Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 16 grudnia 1997 r.
II UKN 406/97
Wprowadzenie ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu pos-
tępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 189) zmiany w procesie cywilnym, w
szczególności skreślenie przepisu art. 3 § 2 oraz zmiany treści art. 6 i 232 KPC
oznaczają, wprowadzenie w procesie dominacji zasady kontradyktoryjności i
odstąpienie od odpowiedzialności sądu orzekającego za rezultat postępowania
dowodowego, którego dysponentem są strony.
Przewodniczący SSN: Maria Tyszel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Jerzy Kuźniar.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 1997 r. sprawy z po-
wództwa Jana U. przeciwko Spółdzielni Produkcyjno-Usługowo-Handlowej "A.-B." w
M. o odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy, na skutek kasacji pozwanego od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 kwietnia 1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyro-
kiem z dnia 23 października 1996 r. [...], zasądził od pozwanej Spółdzielni Produk-
cyjno-Usługowo-Handlowej "A.-B." w M. na rzecz powoda Jana U. kwotę 9,000.00 zł
wraz z odsetkami i kosztami postępowania, oddalając powództwo w pozostałym za-
kresie.
Zasądzona kwota stanowi zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną
w następstwie wypadku przy pracy, któremu powód uległ w dniu 13 września 1993 r.,
jako pracownik strony pozwanej.
Wyrokiem z dnia 22 kwietnia 1997 r. [...] Sąd Apelacyjny w Krakowie-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację strony pozwanej akceptując, w
- 2 -
uzasadnieniu wyroku, ustalenia dokonane przez Sąd pierwszej instancji i podzielając
wskazaną podstawę prawną.
Kasację od tego orzeczenia wniosła pozwana Spółdzielnia, która zarzucając
zaskarżonemu wyrokowi: "1) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie w szczególności art. 415 KC przez przyjęcie, że zawi-
nione zaniechanie pozwanej ad. 1 pozostaje w związku przyczynowym ze szkodą
powoda oraz art. 362 KC przez nie przyjęcie, że zachowanie powoda pozostaje w
związku przyczynowym ze szkodą, 2) nie wyjaśnienie okoliczności zaistnienia wy-
padku w szczególności zachowania powoda, które spowodowało upadek pomimo
istnienia barierek ochronnych o wysokości (art. 362 KPC) - art. 392 - 1 pkt 2 KC",
wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy
uwzględnieniu kosztów postępowania kasacyjnego.
Rozpoznając sprawę w granicach kasacji Sąd Najwyższy wziął pod uwagę,
co następuje:
Jest poza sporem, że powód w dniu 13 września 1993 r. uległ wypadkowi
przy pracy, którego przebieg ustalił Sąd Wojewódzki, a Sąd Apelacyjny przyjął za
podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku. Wypadek ten zdarzył się w następują-
cych okolicznościach:
"Powód zatrudniony był u strony pozwanej Spółdzielni "A.-B." od 1 stycznia
1994 r. do 29 czerwca 1994 r. Obejmując obowiązki robotnika budowlanego 7 maja
1993 r. odbył przeszkolenie ogólne (bezsporne). Dnia 29 marca 1993 r. pomiędzy
poprzednikiem prawnym strony pozwanej, a Zakładem Remontowym Energetyki
Spółka z o.o. w K. została zawarta umowa na podstawie której Zakład Remontowo-
Budowlany Sp. z o.o. w Krakowie zlecał poprzednikowi prawnemu strony pozwanej
wykonanie różnych prac remontowych. Do prac tych strona pozwana kierowała
swoich pracowników, którzy prace remontowe wykonywali pod nadzorem i kierow-
nictwem Zakładu. Zgodnie z umową, strona pozwana obowiązana była skierować do
pracy pracowników na uzgodnionych zasadach i po przeszkoleniu w zakresie bhp
oraz dostarczyć pracownikom odzież roboczą i sprzęt ochrony osobistej a Zakład
Remontowo-Energetyczny natomiast zobowiązał się do zapewnienia pracownikom
- 3 -
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (dowód umowa [...]). Na podstawie tej
umowy powód wraz z innymi pracownikami został skierowany przez pozwaną Spół-
dzielnię "A.-B." do wykonywania pracy pod nadzorem i kierownictwem Zakładu, na
terenie Elektrociepłowni w K.
Dnia 13 września 1993 r. powód wraz z Józefem B. pracownikiem Zakładu oraz
Krzysztofem K. otrzymali od Ryszarda K. pracownika Zakładu, polecenie dokonania
rozbiórki rusztowania kotła parowego. Pracę tę wykonywali na wysokości ponad 25
metrów od poziomu podłogi, na stałych podestach zabezpieczonych poręczami o
wysokości 1,10. Pracowników zaopatrzono w kaski. W czasie wykonywania rozbiórki
rusztowania, powód stojąc na podeście i odbierając jeden z elementów rusztowania
od Józefa B., przychylił się i spadł na podest znajdujący się poniżej w odległości
około 4 metrów. W wyniku tego wypadku powód doznał poważnych urazów i od 13
września do 10 października 1993 r. leczony był w Szpitalu, następnie przez okres
1,5 roku w Poradni. W lutym 1995 roku dokonano kolejnego zabiegu operacyjnego.
Doznane w wyniku wypadku obrażenia spowodowały stałe kalectwo powoda pole-
gające na skróceniu kończyny prawej o 4 cm, zmiany zwyrodnieniowe w obrębie
biodra prawego i kręgosłupa lędźwiowego. Po upływie 30 miesięcy od wypadku
niezdolność do pracy powoda wynosiła 65%. Po upływie 1,5 roku Komisja Lekarska
d/s Inwalidztwa i Zatrudnienia orzeczeniem z dnia 26 sierpnia 1994 r. przyjęła iż w
wyniku wypadku uszczerbek na zdrowiu u powoda wynosi 25%, a decyzją z dnia 28
czerwca 1994 r. przyznała powodowi II grupę z ogólnego stanu zdrowia i II grupę
inwalidztwa z wypadku przy pracy zalecając pracę w specjalnych warunkach. Inwa-
lidztwo powoda spowodowane wypadkiem może się zwiększać wskutek występują-
cych zmian zwyrodnieniowych będących zarówno wynikiem naturalnego starzenia
się ustroju jak i zaburzonej przez następstwa wypadku postawy powoda. Powrót po-
woda do prac wykonywanych przed wypadkiem nie będzie możliwy. Powód będzie
mógł wykonywać pracę zarobkową ale ze znacznymi ograniczeniami zarówno co do
czasu jak i pozycji i miejsca oddalenia od domu."
Wskazując w kasacji, jako jedną z jej podstaw przepis art. 393
1
pkt 2 KPC
pozwany zarzucił naruszenie przepisu art. 362 KPC, a w jej uzasadnieniu art. 262
KPC. Zarzut ten jest zupełnie niezrozumiały. Przepis art. 362 KPC stanowi, że do za-
rządzeń przewodniczącego (składu rozpoznającego sprawę) stosuje się odpowiednio
- 4 -
przepisy rozdziału dotyczącego postanowień sądu, natomiast przepis 262 KPC
reguluje wymogi formalne, jakim winny odpowiadać wezwania świadków do stawien-
nictwa w sądzie. Ocena Sądu Najwyższego, że ta podstawa kasacyjna nie jest
usprawiedliwiona nie wymaga więc szczegółowego uzasadnienia.
Naruszenia prawa materialnego, w szczególności przepisów art. 415 i 362
KC, wnoszący kasację - jak wynika z jej uzasadnienia - upatruje w tym, że: "Powód
nie wykazał, że jego zachowanie było bez zarzutu i w żadnej mierze nie przyczyniło
się do powstania czy też zwiększenia szkody. Powód w sposób przekonujący nie
wyjaśnił w jaki sposób z winy pracodawcy znajdując się na pomoście zabezpieczo-
nym barierką o wysokości 110 cm przy jego przeciętnym wzroście wypadł z niego.
Zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego przyjmując, że człowiek dorosły za-
chowuje się racjonalnie bez co najmniej lekkomyślnego zachowania powoda wypa-
dek nie powinien wystąpić. W świetle powyższych wywodów uzasadniony jest zarzut
nieuwzględnienia art. 363 KC przy rozstrzygnięciu sprawy".
Przepis art. 363 KC nie ma zastosowania w sprawie, reguluje bowiem spo-
soby naprawienia szkody bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez
zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.
Sąd Najwyższy nie dopatrzył się naruszenia zaskarżonym wyrokiem prze-
pisu art. 362 KC. Ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego... (Dz. U. Nr 43, poz. 189) zmieniono przepisy: art. 3 (poprzez skreślenie §
2), art. 232 KPC oraz treść art. 6 KPC. W ten sposób wprowadzono dominację za-
sady kontradyktoryjności w procesie cywilnym, usuwając zasadę odpowiedzialności
sądu za rezultat postępowania dowodowego, zachowując pewne uprawnienia sądu,
ograniczono jego obowiązki. Dysponentami tego postępowania są strony. Stosownie
do przepisu art. 232 KPC strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia
faktów, z których wywodzą skutki prawne. Przepis ten oznacza więc, że skoro poz-
wany twierdził, iż powód przyczynił się do powstania szkody, to powinien to udo-
wodnić. W myśl tych zasad postępowania cywilnego, to nie powód był zobowiązany
do wykazania, że: "jego zachowanie było bez zarzutu i w żadnej mierze nie przyczy-
niło się do powstania, czy też zwiększenia szkody" lecz na pozwanym spoczywał
ciężar udowodnienia w jaki sposób i w jakim stopniu zachowanie powoda miało
wpływ na powstanie wypadku i jego następstw.
- 5 -
Zarzucając zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego wno-
szący kasację w istocie kwestionuje ustalenia faktyczne Sądów obu instancji, jako
dokonane bez uwzględnienia z urzędu, podniesionego dopiero w kasacji zarzutu
przyczynienia się powoda do powstania szkody.
Sąd Najwyższy wielokrotnie już podkreślił, że wprowadzając powołaną wyżej
ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego... w miej-
sce przepisów o rewizji nadzwyczajnej, instytucję kasacji, uprawniającą stronę do
zaskarżenia do Sądu Najwyższego orzeczenia sądu wydanego przez sąd drugiej
instancji i kończącego postępowanie w sprawie, ustawodawca nie określił sądu ka-
sacyjnego jako sądu powszechnego trzeciej instancji. Kognicja sądu kasacyjnego
ogranicza się do sfery prawnej, natomiast ustalenia stanu faktycznego są domeną
sądów meriti.
Sąd Najwyższy przy rozpoznaniu kasacji jest związany ustaleniami faktycz-
nymi zaskarżonego wyroku, jeżeli brak jest zarzutu uchybienia konkretnemu, sto-
sownemu przepisowi postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca
1997 r., II PKN 58/97 - OSNAPiUS 1997 nr 22 poz. 436).
Nie stanowi więc usprawiedliwionej podstawy kasacyjnej zarzut przyczynie-
nia się powoda do powstania szkody, skoro nie został przez pozwanego podniesiony
przed Sądami orzekającymi w sprawie w obu instancjach.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie przepisu art.
393
12
KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================