Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 stycznia 1998 r.
I PKN 480/97
1. Pracownikowi mianowanemu nie można wypowiedzieć warunków
pracy lub płacy na podstawie art. 42 KP.
2. Mianowanie nie oznacza jedynie powierzenia stanowiska pracowniko-
wi samorządowemu lecz jest jednocześnie aktem, który rodzi stosunek pracy
tego pracownika z określonym urzędem; likwidacja tego stanowiska nie powo-
duje więc utraty mocy prawnej mianowania, a stosunek pracy nie staje się sto-
sunkiem umownym.
Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 1998 r. sprawy z po-
wództwa Ryszarda D. przeciwko Urzędowi Miasta w G.I. o ustalenie i wynagrodze-
nie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Warszawie z dnia 17 lipca 1997 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Powód Ryszard D. wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 17 lipca 1997 r. [...], którym Sąd ten oddalił jego apelację od wyro-
ku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia
27 lutego 1997 r. [...] Powód początkowo (w pozwie z dnia 27 czerwca 1996 r.) do-
magał się ustalenia warunków umowy o pracę zawartej na czas nie określony z poz-
wanym Urzędem Miasta w G.I. w dniu 1 października 1990 r. na stanowisku kierow-
nika referatu techniczno-inwestycyjnego oraz zasądzenia od strony pozwanej wyna-
grodzenia za okres trzech lat z ustawowymi odsetkami. W toku procesu (w dniach 13
2
sierpnia, 11 października i 10 grudnia 1996 r.) powód zmodyfikował żądanie i wniósł
o ustalenie, że wypowiedzenie warunków umowy o pracę z dnia 3 lipca 1991 r. zos-
tało wydane z rażącym naruszeniem prawa i jest nieważne z mocy prawa oraz o za-
sądzenie wynagrodzenia w kwocie 21.114 zł. Następnie żądanie pozwu jeszcze raz
nieco zmienił (na rozprawie w dniu 11 października i 10 grudnia 1996 r.) w ten spo-
sób, iż wniósł o ustalenie, że pozostaje w stosunku pracy ze stroną pozwaną na sta-
nowisku kierownika referatu techniczno-inwestycyjnego oraz domagał się wynagro-
dzenia według przedstawionego przez siebie wyliczenia, stanowiącego różnicę po-
między wynagrodzeniem należnym a faktycznie otrzymywanym na przestrzeni trzech
ostatnich lat.
Z ustaleń poczynionych przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych i uzna-
nych za prawidłowe przez Sąd Apelacyjny wynika, że z dniem 1 października 1990 r.
powodowi powierzono stanowisko kierownika Referatu Techniczno-Inwestycyjnego w
Urzędzie Miasta i Gminy w G.I. na podstawie mianowania. Na mocy rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1990 r. w sprawie podziału wspólnych organów dla
miast i sąsiadujących z nimi gmin oraz ustalenia granic, nazw gmin i ich siedzib (Dz.
U. Nr 2, poz. 9) dokonano podziału wspólnych organów działających w miastach i
sąsiadujących z nimi gminach.
W związku z tym rozporządzeniem Rada Miejska uchwałą z dnia 2 lipca 1991
r. [...], uchwaliła nowy regulamin organizacyjny Urzędu Miasta, określając nową jego
strukturę. Po podziale Urzędu Miasta i Gminy w G.I. każdy z zatrudnionych pracow-
ników miał prawo wyboru: czy chce pracować w Urzędzie Miasta, czy w Urzędzie
Gminy. W nowym regulaminie Urzędu Miasta nie przewidziano stanowiska pracy
powoda, w związku z tym w dniu 30 lipca 1991 r. wypowiedziano mu w trybie art. 42
KP warunki pracy, za 3 miesięcznym wypowiedzeniem od dnia 1 sierpnia 1991 r. Od
dnia 1 listopada 1991 r. powierzono powodowi samodzielne stanowisko do spraw
gospodarki komunalnej i mieszkaniowej i lokalami użytkowymi, pozostałe warunki
pracy pozostawiając bez zmian. Od tej decyzji pracodawcy powód nie odwołał się. Z
dniem 1 stycznia 1993 r. powód w zakresie wynagrodzenia zasadniczego został za-
szeregowany do kategorii XIV (określono je na kwotę 410 zł miesięcznie), pozostałe
zaś warunki pozostawiono bez zmian. Z dniem 1 lipca 1995 r. otrzymał wynagrodze-
nie zasadnicze w kwocie 500 zł. Zarząd Miasta w G.I. w dniu 25 sierpnia 1995 r. po-
wołał powoda (z dniem 1 września 1995 r.) na stanowisko pełniącego obowiązki dy-
rektora Zakładu Usług Komunalnych w G.I., zaś z dniem 28 września 1995 r. powo-
3
łany został na stanowisko likwidatora Zakładu Usług Komunalnych w G.I. Zarząd
Miasta z dniem 29 listopada 1995 r. odwołał powoda ze stanowiska likwidatora i w
związku z tym powrócił on do pracy w Urzędzie Miasta na poprzednio zajmowane
stanowisko inspektora. Uchwałą Rady Miejskiej z dnia 16 lutego 1996 r. zlikwidowa-
no samodzielne stanowisko powoda (do spraw gospodarki komunalnej i mieszka-
niowej i lokalami użytkowymi), w związku ze zmianami w ustawie o najmie lokali i
dodatkach mieszkaniowych. Z dniem 3 stycznia 1995 r. powodowi powierzona zos-
tała funkcja inspektora do spraw łagodzenia skutków bezrobocia. W sierpniu 1996 r.
przedstawiono powodowi zakres obowiązków, którego nie przyjął. Powód przebywał
na urlopie bezpłatnym w okresie od 17 maja do 30 czerwca 1996 r. i od 1 lipca 1996
r. do 31 lipca 1996 r. Przed Sądem Rejonowym w Bartoszycach toczy się między
stronami proces o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia powodowi umowy o
pracę z dniem 19 sierpnia 1996 r. [...]
Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd pierwszej instancji uznał, że bezs-
porne jest, iż na podstawie aktu mianowania powierzono powodowi stanowisko kie-
rownika Referatu Techniczno-Inwestycyjnego w Urzędzie Miasta i Gminy w G.I. (po-
wód był więc zatrudniony na podstawie mianowania w rozumieniu art. 76 KP). Po
reorganizacji Urzędu Miasta i Gminy w G.I. w 1991 r. i po likwidacji stanowiska pracy
powoda, zaproponowano mu nowe warunki pracy i płacy, które powód przyjął. Było
to inne stanowisko i w innym urzędzie niż wynikające z aktu mianowania. A zatem
„de facto w tej sytuacji nie był on już pracownikiem, z którym stosunek pracy nawią-
zany został na podstawie mianowania”. Dokonana uchwałą Rady Miejskiej reorgani-
zacja tego Urzędu (na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 27 grudnia 1990
r.), zmiana regulaminu organizacyjnego - według Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych - mieściła się w ramach określonych w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22
marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 21, poz. 121 ze zm.).
Analiza treści regulaminu organizacyjnego Urzędu Miasta w G.I. wskazuje, iż w § 4
jako stanowiska kierownicze (uzasadniające stosunek pracy na podstawie mianowa-
nia) wymienione są jedynie stanowiska sekretarza miasta, skarbnika i kierownika
urzędu stanu cywilnego. Stanowisko pracy powoda (samodzielne stanowisko do
spraw gospodarki komunalnej, mieszkaniowej i lokalami użytkowymi), określone zos-
tało jako komórka organizacyjna. Brak zatem jest jakiejkolwiek przesłanki pozwala-
jącej na stwierdzenie, że stosunek pracy nawiązany z powodem po upływie wypo-
wiedzenia zmieniającego w dniu 1 listopada 1991 r. był stosunkiem pracy na pods-
4
tawie mianowania. W doręczonym powodowi dnia 20 lipca 1991 r. wypowiedzeniu
zawarte było pouczenie o możliwości odwołania się od decyzji pracodawcy do Sądu
Pracy. Powód jednak z prawa tego nie skorzystał. Nie odmówił także przyjęcia za-
proponowanych nowych warunków pracy, „a zatem zgodnie z art. 42 § 2 KP z dniem
1 listopada 1991 r. rozpoczął pracę na nowym stanowisku podinspektora do spraw
gospodarki komunalnej i mieszkaniowej”. Pracę tę świadczył bez protestów do czasu
przyjęcia kolejnych propozycji zatrudnienia na stanowisku pełniącego obowiązki
dyrektora Zakładu Usług Komunalnych, a potem likwidatora Zakładu Usług Komu-
nalnych, co nie spowodowało pogorszenia jego warunków pracy i płacy oraz zasa-
dzało się na domniemanej zgodzie powoda na pełnienie tych funkcji. W tym stanie
rzeczy Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż żądanie powoda przywrócenia go do
pracy na stanowisko kierownika referatu techniczno-inwestycyjnego nie jest uza-
sadnione i w związku z tym uznał roszczenia powoda za niezasadne, a przy tym,
przed datą 27 czerwca 1993 r., za przedawnione i z tych względów w pkt II wyroku
powództwo oddalił.
Rozpoznając apelację Sąd drugiej instancji stwierdził, że nie można się zgo-
dzić z twierdzeniem powoda, iż nadal jest pracownikiem mianowanym. Zdaniem
Sądu po upływie wypowiedzenia zmieniającego (po 1 listopada 1991 r.), „gdy stosu-
nek pracy został zmieniony na podstawie umowy o pracę z nowym Urzędem Miasta
w G.I., powód nie jest pracownikiem mianowanym a pracownikiem zatrudnionym na
umowie o pracę”. Bezsporny jest podział wspólnych organów „na miasto i gminę”, a
akt mianowania powód uzyskał przed powyższym podziałem. Po podziale w ramach
swobody strony mogą na nowo ukształtować treść łączącego ich stosunku pracy. Z
materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, iż wyłączną przyczyną wypo-
wiedzenia umowy o pracę w trybie art. 42 KP z powodem były zmiany organizacyjne.
W przedstawionej sprawie nastąpiło całkowite zaniechanie czynności wykonywanych
przez powoda. Spowodowane to zostało zmianami w ustawodawstwie, o którym
mowa w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - które zniosło administracyjny tryb
przydziału lokali mieszkalnych, które prowadził powód”. Powód bez protestów przyj-
mował kolejne stanowiska i jak to niewadliwie ustalił Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych wypłacano mu wynagrodzenie za pracę zgodnie z wykonywaną pracą. W
dniu 30 lipca 1991 r. wypowiedziano powodowi w trybie art. 42 KP warunki pracy za
trzymiesięcznym wypowiedzeniem od dnia 1 sierpnia 1991 r., proponując mu nowe
warunki pracy i płacy, które powód przyjął. Niezaskarżenie wadliwego wypowiedze-
5
nia w ustawowym terminie powoduje, że wywiera ono skutek prawny. Powód z tego
uprawnienia nie skorzystał i przyjął zaproponowane nowe warunki pracy. Prowadzi to
Sąd Apelacyjny do stwierdzenia, że w rozpoznanej sprawie brak jest podstaw po-
zwalających na przyjęcie, że stosunek pracy nawiązany z powodem po upływie wy-
powiedzenia zmieniającego z dniem 1 listopada 1991 r. był stosunkiem pracy na
podstawie mianowania.
W kasacji postawiony został zarzut naruszenia art. 8, 11, 29 i 76 KP, art. 10
ustawy o pracownikach samorządowych oraz art. 8, 210 § 2, 32 § 2, 378 § 2 i art.
379 pkt 2 KPC.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługuje na uwzględnienie, gdyż jej zarzuty dotyczące naruszenia
prawa materialnego są częściowo zasadne. Powód został w istocie zatrudniony w
Urzędzie Miasta i Gminy w G.I. na podstawie mianowania, chociaż w jego aktach
osobowych znajduje się także umowa o pracę. Zmiany organizacyjne, jakie nastąpiły
w związku z podziałem organów gminnych nie mogły wpłynąć i nie wpłynęły bezpo-
średnio na treść i formę nawiązanego przez niego stosunku pracy. W razie bowiem
podziału zakładu pracy (jeżeli przyjąć, że w wyniku zmian organizacyjnych doszło do
podziału zakładu pracy, który w 1990 r. zatrudnił powoda) zakłady powstałe w wyniku
podziału stają się stronami stosunku pracy z pracownikami przejętego zakładu pracy
(art. 23
1
§ 3 KP w brzmieniu sprzed zmiany wprowadzonej przez ustawę z dnia 2
lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.
U. Nr 24, poz. 110 ze zm.), a to oznacza, iż same przekształcenia organizacyjne
jednostek samorządowych nie mogły zmienić ani treści stosunku nawiązanego przez
powoda ani też spowodować, iż ze stosunku z nominacji automatycznie stał się on
stosunkiem pracy z umowy o pracę. Takie zaś stanowisko zajmuje strona pozwana,
gdyż utrzymuje, że w dniu wypowiedzenia powodowi umowy nie był on mianowanym
pracownikiem Urzędu Miasta, akt mianowania był bowiem skuteczny tylko w
Urzędzie Miasta i Gminy.
Powodowi wypowiedziano warunki pracy z powołaniem się na art. 42 KP, co
było niedopuszczalne, gdyż ustawa o pracownikach samorządowych nie przewiduje
możliwości dokonywania wypowiedzeń zmieniających mianowanym pracownikom
samorządowym. Nie można przy tym przyjąć, iż w tym zakresie dopuszczalne jest
6
pomocnicze stosowanie Kodeksu pracy (jego art. 42). Ustawa o pracownikach samo-
rządowych przewiduje możliwość rozwiązania stosunku pracy z pracownikami mia-
nowanymi (art. 10), a ponadto możliwość czasowego zlecenia pracownikowi innej
pracy niż określona w akcie mianowania (art. 7), a to oznacza, iż zmiana ich stosun-
ków pracy w drodze wypowiedzenia warunków pracy lub płacy nie jest dopuszczalna.
Potwierdza to także porównanie obowiązujących w chwili „przeniesienia” powoda
rozwiązań z przepisami wprowadzonymi przez ustawę z dnia 2 grudnia 1994 r. o
zmianie ustawy o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 136, poz. 704) do
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr
31, poz. 214 ze zm.), w której obecnie przewiduje się możliwość przeniesienia
urzędnika państwowego na inne stanowisko służbowe w razie reorganizacji urzędu
oraz w wypadku, gdy jest to konieczne ze względu na szczególne potrzeby urzędu
(art. 10 ust. 1a i 1b). Istotne jest tu przy tym to, że wolą strony pozwanej nie było
wypowiedzenie powodowi stosunku pracy z nominacji, gdyż uważała ona, że powód
uzyskał nominację jako akt prawny powierzający mu stanowisko w poprzednim
Urzędzie (Urzędzie Miasta i Gminy), a wobec tego z chwilą likwidacji tego Urzędu
(jego podziału) automatycznie straciła ona swoją aktualność (moc prawną). W
stanowisku tym można dopatrzeć się mylnego założenia, że mianowanie nie rodzi
stosunku pracy i że nawiązuje się on na podstawie odrębnie zawieranej umowy o
pracę (inaczej niż przewiduje to art. 2 KP), natomiast akt mianowania oznacza
jedynie powierzenie stanowiska i w związku z tym traci on swoją moc z chwilą jego
likwidacji. Pogląd Sądu Apelacyjnego nie został w tej kwestii wyrażany w sposób
jednoznaczny, podobnie jak niezbyt jasne jest to, czy uważa on, iż dopuszczalne jest
wypowiadanie warunków pracy lub płacy pracownikom mianowanym. Zarówno
stanowisko, iż mianowanie oznacza tylko powierzenie określonego stanowiska i
wobec tego w razie jego likwidacji traci ono moc, a stosunek pracy staje się sto-
sunkiem umownym (z umowy o pracę) i wobec tego akt mianowania nie jest równoz-
naczny z przyznaniem pracownikowi określonego, szerszego statusu prawnego, jak i
teza, iż dopuszczalne jest wypowiadanie warunków pracy lub płacy w stosunkach
pracy nawiązanych na podstawie mianowania pracownika samorządowego, są chy-
bione. Regulacja rozwiązania stosunków pracy mianowanych pracowników samo-
rządowych oraz zasad powierzania wykonywania innej pracy (zmiany treści stosunku
pracy) w ustawie z 22 marca 1990 r. jest wyczerpująca, (przy uwzględnieniu odesła-
nia do art. 10 ustawy o pracownikach urzędów państwowych). W szczególności na
7
jej tle nie do przyjęcia jest rozumowanie, że skoro w myśl art. 10 ust. 1 pkt 2 tej
ustawy możliwe jest wypowiedzenie stosunku pracy z nominacji w razie likwidacji lub
reorganizacji urzędu gminy lub innej jednostki, połączone ze zmniejszeniem stanu
zatrudnienia, to wobec tego możliwe jest także wypowiedzenie zmieniające. Poza
wyżej wskazanymi okolicznościami, za koniecznością ścisłego wykładania przepisów
wprowadzających wyłom w stabilizacji zatrudnienia mianowanych pracowników sa-
morządowych, przemawia także to, że przesłanką stosowania art. 10 ust. 1 pkt 2
ustawy z 22 marca 1990 r. jest wymaganie dotyczące zmniejszenia stanu zatrudnie-
nia, podczas gdy przy wypowiedzeniu zmieniającym z założenia nie idzie o zmniej-
szenie zatrudnienia (bo stanowisko pracy dla danego pracownika istnieje), ale o
zmianę warunków pracy lub płacy danego pracownika, a ponadto jest oczywiste, że
wypowiedzenie stosunku pracy (wypowiedzenie definitywne) nie może być identyfi-
kowane z wypowiedzeniem warunków pracy lub płacy (wypowiedzenie zmieniające),
podobnie jak i nie można utożsamiać wypowiedzenia warunków pracy lub płacy wy-
nikających z umowy o pracę ze zmianą warunków pracy lub płacy w ramach stosun-
ku pracy z nominacji, w stosunku do którego ustawodawca tradycyjnie nie posługuje
się konstrukcją wypowiedzenia zmieniającego, lecz „przeniesienia”.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że wypowiedzenie powodowi
warunków pracy lub płacy było wadliwe, pozostawał on bowiem z Urzędem Miasta w
stosunku pracy z nominacji, a wypowiedzenie takiego stosunku pracownikowi samo-
rządowemu jest niedopuszczalne. Strona pozwana wypowiadając przy tym warunki
pracy lub płacy - według jej oświadczeń - pozostawała w przeświadczeniu (błędnym),
że wypowiada powodowi umowę o pracę, gdyż nie służy mu (po dokonanych zmia-
nach organizacyjnych) status pracownika mianowanego. W tym stanie rzeczy trudno
przyjąć, iż jej wolą było dokonanie zmian w stosunku pracy z nominacji jaki łączył
powoda ze stroną pozwaną oraz że wywołała ona jakieś zmiany w tym stosunku. W
każdym zaś razie sprawa ta wymaga jednoznacznego wyjaśnienia przez Sąd Apela-
cyjny. Wyjaśnienia też wymaga, czy powód podejmując pracę na nowym stanowisku
po okresie wypowiedzenia warunków pracy lub płacy godził się na zmianę jego sta-
tusu prawnego ze statusu pracownika mianowanego na status pracownika umow-
nego, oraz czy w ogóle ten element jego sytuacji prawnej był objęty jego wolą, czy
też godząc się na zmianę stanowiska uważał, iż następuje to w ramach łączącego go
ze stroną pozwaną stosunku pracy z nominacji i tylko w takim zakresie zmianę tę
akceptował.
8
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393
13
§ 1 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================