Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 lutego 1998 r.
I PKN 519/97
Obowiązek udowodnienia wskazanej przyczyny rozwiązania umowy o
pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (stanu nietrzeźwości) obciąża
pracodawcę (art. 52 § 1 KP i art. 6 KC w związku z art. 300 KP).
Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Teresa Flemming-
Kulesza (sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 1998 r. sprawy z powództwa
Dariusza M. przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu Zespołowi Uzdrowisk K.-P.
w K. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 17 lipca
1997 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Dariusz M. wniósł w pozwie z 20 stycznia 1997 r. o uznanie za bezskuteczne
wypowiedzenia mu umowy o pracę „i przywrócenie do pracy na poprzednich warun-
kach”. W uzasadnieniu podał, że Przedsiębiorstwo Państwowe - Zespół Uzdrowisk
K.-P. rozwiązało z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia z dniem 13 stycznia 1997
r. z powodu przebywania w pracy w stanie nietrzeźwym w dniu 3 stycznia 1997 r.
Fakt ten - według jego twierdzeń - nie miał miejsca.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Nowym Sączu wyrokiem z dnia 7 maja 1997 r.
przywrócił powoda do pracy u strony pozwanej na poprzednich warunkach. Sąd ten
ustalił, że powód zatrudniony był w pozwanym Przedsiębiorstwie od 1 września 1988
r. ostatnio jako ślusarz w rozlewni wód mineralnych. Powód przyszedł niewyspany do
pracy na I zmianie 3 stycznia 1997 r. o godzinie siódmej. W nocy opiekował się
2
swoją dziewczyną, która będąc w ciąży źle się czuła. Poprzedniego dnia nie pił alko-
holu. Do pracy przyjechał samochodem. Sam prowadził samochód i zabrał po
drodze dwóch kolegów, również pracowników strony pozwanej. O godzinie ósmej
pracownicy udali się na śniadanie. Powód wziął prysznic, potem usiadł w kabinie i
zasnął. Zastał go tam kierownik Zakładu Produkcji Wód, który kazał mu się przebrać
i iść do domu. Powód próbował tłumaczyć się, ale kierownik nie chciał z nim
rozmawiać. Nie zostało przeprowadzone badanie na zawartość alkoholu i powód
poszedł do domu. Kierownik sporządził notatkę o stawieniu się powoda do pracy w
stanie nietrzeźwym. Powód był trzeźwy 3 stycznia 19967 r., nie zataczał się, nie było
czuć od niego alkoholu. Wyglądał jedynie na zmęczonego. Rada Zakładowa Związku
Zawodowego Uzdrowisk Polskich wniosła o odstąpienie od zamiaru rozwiązania z
powodem umowy o pracę w trybie art. 52 KP. Zdaniem Sądu Pracy strona pozwana
nie udowodniła, by powód był nietrzeźwy 3 stycznia 1997 r., a na niej spoczywał
ciężar udowodnienia tego faktu. Tylko jeden świadek potwierdził tę okoliczność,
pozostali zeznali, że powód był trzeźwy.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem
z dnia 17 lipca 1997 r., oddalił apelację strony pozwanej od omówionego wyroku.
Sąd II instancji podzielił stanowisko Sądu I instancji co do tego, że strona pozwana
nie udowodniła stanu nietrzeźwości powoda, a na niej spoczywał ciężar dowodu. Art.
17 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i prze-
ciwdziałaniu alkoholizmowi stanowi, że kierownik zakładu pracy lub osoba przez
niego upoważniona, mają obowiązek, w wypadku uzasadnionego podejrzenia, nie-
dopuszczenia do pracy pracownika, który stawił się po użyciu alkoholu do pracy lub
spożywał go w czasie pracy. Okoliczności stanowiące podstawę takiej decyzji po-
winny być podane pracownikowi do wiadomości. Powodowi nie podano przyczyny
polecenia udania się do domu, a kierownik nie dopuścił go do głosu.
Strona pozwana wniosła kasację od tego wyroku. Podniosła zarzut naruszenia
prawa materialnego przez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w
szczególności art. 6 KC przez przyjęcie, że w sytuacji, gdy ustawa o wychowaniu w
trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ustanawia domniemanie prawne (art.
17), Sąd może go obalić w sposób nie przewidziany prawem, a w szczególności za
pomocą dowodu z przesłuchania świadków i to jeszcze przeprowadzonych z naru-
szeniem przepisu art. 272 KPC i art. 52 § 1 KP przez przyjęcie, że ciężkie naruszenie
obowiązków pracowniczych przez powoda polegało wyłącznie na stawieniu się do
3
pracy w stanie po spożyciu alkoholu bez uwzględnienia całokształtu zebranego w
sprawie materiału dowodowego uzasadniającego rozwiązanie umowy o pracę w try-
bie art. 52 § 1 KP, a także art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdzia-
łaniu alkoholizmowi przez przyjęcie, że na zakładzie pracy spoczywa ciężar dowodu
stanu po spożyciu alkoholu przez pracownika.
Podniesiony też został zarzut naruszenia prawa procesowego, a mianowicie
art. 234 KPC przez przeprowadzenie postępowania prowadzącego do obalenia do-
mniemania prawnego (art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości...), w sposób pra-
wem nie przewidziany, art. 227 i 229 KPC przez prowadzenie postępowania dowo-
dowego tylko na okoliczność stawienia się powoda do pracy w stanie po spożyciu
alkoholu, co stanowiło tylko jeden z powodów rozwiązania umowy o pracę, bowiem
ujawniono, że pracownik także samowolnie opuścił stanowisko pracy, uchylał się od
świadczenia pracy, art. 272 KPC przez zaniechanie obowiązku konfrontowania
świadków, skoro ich zeznania są sprzeczne, a fakty udowadniane w ten sposób
miały podstawowe znaczenie w sprawie oraz naruszenie pkt XII uchwały pełnego
składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca
1985 r. w sprawie wytycznych dotyczących wykładni art. 45 Kodeksu pracy i praktyki
sądowej stosowania tego przepisu w zakresie zasadności wypowiedzenia umowy o
pracę zawartej na czas nie określony (M.P. Nr 24, poz. 192), przez nieuwzględnienie
stwierdzonych faktów ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, wprawdzie
nie podanych jako przyczyny rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, ale
istniejących w chwili złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy.
Strona pozwana wniosła o „uchylenie zaskarżonych wyroków w całości i prze-
kazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd Rejonowy w Nowym Sączu”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzucane w kasacji naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego
nie miało miejsca. Nietrafny jest zarzut naruszenia art. 6 KC (w związku z art. 300
KP) oraz art. 17 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 ze zm.). W przepisie tym nie
zostało ustanowione domniemanie prawne. W szczególności nie wynika z niego do-
mniemanie, że pracownik nie dopuszczony do pracy jest nietrzeźwy. Twierdzenie
takie jest sprzeczne z literalnym brzmieniem przepisu i z jego sensem. Ustanowiony
4
został w nim jedynie obowiązek kierownika zakładu pracy, polegający na niedopusz-
czeniu do pracy nietrzeźwych pracowników (co do których zachodzi uzasadnione
podejrzenie, że stawili się do pracy w stanie po użyciu alkoholu, albo spożywali al-
kohol w czasie pracy). Z przepisu tego nie wynika, by to pracownik miał obowiązek
udowodnić swoją trzeźwość. Stan nietrzeźwości pracownika jest przesłanką dla
działań kierownika, które powinien on podjąć po stwierdzeniu tego faktu. Jednym z
tych działań jest podanie pracownikowi do wiadomości przyczyny niedopuszczenia
do pracy. Fakt nietrzeźwości może być stwierdzony wszelkimi środkami dowodo-
wymi. W ust. 3 tego przepisu ustanowiono obowiązek przeprowadzenia badania
trzeźwości pracownika na jego żądanie. Jeżeli z faktu nietrzeźwości pracownika pra-
codawca wywodzi skutki prawne w postaci niezwłocznego zwolnienia z pracy, to na
nim ciąży obowiązek jego udowodnienia. Takie stanowisko Sądów orzekających w
rozpoznawanej sprawie jest zgodne z treścią art. 6 KC, stosowanego na podstawie
art. 300 KP. W toku postępowania dowodowego nie doszło do naruszenia art. 234
KPC, gdyż nie miał on w ogóle zastosowania, ponieważ żadne domniemanie prawne
nie wiązało Sądów ani nie było obalane. Wbrew twierdzeniom kasacji w art. 272 KPC
nie został uregulowany obowiązek konfrontowania świadków, jeżeli rozumieć przez
to nakaz każdorazowego konfrontowania świadków w razie wystąpienia sprzeczności
w ich zeznaniach. Świadkowie, których zeznania przeczą sobie wzajemnie mogą być
konfrontowani. Sąd ocenia, czy zachodzi potrzeba konfrontacji. Potrzeba istnieje,
jeżeli skonfrontowanie może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy lub dokonania
oceny wiarogodności zeznań. W rozpoznawanej sprawie ocena zeznań została
dokonana zgodnie z wymaganiami wynikającymi z art. 233 § 1 KPC, bez potrzeby
sięgania do konfrontacji świadków. Aczkolwiek można powiedzieć, że w pewnych
okolicznościach może dojść do naruszenia przepisu art. 272 KPC - przez
nieskorzystanie przez sąd orzekający z możliwości skonfrontowania świadków, to
sytuacja taka nie miała miejsca w rozpoznawanej sprawie.
Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 52 § 1 KP oraz art. 227 i 229 KPC.
Postępowanie dowodowe w sprawie oraz rozważania Sądów orzekających na temat
spełnienia przesłanek z art. 52 § 1 KP dotyczyć mogły jedynie okoliczności, które
zakład pracy podał jako uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowie-
dzenia. Pracodawca rozwiązał umowę o pracę z powodu ciężkiego naruszenia przez
powoda podstawowych obowiązków pracowniczych, polegającego na przebywaniu w
5
pracy w stanie nietrzeźwym w dniu 3 stycznia 1997 r. Inne okoliczności nie mogły
być uznane za uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia na
podstawie art. 52 § 1 KP, nie mogły być zatem traktowane jako fakty mające dla
rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie w rozumieniu art. 227 KPC, ani rozważane
jako przyznane w myśl art. 229 KPC.
Nieuzasadniona jest także podstawa kasacji - zarzut naruszenia pkt XII
uchwały pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca
1985 r. w sprawie wytycznych dotyczących wykładni art. 45 KP i stosowania tego
przepisu. Uchwała Sądu Najwyższego nie jest „prawem” ani „przepisem” w rozumie-
niu art. 393
1
KPC. Zarzut naruszenia wytycznych nie może stanowić podstaw kasa-
cji, o których mowa w tym przepisie. Zauważyć jednak należy, że wnoszący kasację
powołuje się na uchwałę dotyczącą przepisów o wypowiedzeniu umowy o pracę, a w
rozpoznawanej sprawie chodziło o niezwłoczne rozwiązanie umowy o pracę.
Ponieważ kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw, należało ją oddalić na
podstawie art. 393
12
KPC.
========================================