie z przepisem art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 października
1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), zwanej dalej ustawą o
rewaloryzacji, podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi (...) przeciętna, zwalo-
ryzowana kwota wynagrodzenia lub dochodu, która stanowiła podstawę wymiaru
składek na ubezpieczenie społeczne (...), w okresie kolejnych 5 lat kalendarzowych
wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 14 lat kalendarzowych. Stosownie do
treści tego przepisu za podstawę wymiaru emerytury wnioskodawcy przyjęto jego za-
robki z lat 1980-1984 wskazane przez niego, jako najkorzystniejsze na przestrzeni
ostatnich 14 lat kalendarzowych.
Wnioskodawca dopatruje się naruszenia prawa materialnego w tym, że nie
zachowany został wymóg zatrudnienia przez "5 kolejnych lat kalendarzowych", po-
nieważ w latach 1980-1984 przez 1 miesiąc nie pracował i nie osiągał wynagrodze-
nia. Zdaniem wnioskodawcy, za podstawę wymiaru jego emerytury powinno być
- 3 -
przyjęte jego wynagrodzenie z okresu 5 kolejnych lat kalendarzowych, wykraczają-
cych poza ostatnie 14 lat, tj. z lat 1974-1978, na podstawie przepisu § 9 ust. 5 rozpo-
rządzenia Rady Ministrów z dnia 5 października 1990 r. zmieniającego niektóre
przepisy w sprawie ustalania podstawy wymiaru emerytur (Dz. U. Nr 71, poz. 418).
Skład orzekający w niniejszej sprawie nie podziela poglądu wyrażonego w ka-
sacji, że zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem prawa materialnego po-
przez niezastosowanie powołanego przepisu.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szcze-
gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (jednolity tekst: Dz. U. z
1989 r. Nr 11, poz. 63 ze zm.), zwane dalej rozporządzeniem, uległo zasadniczym
nowelizacjom. Zasadę, że podstawę wymiaru świadczeń stanowi przeciętne wyna-
grodzenie wypłacone pracownikowi za okres ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia albo
kolejnych 24 miesięcy zatrudnienia wybranych przez zainteresowanego z ostatnich
12 lat zatrudnienia zmieniono przepisami art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 24 maja 1990 r. o
zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz. U. Nr 26, poz. 206).
Stosownie do tej zmiany, na podstawie przepisu art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.) do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty przyjmowało się
(...) przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres ostat-
nich czterech kwartałów kalendarzowych albo kolejnych 3 lat kalendarzowych wy-
branych przez zainteresowanego z ostatnich 12 lat kalendarzowych licząc wstecz od
roku (kwartału), w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę.
Powołane wyżej rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 października 1990 r.,
dostosowując zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych
do aktualnego wówczas brzmienia art. 16 ustawy o z.e.p., w przepisie § 2 stanowiło:
"Przy ustalaniu okresu ostatnich 4 kwartałów kalendarzowych albo kolejnych 3 lat
kalendarzowych, z których wynagrodzenie przyjmuje się do obliczenia podstawy
wymiaru, z uwzględnieniem przepisu § 9 ust. 1 , przyjmuje się kwartały lub lata ka-
lendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby w niektórych z tych
kwartałów lub z lat albo w części z nich pracownik nie osiągnął wynagrodzenia lub
nie był zatrudniony." Uzupełnieniem tej zasady jest, powołany przez wnoszącego
kasację, przepis § 9 ust. 5 rozporządzenia, zgodnie z którym", jeżeli w okresie 12 lat
- 4 -
kalendarzowych, licząc wstecz od roku, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub
rentę, pracownik nie osiągnął wynagrodzenia albo osiągnął wynagrodzenie przez
okres krótszy niż 3 kolejne lata kalendarzowe, do ustalenia podstawy wymiaru eme-
rytury (...), na wniosek osoby zainteresowanej, przyjmuje się wynagrodzenie za okres
3 kolejnych lat kalendarzowych przypadających w części lub w całości wcześniej niż
w okresie ostatnich 12 lat, jeżeli pracownik przedstawi dokumenty stwierdzające
wysokość wynagrodzenia w tym okresie."
Kolejną zmianę zasad ustalania podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-
rentowych wprowadzono ustawą z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
(zgodnie z którą ustalona jest podstawa wymiaru emerytury wnioskodawcy). Podsta-
wę tę, na mocy z art. 7 ust. 1 pkt 3 tej ustawy ustalono według wynagrodzenia z ko-
lejnych, 5 lat kalendarzowych z ostatnich 14 lat kalendarzowych wskazanych przez
wnioskodawcę.
Przytoczone wyżej zmiany przepisów regulujących zasady ustalenia podstawy
wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych wskazują, że ustawodawca, w miejsce
określenia "wynagrodzenie wypłacone za kolejne miesiące zatrudnienia", już ustawą
z dnia 24 maja 1990 r. powołaną wyżej, dokonując nowelizacji art. 16 ustawy o
z.e.p., wprowadził pojęcie "okresów kalendarzowych" nakazując ustalenie podstawy
wymiaru świadczeń od wynagrodzenia uzyskanego w danym okresie, niezależnie od
tego, jak długo w tym okresie trwało zatrudnienie. Treść przepisu § 9 ust. 5 rozpo-
rządzenia wskazuje też, że był to przepis przejściowy, stosowany przed wejściem w
życie ustawy rewaloryzacyjnej oraz w okresie wskazanym w jej art. 7 ust. 1 pkt 1,
czyli wobec osób, które wniosek o świadczenia zgłosiły do dnia 31 grudnia 1992 r. W
myśl art. 45 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej przepisy aktów wykonawczych, wydanych
m.in. na podstawie ustawy o z.e.p., pozostają w mocy do czasu wydania odpo-
wiednich przepisów przewidzianych w ustawie, jeżeli nie są z nią sprzeczne. Przepis
§ 9 ust. 5 rozporządzenia jest sprzeczny z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy rewaloryzacyjnej,
a więc nie może mieć zastosowania w sprawie. Nie podważa tej wykładni argument
podniesiony w kasacji, że skoro w przepisie art. 7 ust. 2 tej ustawy, dotyczącym
ustalania podstawy świadczeń przysługujących na podstawie przepisów o
ubezpieczeniu społecznym duchownych, podkreślono: "iż chodzi o pełne "lata ka-
lendarzowe, to pojęcie "pełnych" lat należy zastosować również przy wykładni art. 7
- 5 -
ust. 1. Wbrew poglądowi wnoszącego kasację pojęcie "wynagrodzenie z pełnych lat
kalendarzowych" nie jest tożsame z pojęciem "podstawy wymiaru składek z pełnych
kalendarzowych lat ubezpieczenia przypadających po dniu 1 lipca 1989 r. To ostat-
nie sformułowanie jest odzwierciedleniem zmian w systemie ubezpieczenia spo-
łecznego duchowieństwa po dniu 1 lipca 1989 r. i zagadnienie to nie ma znaczenia
dla rozstrzygnięcia rozpatrywanej kasacji.
Reasumując Sąd Najwyższy, w składzie orzekającym jest zdania, że przepis §
9 ust. 5 rozporządzenia nie ma zastosowania przy ustalaniu podstawy wymiaru
świadczeń emerytalno- rentowych, jeżeli wniosek o emeryturę lub rentę został zgło-
szony po dniu 31 grudnia 1992 r.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy nie znalazł usprawiedliwionych
podstaw kasacyjnych i z mocy przepisu art. 393
12
KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================