Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 stycznia 1998 r.
II UKN 483/97
Fakt, że potknięcie się pracownika i jego upadek nastąpiło w trakcie
ucieczki z miejsca pracy, spowodowanej obiektywnie nieuzasadnioną obawą,
nie odbiera zdarzeniu cech wypadku przy pracy (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12
czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawo-
dowych, jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz.144 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 1998 r. sprawy z powódz-
twa Andrzeja P. przeciwko [...] Spółce Węglowej SA Kopalni Węgla Kamiennego "P."
w P. o uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy, na skutek kasacji powoda od wy-
roku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z
dnia 8 maja 1997 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację pozwanej od wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Jastrzębiu Zdroju z dnia 2 grudnia 1996 r. [...].
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 2 grudnia 1996 r. [...], Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Jastrzębiu
Zdroju ustalił, iż wypadek jakiemu uległ powód Andrzej P. w dniu 9 listopada 1992 r.
był wypadkiem przy pracy w następujących okolicznościach faktycznych. W dniu 9
listopada 1992 r. powód pracował w pozwanej Kopalni Węgla Kamiennego "P." w P.
na zmianie "B" przy obsłudze przenośnika zgrzebłowego w pobliżu brygady
transportowej, wykonującej transport ręczny z przenośnika zgrzebłowego podścian-
kowego do ściany. W pewnej chwili powód sądząc, że w jego kierunku nadjeżdża
kolejka, mimo iż w tym dniu nie była ono uruchomiona, zaczął uciekać. W trakcie tej
ucieczki upadł na składowisko elementów konstrukcji obudowy, doznając urazu pra-
- 2 -
wego barku i głowy. Za zgodą sztygara wyjechał na powierzchnię i został zaopatrzo-
ny w punkcie opatrunkowym. W książce urazów odnotowano w tym dniu o godzinie
17
oo
"stłuczenie stawu barkowego prawego". W dniu następnym powód udał się do
Przychodni Przyzakładowej, a lekarz stwierdził i odnotował w dokumentacji uraz
barku i palucha na skutek wypadku przy pracy. W ocenie Sądu przedstawiony prze-
bieg zdarzenia daje podstawę do stwierdzenia, że opisane zdarzenie mając charak-
ter nagły, będąc wywołane przyczyną zewnętrzną i mające związek czasowy i miejs-
cowy z pracą, było wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12
czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.). Oceny tej nie zmienia fakt,
że przestrach powoda był irracjonalny, bowiem - jak ustalono - kolejka w tym dniu nie
była uruchomiona.
W apelacji od tego wyroku strona pozwana podniosła, że wersja zdarzenia i
jego skutku przedstawiona bezpośrednio po nim i w pozwie znacznie się różnią, a
nowe okoliczności, w tym uraz głowy, zostały podane dopiero po wyczerpaniu przez
powoda świadczeń ubezpieczeniowych z tytułu schorzeń barku.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach-Ośro-
dek Zamiejscowy w Rybniku - w uwzględnieniu apelacji pozwanej - zmienił zaskar-
żony wyrok i oddalił powództwo (wyrok z dnia 8 maja 1997 r. [...]). W ocenie tego
Sądu, w świetle przeprowadzonego postępowania dowodowego brak podstaw do
uznania, że zdarzenie wywołane było przyczyną zewnętrzną. Przestrach powoda i
ucieczka z miejsca wykonywania pracy były wynikiem "wyobraźni o zagrożeniu", a
więc przyczyny wewnętrznej, istniejącej tylko w świadomości powoda. Niezależnie od
tego, nie została nadto spełniona kolejna przesłanka, warunkująca uznanie zda-
rzenia za wypadek przy pracy, to jest związku zdarzenia z pracą, "bowiem na skutek
przyczyny wewnętrznej związek ten został bezpodstawnie zerwany". Marginesowo
Sąd zwrócił uwagę, że uraz głowy został przez powoda powołany dopiero w dniu 2
listopada 1995 r. w czasie badań przez lekarzy - biegłych sądowych dla potrzeb
sprawy [...].
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją powód i zarzucając naruszenie prawa
materialnego - art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy wypadkowej - przez błędną wykładnię,
wniósł o jego uchylenie i "przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania". Zdaniem
- 3 -
kasacji interpretacja powołanego przepisu dokonana przez Sąd Wojewódzki jest
nietrafna w odniesieniu do pojęcia przyczyny zewnętrznej, gdyż nie bierze pod
uwagę warunków pracy w kopalni.
W odpowiedzi na kasację, pozwana wniosła o jej oddalenie, podzielając
ustalenia i pogląd prawny Sądu Wojewódzkiego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podniesiony w kasacji zarzut dokonania przez Sąd Wojewódzki błędnej wy-
kładni art. 6 ust. 1 ustawy wypadkowej jest uzasadniony. Wskazany przepis definiu-
jąc pojęcie wypadku przy pracy stanowi, że jest nim zdarzenie nagłe, wywołane
przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w związku z pracą. W ukształtowanym już
orzecznictwie sądowym wskazuje się, że typowym przykładem "nagłego zdarzenia"
jest doznanie obrażeń w wyniku upadku i uderzenia o twarde przedmioty w miejscu
pracy, zaś przyczyną zewnętrzną będzie przede wszystkim uraz mechaniczny (ude-
rzenie), ale także uraz innego rodzaju, w tym także uraz doznany na skutek działania
czynnika mechanicznego lub związku chemicznego (por. wyroki Trybunału Ubezpie-
czeń Społecznych z dnia 19 września 1958 r., T R III 149/58, OSPiKA z. 3 poz. 63;
Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1977 r., III PRN 50/76, OSNCP 1977 z. 10 poz.
193).
W rozważanej sprawie, na tle ustalonego stanu faktycznego, nie może być
wątpliwości, że zdarzenie jakie miało miejsce w dniu 9 listopada 1992 r. miało cha-
rakter nagły. Zachowany został także związek zdarzenia z wykonywaną przez powo-
da pracą, a także zewnętrzność przyczyny - potknięcia się i upadek na elementy
konstrukcji obudowy. Fakt, że potknięcie to i jego skutek nastąpiło w trakcie ucieczki
spowodowanej przestrachem - obiektywnie nieuzasadnionym - nie odbiera zdarzeniu
cech wypadku przy pracy, co trafnie ocenił Sąd pierwszej instancji. Przyczyną zda-
rzenia był uraz mechaniczny - upadek na konstrukcję obudowy - spowodowany pot-
knięciem się pracownika, natomiast nie ma przesądzającego znaczenia prawnego
ustalenie, czy sama ucieczka ze stanowiska pracy była obiektywnie uzasadniona.
To, że w dniu 9 listopada 1992 r. nie była uruchomiona kolejka, a więc nie istniało
zagrożenie dla życia, czy zdrowia powoda, nie odbiera zdarzeniu cech zewnętrzno-
- 4 -
ści. W warunkach pracy w kopalni, przy panującym hałasie, pracownik mógł być
przekonany o grożącym mu niebezpieczeństwie, co w jego przekonaniu uzasadniało
ucieczkę. Przyczyną sprawczą zdarzenia może być każdy czynnik zewnętrzny (a
więc nie wynikający z wewnętrznych właściwości człowieka), który wywołał w istnie-
jących warunkach szkodliwe skutki. W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sę-
dziów Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 1963 r., III PO 15/62 (OSNCP 1963 z. 10
poz. 215), wskazano, że przyczyną zewnętrzną może być także praca i czynność
samego poszkodowanego. Podkreślono, że "Za przyczynę zewnętrzną należy uznać,
zarówno działanie maszyny uszkadzającej ciało, jak i uderzenie spadającego
przedmiotu, podźwignięcie się pracownika, niezręczny ruch jego ręki powodującej
uderzenie i jej uszkodzenie, jak wreszcie potknięcia się na gładkiej powierzchni i
złamanie nogi (...)". Rozważania te - w pełni podzielane przez skład rozpoznający tę
sprawę - prowadzą więc do konkluzji, że Sąd Wojewódzki błędnie zinterpretował
"przyczynę zewnętrzną", naruszając art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r.,
co trafnie zarzuciła kasacja. Wobec rozważań Sądu Wojewódzkiego na temat skut-
ków upadku, trzeba też zauważyć, że do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy,
nie jest wymagane wystąpienie skutku w postaci uszczerbku na zdrowiu. Uszczerbek
taki jest niezbędną przesłanką tylko dla uzyskania świadczeń z ustawy wypadkowej,
te zaś nie były przedmiotem niniejszego postępowania.
Gdy więc nie ma istotnych naruszeń przepisów postępowania, a zachodzi je-
dynie naruszenie prawa materialnego, orzeczono co do istoty sprawy, zmieniając
zaskarżony wyrok i oddalając apelację pozwanej Kopalni od wyroku Sądu pierwszej
instancji na podstawie art. 393
15
KPC.
========================================